Kamışlı, Suriye'yi bölecek mi birleştirecek mi?

Kamışlı, Suriye'nin kuzeyinde ilan edilen Demokratik Özerk Yönetim'in üç kantonundan biri olan Cezire Kantonu içinde yer alıyor. 5-6 yıl öncesine kadar Haseke'ye bağlı yaklaşık 200 bin nüfuslu bir yerleşim birimiydi. Ocak 2014'te Cezire, Kobani ve Afrin kantonları özerkliklerini ilan ettiler. Özerklik ilanından bu yana Kamışlı ve içinde yer aldığı kantonlar pek çok spekülasyona, sorulara, teori ve tahminlere konu oluyor. Zaman zaman üstü kapalı tehditler içeren açıklamalara hedef olan özerk yönetimi, kimileri Suriye'nin kuzeyinde bağımsız Kürt devletinin ön adımı olarak değerlendiriyor ve oluşumu ‘Kürt Özerk Yönetimi' adlandırıyor. Kimileri ise oluşumu ‘Suriye'nin bölünmesi değil birleşmesi' olarak görüyor.

EN SAKİN BÖLGE CEZİRE KANTONU

Kamışlı, Haseke, Amude ve Derbesiye gibi yerleşim birimlerinin dahil olduğu Cezire Kantonu, üç kanton arasında günlük hayatın devam ettiği en sakin bölge. Afrin Kantonu'nda çatışma olmadığı biliniyor. Ancak Afrin'e açılan güzergahlar IŞİD ve Nusra Cephesi gibi radikal örgütlerin de içinde olduğu çatışmalı bölgelerden geçiyor.

Bu nedenle Afrin'e ulaşım pek mümkün değil. Kobani Kantonu da şiddetli çatışmaların ardından önceki döneme göre nispeten sakin. Ancak Kobani merkezi ve çevresindeki 300'den fazla köyün yeniden imarı, çatışmalardan kaçan halkın evlerine dönmesi için gerekli şartların hazırlanması ve günlük hayatın tekrar normal akışına dönmesinin sağlanması gerekiyor.
Özerk Yönetim'in oluşmasında büyük payı olan PYD'nin yanı sıra askeri güç olan YPG'nin ve polis gücü sayılan Asayiş'in merkezi de Kamışlı'da.

Şam'dan uçak seferlerinin devam ettiği Kamışlı'ya uzanan karayolları siviller için güvenli değil. Bu nedenle Şam ve diğer kentlerde üniversite öğrenimlerine devam edenler dahil herkes uçakla seyahat etmek zorunda. Türkiye-Suriye arasındaki Nusaybin Sınır Kapısı, Suriye ordusunun elinde ancak geçişler Türkiye tarafından durdurulmuş.

KAMIŞLI HEM ÇATIŞMALI YERLERDEN GÖÇ ALIYOR HEM DIŞARIYA GÖÇ VERİYOR

Kamışlı ve çevresinin nüfusuna dair kesin rakam vermek mümkün değil çünkü bölge hem çatışmalı yerlerden göç alıyor hem de işsizlik ve tarımsal üretimin yavaşlaması gibi nedenlerle dışarıya göç veriyor. Ancak Kamışlı ve çevresinde nüfus epeyce artmış gibi görünüyor. Büyük yerleşim birimlerinde sokaklar kalabalık.

Kamışlı merkez ile Amude ve Derbesiye gibi yerlerde sokakta yürürken Arapça, Kürtçe ve Süryanice'yi aynı zamanda duymak mümkün. Çevredeki birçok tabela, afiş üç dilde hazırlanmış. Kanton idaresi üç kesimi içerecek şekilde oluşturulmuş. Cezire Kantonu Başkanı Ekrem Heso bir Kürt, yardımcılarından biri Arap, diğeri de bir Süryani. Yine oluşumun Özerk Yönetim olması nedeniyle icracı yapı içinde 22 heyet var. Bu heyetler bağımsız yapılarda bakanlıklara karşılık geliyor. Her bir heyet eğitim, sağlık, kadın, hakları, tarım, enerji gibi alanlardan sorumlu. Heyet başkanı ve yardımcıları da Arap, Kürt ve Süryani olacak şekilde seçilmiş.

YASALAR İNGİLİZCE VE FRANSIZCA'YA ÇEVRİLİYOR

Her kantonda bölgenin şart ve ihtiyaçlarına göre yasalar hazırlayan birimler bulunuyor. Cezire Kantonu yasaları tamamlanmış. Yasaların tercümesini yapan merkez İngilizce ve Fransızca tercümeleri bitirmiş, Süryanice ve Kürtçe tercüme devam ediyor.Arapça-Kürtçe yayın yapan özerk bölge radyosu ve televizyonunun yanı sıra Arapça yayınlanan bir gazete de bulunuyor.

Kamışlı'da ülkedeki genel şartlara bağlı aksaklıkların yanı sıra kamu hizmetlerinden yerel anlaşmazlıklara kadar çeşitli sorunların belirlenmesi için komünler oluşturulmuş. Özerk yönetimden bağımsız olarak kurulan sivil yerel meclisler de var. Üyelerin birbirini tanıdığı bu oluşumlarda anlaşmazlıkların çatışmaya dönüşmemesi ve mahkemeye taşınmaması için çözüm bulunmaya çalışıldığı belirtiliyor.

Kamışlı merkezde Şam'daki icracı bakanlıklara bağlı birimlerin yanı sıra Suriye ordusunun bulunduğu noktalar da var. Meydanlardan birinde Hafız Esad heykeli bir başka meydanda bir YPG savaşçısının resimlerini görmek mümkün. Bölgedeki bütün sivil ya da silahlı oluşumların bayrak ve flamaları da sokaklarda görülebilir. Yönetim yanlıları ve karşıtlarının bir arada olduğu Kamışlı ve çevresinde silahlı ya da sivil oluşumlar arasında çatışma yok.

'ORTAK DÜŞMANIN' BİRLEŞTİRİCİ ETKİSİNİ YADSIMAMAK GEREK

Önümüzdeki günlerde siyasi süreçler bölgedeki durumu nasıl etkiler bilinmez ancak bu çatışmasızlık halini tamamen çerçevesi, içeriği netleşmiş anlaşmalar olarak değerlendirmek yanıltıcı olabilir. Şimdilik bölgedeki herkesin ortak düşmanı IŞİD ve radikal örgütler. ‘Ortak düşmanın' birleştirici etkisini yadsımamak gerek. Olağanüstü şartların insanları birbirine yaklaştıran, asgari müşterekte de olsa uzlaşmasını sağlayan ya da düşman kampların birbirlerine yaklaşımını daha ılımlı hale getiren etkiler sonucunda, ‘birlikte hareket etme' durumu ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra bölgeye sınır olan Türkiye'nin tavrı ve Irak'taki genel durum istikrarın korunması zorunluluğunu doğuruyor.

Özerk yönetim sistemi çok dilli, çok kültürlü yerel yönetim mekanizmasının kurulması açısından bölge halkları için de oldukça yeni bir tecrübe. Aslında Suriye kozmopolit bir ülke ve ülkedeki bütün etnik-dini gruplar devlet içinde yer alabiliyor ancak Baas ideolojisinin temel esaslarından olan Arap birliği ve Arap milliyetçiliği fikri bu çok dilli ve çok kültürlü toplumsal yapıya keskin sınırlar çiziyor. Yine ülkedeki gücün merkezde toplandığı yönetim anlayışı yerel dinamiklerin yönetime katılmalarının önünü kapatmış.

Cezire Kantonu'ndaki yetkililer, bir yandan yerel yönetim sistemini şekillendirmeye, diğer yandan da yerel halk ve aşiretlerle toplantılar yaparak sistemi anlatmaya çalışıyor.

Kanton yöneticileri ‘Kürt Özerk Yönetimi' tanımını reddediyorlar. Cezire Kantonu Başkanı Ekrem Heso, "Suriye halkının ve toprağının parçasıyız. Amacımız demokratik Suriye'nin inşasını sağlamak" diyor.