Halep kent kırsalında Suriye ordusunun Rusya’nın hava desteği ile ilerleyişi, uluslararası platformda askeri müdahale dahil birçok seçeneğin değerlendirilmeye başlamasına sebep oldu. Halep ve kırsalındaki son gelişmeler çoğunlukla Suriye ordusunun operasyonları yeni başlamış gibi değerlendirilse de, Büyük Halep Savaşı’nın 2014 yılı ortasında başladığı söylenebilir.
NEW MAP update: Military situation in #Aleppo Governorate. #Syria
— Peto Lucem (@PetoLucem) 10 Şubat 2016
HD version: https://t.co/inze32xKuv pic.twitter.com/40bqveOvpC
KRİZ HALEP’E 2012’DE SIÇRADI
Suriye’de 2011 başlarında başlayan kriz Halep kentine 2012 yılı ortalarında sıçradı. Kentin dış mahallelerindeki ve kırsalındaki bazı bölgeler silahlı grupların kontrolüne geçti. Bu dönemde, Dera’dan başlayıp Şam, Humus, Hama ve Halep’e uzanan otoyol Hama kırsalındaki bazı noktaların silahlı grupların eline geçmesinin ardından trafiğe kapandı.
Otoyolun kapanmasının ardından Halep’in Şam ile bağlantısı Şam-Humus-Selemiye yolu olarak bilinen 2. yol kullanılmaya başlandı. Bu yolun kontrolü için de şiddetli çatışmalar yaşandı ve yol zaman zaman kapandı. Bu dönemlerde Halep merkezinin Şam ve sahil ile bağlantısı tamamen kesildi ve Halep’te yiyecek-yakıt, ilaç kıtlıkları yaşandı.
2013 yılının sonlarına kadar devam eden bu dönem Halep merkezde ve kırsalında büyük göç dalgalarının yaşandığı dönem oldu. Halep kırsalından yüzbinlerce insan Türkiye’ye, Halep merkeze veya Suriye içindeki çeşitli kentlere göç etti. Kent içinde bir semtten diğer semte göç edenlerin sayısı on binleri aştı.
2013 yılı sonlarında Halep’i Şam-Humus ve sahil kentlerine bağlayan 2. yol tamamen Suriye ordusunun kontrolüne geçti. Otoyolun ardından Halep’in en önemli sanayi bölgelerinden olan Şeyh Neccar ve Nusra Cephesi’nin elindeki Halep Merkez Cezaevi ve çevresini alan Suriye ordusu Halep merkezin etrafında bir çember oluşturmak için operasyonlarını aylarca sürdürdü. Türkiye sınırındaki Azaz’dan başlayıp Halep kırsalı ve Halep merkeze uzanan Kastello Yolu olarak bilinen güzergah silahlı grupların en önemli lojistik hattıydı. Bu yolun kontrolü için aylarca şiddetli çatışmalar yaşandı. Yolun Halep merkeze uzanan bölümünün bir kısmını ele geçiren Suriye ordusu, kentin kuzeyindeki Handarat ve Başköy’e kadar ilerledi ve 2015 ortalarında tekrar harekete geçmek üzere yaklaşık 1 yıllık bekleme dönemi başladı.
Suriye ordusu açısından 2013 yılı sonlarında başlayan Büyük Halep Savaşı’nın ilk perdesi kapanmış oldu.
IŞİD HAKİMİYETİ NE ZAMAN BAŞLADI?
Çatışmaların başladığı 2012 yılının yaz aylarından 2015 sonlarına kadar yaklaşık 3,5 yılda Halep banliyölerinde ve kırsalındaki bazı bölgeler çeşitli silahlı gruplar arasında birçok kez el değiştirdi. Neredeyse ülkede aktif olan bütün silahlı grupların bulunduğu Halep ve çevresinde yüzlerce silahlı örgüt, operasyon odası, cephe kuruldu, dağıldı, yenileri kuruldu, gruplar arası ittifaklar ve çatışmalar sıkça yaşandı. 2015 yılına gelindiğinde IŞİD kentin kuzey kırsalından banliyölere kadar geniş bir alanı kontrolü altına almıştı. Ayrıca Halep’in komşusu Rakka’yı başkent yapıp diğer komşusu Hama kırsalının büyük bölümünü ele geçirmişti.
El Kaide’nin Suriye kolu olan Nusra Cephesi ve ülke içinde birçok cephede birlikte hareket ettiği Ahrar uş-Şam’ın da içinde olduğu Fetih Ordusu, 2015 yılının nisan ayında Halep’in komşusu İdlip’te tamamen kontrolü sağladı. Bu dönemde Halep merkezi ele geçirmek üzere büyük ve birçok noktadan saldırı başlatan Fetih Ordusu merkeze giremedi ancak Halep-İdlip arasındaki bölgede varlığını güçlendirdi.
2014 yılında BM Özel Temsilcisi Stefan de Mistura ülkede çatışmaların durdurulması için Halep’in pilot bölge olarak belirlendiği bir plan çerçevesinde girişimlerde bulundu. Ateşkesten çok çatışmaların dondurulmasını amaçlayan bu plan, çatışan tarafların bulundukları yerde kalarak çatışmayı durdurmasını öngörüyordu. Ancak Halep ve çevresinde en büyükleri IŞİD ve Nusra Cephesi olmak üzere cihatçı grupların baskın olması sebebiyle plan hayata geçirilemedi.
BÜYÜK HALEP SAVAŞI’NDA 2. PERDE AÇILIYOR
2015 yılı ortalarında Halep ve çevresinde en güçlüleri Suriye ordusu, IŞİD, Nusra Cephesi, Ahrar uş-Şam ve YPG olmak üzere çatışmalar şiddetlenmeye başladı. Sahadaki silahlı küçük grupların bir kısmı hızla güçlenen IŞİD ve Nusra Cephesi gibi örgütlere katıldı ya da bu 2 örgütün ilerleyişi sırasında tamamen dağıldı.
Uluslararası platformda “Suriye bölünüyor”, “Şam ve sahil kentlerinin olduğu yeni butik devlet” gibi tartışmalar sürerken Suriye içinde farklı bir süreç başladı. Halep Savaşı'nın 2. perdesi olarak tanımlanabilecek bu sürece Rusya ve İran gibi ülkeler Suriye ordusuna aktif destek vererek dahil oldu. YPG de ABD'nin doğrudan, Rusya'nın hava saldırıları ve çeşitli destekleri ile kapasitesini ve sahadaki etkinliğini arttırdı.
Rusya’nın hava saldırılarına başlamasından kısa bir süre sonra Şam kırsalı, Humus kırsalı, Hama çevresi ve Halep kırsallarına yönelik 4 büyük kara harekatı başladı.
Hama kırsalındaki kara harekatı, Lazkiye kırsalının bir kısmını kapsadığı gibi Halep çevresindeki operasyonla da bağlantılı olarak devam ediyor.
Halep çevresindeki kara operasyonunun önceliğinin kentin doğu-güney ve batısındaki stratejik noktaların ele geçirilmesi olduğu belirtiliyor.
ÇATIŞMALAR HALEP’İ RAKKA’YA BAĞLAYAN HATTA YOĞUNLAŞTI
Halep çevresindeki kara operasyonunun ilk hedefi, yaklaşık 3 yıl kuşatma altında kalan ve 1.200 civarında askerin olduğu Kuveyrs askeri havaalanı oldu. Halep’in doğusundaki havaalanının bulunduğu bölge ile IŞİD’in başkenti Rakka arasında Fırat Nehri bulunuyor. Halep merkeze 30-35 km mesafedeki havaalanının Suriye ordusunun eline geçmesinin ardından kenti Rakka’ya bağlayan karayolu çevresinde çatışmalar devam ediyor. Bu güzergahta bulunan ve Halep merkeze yaklaşık 60 km uzaklıktaki Deyr Hafir ve çevresinde Suriye ordusu ve IŞİD arasında çatışmalar sürüyor.
Deyr Hafir ile kentin güney ve Hama-İdlip’e açılan güneybatısındaki Han El Asel-Serakib bölgesi bir üçgen oluşturuyor.
Sputnik’e bölgedeki gelişmeleri değerlendiren askeri stratejist Türki El Hasan, Suriye ordusunun Halep-Rakka yolunun olduğu Deyr Hafir ve Halep-İdlip-Hama yolunun bulunduğu Han El Asel-Serakib’i ele geçirerek iki yol arasındaki bölgeyi tamamen kontrol altına almayı hedeflediğini söyledi.
Hama kuzey kırsalında devam eden kara operasyonu ile desteklenen bu bölgenin büyük kısmı, Suriye ordusunun kontrolüne geçti.
Kentin kuzeyindeki Başköy bir süredir Suriye ordusunun kontrolündeydi. Bu bölgede bulunan Nubul ve Zehra kasabaları 3,5 yıl Nusra Cephesi ve Ahrar uş-Şam’ın kuşatması altında kaldı. Bu sürede Halep ile bağlantısı kesilen iki kasaba Türkiye sınırındaki Azaz’dan başlayıp Tel Rıfat ve nihayetinde Halep’e uzanan yola hakim bir noktada bulunuyor. Yaklaşık 70 bin nüfuslu 2 kasabadaki kuşatmanın Suriye ordusu tarafından kırılmasının ardından yolun diğer tarafının da ele geçirilmesi için Tel Rıfat’a saldırı başladı. Silahlı grupların en önemli lojistik hattı olan yol Halep’in yanı sıra İdlip kırsalındaki silahlı gruplar için de hayati önem taşıyor.
Türki El Hasan, “Nubul ve Zehra 1277 gün kuşatma altında kaldı. Asıl Stalingrad budur. Oradaki kuşatmayı kıran ordu şimdi Maer yönünde ilerliyor. Tel Rıfat’a 5 km’den az kaldı. Elimizdeki ön bilgilere göre Tel Rıfat’ta yaşayanlar çatışma istemiyor ve Nusra Cephesi’nin kasabadan çıkmasını istiyor” dedi.
Tel Rıfat’ın Suriye ordusunun eline geçmesi halinde Halep-Afrin arasında birkaç yıldır kesik olan bağlantı yollarının ele geçirilmesi de kolaylaşacak.
Kentin kuzeydoğusundaki El Bab da Suriye ordusunun hedefindeki noktalardan. Halep merkeze yaklaşık 40 km uzaklıkta olan El Bab’a Suriye ordusu 5 km kadar yaklaşmış durumda. Türkiye’ye 15 km mesafedeki kasabada bir termik santral de bulunuyor.
‘ERDOĞAN’IN GÜVENLİ BÖLGE PLANI SABOTE EDİLDİ’
Türki El Hasan, El Bab çevresindeki 42 köyün Suriye ordusunun eline geçtiğini söyledi. El Hasan, Rusya’nın hava, İran ve Hizbullah’ın kara desteği ile devam eden kara operasyonlarının öncelikli amacının stratejik noktaların ele geçirilerek silahlı grupların lojistik hatlarının kesilmesi olduğunu belirtti. İkinci amacın ise silahlı grupların abluka altına alınması olduğunu kaydeden El Hasan, “Erdoğan hükümeti bu nedenle çok öfkeli çünkü 110 km uzunlukta, 32 km derinlikteki güvenli bölgeleri şu anda ele geçirilen bölgenin içinde. Güvenli bölge planları sabote edilmiş oldu” dedi.
Suriye içindeki değerlendirmeler henüz Büyük Halep Savaşı’nın başlamadığı, mevcut operasyonların büyük savaşa hazırlık olduğu yönünde.
El Hasan da, Halep çevresindeki operasyonların gidişatının belirsiz olduğunu söyledi. El Hasan’a ve Suriye içindeki değerlendirmelere göre birkaç senaryo ortaya çıkıyor. Bu çerçeveye göre,
— Suriye ordusu Halep’in doğu-güney ve batı kırsallarının ardından Türkiye sınırına uzanan kuzeye ilerleyebilir.
— Suriye ordusu lojistik güzergahlar, yollar ve stratejik noktaları ele geçirdikten sonra Halep içine dönerek abluka altında tuttuğu bölgelere yönelebilir.
— Suriye ordusu Halep çevresinde ve özellikle kuzeyinde stratejik noktaları ele geçirdikten sonra Hama’nın kuzeyinde İdlip yönüne ilerleyen kara operasyonunun Halep operasyonu ile birleşmesini bekleyebilir.
— Suriye ordusu Halep çevresinde ana güzergahları ele geçirdikten sonra Rakka’ya saldırı başlatabilir. Kısa süre önce Halep kırsalı ile Rakka arasındaki bazı noktalara saldırılar başladı ancak Rakka’nın Irak sınırına uzanması ve IŞİD’in Irak’tan destek alması nedeniyle Rakka’ya saldırı halinde Halep çevresindeki kazanımların da tehlikeye girebileceği öne sürülüyor. Yine Suriye ordusunun Halep-Rakka arasındaki bölgede hedef aldığı yerler, Halep çevresindeki operasyonların bir parçası gibi görünüyor.
Diğer taraftan kısa süre önce Teşrin Barajı’nı ele geçiren YPG, Cerablus sınırlarına kadar uzandı. Türkiye sınırındaki Azaz’a saldırı başlatan YPG’nin Halep kuzey kırsalındaki etkinliği giderek artıyor.
Halep merkez 5 yıldır Suriye ordusunun kontrolünde. Stratejik bir noktada bulunan Şeyh Maksud da YPG’nin elinde. Halep banliyölerinde ise en etkilileri IŞİD, Nusra Cephesi ve Ahrar uş-Şam olmak üzere çok sayıda grup etkili.
HALEP İNSANSIZ BÖLGE Mİ?
Halep Suriye’nin sanayi başkentiydi. 2011 yılında 2.2 milyonu merkezde olmak üzere yaklaşık 5.5 milyon kişinin yaşadığı kent merkezinde milyonlarca insan yer değiştirdi. Kırsaldan merkeze, merkezden diğer ülkelere ve ülke içindeki kentlere göç dalgaları yaşandı. 2015 verilerine göre Suriye ordusunun kontrolündeki Halep merkezinde yaklaşık 2,5 milyon insan yaşıyor. Üniversite yurdu, hastane, okullar, oteller gibi yerlerin yanı sıra bir dairede birkaç ailenin yaşadığı kent merkezinde büyük bir yığılma var. 700 bini Lazkiye’de olmak üzere 1,5 milyondan fazla Halepli ise ülke içindeki kentlere göç etti.
Çatışma hatlarının birbirine çok yakın olması, kent merkezine yönelik yoğun roket ve havan saldırıları, elektrik-yakıt kesintileri, işsizlik kentte yaşayanların hayatını zorlaştırıyor.
HALEP’E AÇILAN BÜTÜN YOLLAR KAPALI MI?
Halep-Şam arasında 2 yol bulunuyor. İdlip’e uzanan ilk yol 3 yıldan fazladır kapalı ancak Humus-Selemiye yolu olarak bilinen 2. yol açık ve Halep’e Şam ve diğer kentlerden otobüs seferleri devam ediyor.
