'PUTİN EN BÜYÜK KOZU ENERJİYİ HİÇ KULLANMADI'
Fakat 1 Ocak’ta başlayan yaptırımlar geçen sürede Türkiye’de turizmden inşaata, gıdadan tekstile ve zincirleme bir etki ile bankacılık sektörüne kadar birçok alanda ağır sorunların ve iflasların baş göstermesine neden oldu. Üstelik tüm bunlar Putin en büyük kozu enerjiyi hiç kullanmamasına rağmen yaşandı.
Türkiye, 2013’te ihracatta dört, ticaret hacminde ikinci sırada yer alan Rusya’yı önce yaşadığı ekonomik sıkıntılar, ardından da 'jet krizi' ile kaybetme noktasında geldi. Geçen iki yılda ülkede ihracat yüzde 50 oranında azalarak 2015 sonunda 3,5 milyar dolara inerken, ticaret hacmi yüzde 25’e geriledi.
'EN ÇOK ETKİLENENLER TARIM VE GIDA SEKTÖRÜ'
Krizin ilk büyük kurbanı ise Türkiye’nin en büyük 500 şirketi arasında yer alan süt ürünleri üreticisi Aynes Gıda oldu. Şirket Rusya pazarını kaybetmesi nedeniyle iflas erteleme isterken Yönetim Kurulu Başkanı Nevzat Serin, kararda Rusya krizinin etkili olduğunu söyledi ve ekledi: "Rusya krizi nedeniyle alternatif bir pazar bulmak için zaman kaybettik. Sınır kapılarında ülke olarak yaşadığımız ambargo nedeniyle malımız bozuldu ve nakdimiz kalmadı.” Şirket ihraç ettiği ve emeklilik fonlarının da yatırım yaptığı 100 milyon lira tutarındaki tahvil ihracının kupon ödemelerini gerçekleştiremedi.
'TURİZM SEKTÖRÜ ZORDA'
2014’te 3.5 milyon Rus müşterisi olan turizm sektörü ise 2015’te bu rakamın bir anda 2.8 milyona düştüğünü gördü. 2016 için ise durumun daha da ağırlaşması bekleniyor.
Türkiye’nin en büyük tur operatörlerinden ETS Tur’un sahibi Murat Ersoy, Rusya krizi nedeniyle turist sayısında düşüş olduğunu, Suriye’de de 'Üçüncü Dünya Savaşı' yaşandığını iddia ederek, “Biz bu sıcak bölgeye en yakın yerdeyiz. Bütün dünyada turizm bu yıl kötü gidiyor. Ancak sıcak çatışmaya yakın olduğumuzdan biz daha çok etkileniyoruz” dedi. Al-Monitor’a konuşan Ersoy, hükümetin yurt içi turizmini teşvik etmesinin ve borçları yeniden yapılandıracağını açıklamasının yerinde adımlar olduğunu söyledi.
Daha kötümser turizmciler ise sektöründeki istihdam kaybının 500 bine çıkabileceğinden endişe ediyor.
'TURİZMDE DARALMA YÜZDE 30'U BULABİLİR'
Egeli&Co Yatırım’dan konuştuğumuz Ekonomist Güldem Atabay Şanlı ise turizmdeki sorunların küresel ekonomik koşullardan çok Türkiye’nin terör ve Rusya krizi gibi kendi iç sorunlarıyla ilgili olduğunu belirterek, “Geçen yıl turizm gelirleri yüzde 15 azalarak 26,6 milyar dolara indi. Rusya etkisi ile bu yılla birlikte turizmdeki daralmanın yüzde 30’a ulaşmasını bekliyoruz” diyor.
'DERİCİLİK SEKTÖRÜNDEN İFLAS HABERLERİ GELMEYE BAŞLADI'
Neredeyse bütün varlığı Rusya’ya bağlı olan dericilik sektöründe de son haftalarda iflas haberleri geliyor. İstanbul’da deri üretimin merkezi sayılan Zeytinburnu’nda peşi sıra şirketler kepenk indirirken, satışların yapıldığı Laleli’de de yaprak kıpırdamıyor.
20 yıldır Rusya’ya deri satan ve 20 mağazası olan İSNOVA Deri’nin sahibi Serhat Karabaki, siyasi kriz nedeniyle Zeytinburnu’ndaki deri üreticilerinin yüzde 80’nin kapandığını söylüyor. Baki “Rusya’da 20 mağazamız vardı. Satışlarımız yaklaşık yüzde 80 düştü. Mağaza sayımızı şimdilik 11’e indirdik. Müşterilerimiz artık telefonlarımıza bile çıkmıyor” diyor.
Kriz, inşaatçılara da en büyük pazarını kaybettirebilir. Putin, Ocak ayında yaptığı bir konuşmada ülkede faaliyet gösteren yaklaşık 300 Türk inşaat firması üzerinde yaptırımları genişletilebileceğinin sinyalini verdi.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin verilerine göre 1972-2015 arasında Rusya’da 1921 proje alan inşaatçılar 61 milyar dolarlık yatırıma imza attı. Bu rakamlar, Türk inşaatçılar için Rusya’nın en büyük pazar olduğunu gösteriyor.
'BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GÜVEN KRİZİ BAŞ GÖSTERDİ'
Reel sektörde yaşanan sıkıntılar bankacılık sektöründe ise güven krizine neden oluyor. Daralan iç pazar üzerine gelen Rusya krizinin, şirketlerin kredi geri ödemelerinde sıkıntılara neden olduğunu düşünen bankalar hem yeni kredi vermekten çekiniyor, hem de verdikleri kredileri geri çağırıyor. Al-Monitor’a konuşan özel bir bankanın üst düzey yetkilisi, “Reel sektörde yıllardır gördüğüm en büyük sıkıntı yaşanıyor. Ödemelerini yapmakta zorlanan birçok şirket iflas erteleme istiyor. Bankalar da kredi vermekten kaçınıyorlar” diye konuştu. Aynı yetkili Rusya’ya aşırı bağımlı olan şirketlere artık kredi vermediklerini ve bu şirketlerin “kara listeye” alındığını kaydediyor.
Rus Sberbank’ın sahibi olduğu Denizbank’ın CEO’su Hakan Ateş de turizm sektöründeki batık krediler nedeniyle birkaç yılın zor geçeceğini açıkladı.
Zorlanan sektörlerdeki son durum böyle. Peki hasarın boyutu tam olarak ne kadar ve bu zorluklar daha da artar mı?
Derecelendirme Kuruluşu JCR’ın Türkiye Başkanı Orhan Ökmen, politik gerginliğin bitmemesi durumunda Türk şirketleri için ekonomik zorlukların 2016 yılında artacağını belirtirken yaptırımların maliyetinin gıda, turizm, inşaat ve perakende sektörleri için toplam 15 milyar dolar olacağını hesaplıyor. Ökmen, tamamen Rusya’ya bağlı çalışan şirketlerin kredi notlarında indirimlere gidilebileceğinin sinyalini de veriyor.
'HÜKÜMET YANLIŞ HESAP YAPTI'
Global Source’tan Ekonomist Atilla Yeşilada ise Rusya yaptırımlarının maliyetinin giderek artacağını söylüyor ve uyarıyor:
"İş dünyası ve hükümet Rusya krizinin geçici olduğunu ve zamanla düzeleceğini tahmin ediyordu. ‘Ekonomik ilişkiler başka, politik ilişkiler başka’ düşüncesindeydiler. Ancak yanlış hesap yaptılar. Rusya ve bölgedeki müttefiklerinin yaptırımlarının etkileri çok daha uzun yıllar sürecek ve kalıcı hasar bırakacak."
