Suriye'de ayaklanmanın başladığı 2011 yılının başından itibaren zaman zaman gündeme gelen Dürziler, Nusra Cephesi'nin İdlib'teki bir köyde 23 Dürzi'yi katletmesi ve örgütün Dürzilerin yoğun olarak yaşadığı Süveyda kent kırsalına kadar ulaşması nedeniyle tekrar gündemde. Özellikle Dürzilerin yoğun yaşadığı Süveyda çevresinde yerel halkın hızlı bir şekilde örgütlenip silahlanması, İsrail işgali altındaki Golan bölgesinde bulunan Dürzi köylerinde Nusra Cephesi karşıtı eylemler Suriye Dürzileri ile ilgili tartışmaları alevlendirdi.
Dünyadaki Dürzi sayısının 1.5 milyon olduğu tahmin ediliyor. Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail'in yanı sıra dünyanın çeşitli ülkelerinde de az sayıda Dürzi yaşıyor. Dünyadaki Dürzilerin neredeyse yarısının Suriye'de yaşadığı tahmin ediliyor.
Suriye'deki Dürzilerin yoğun olarak bulunduğu yerlerin başında Süveyda kenti ve Golan bölgesi geliyor. Şam'ın yanı sıra ülkenin çeşitli yerlerinde Dürzi köyleri bulunuyor. Dürzi köylerinin bir kısmı ise Golan Tepeleri'nin İsrail işgali altındaki bölümünde kalmış durumda.
DİNİ AÇIDAN KAPALI BİR TOPLULUK
Dürziler bulundukları ülkelerde siyasi, askeri ve devlet içinde yer alma açısından aktifler ancak dini açıdan kapalı bir topluluk.
Dürziler kendi toplulukları içinde birbirlerine bağlılar ancak tek bir liderlik ya da oluşum altında hareket etmiyorlar. Bulundukları bölgelerde yaşanan gelişmeler nedeniyle kendi aralarında zaman zaman fikir ayrılığına düşen Dürziler, Suriye'deki ayaklanma nedeniyle kendi aralarında tartışmalar yaşıyorlar.
Lübnanlı Dürzi lider ve siyasetçi Velid Canbolat birçok kez Suriye'deki silahlı ayaklanmayı destekleyen açıklamalar yaptı. Buna karşılık Lübnanlı Dürzi siyasetçi Wiam Wahhab başta olmak üzere bazı isimler ise Suriye'deki Dürzilerin özellikle radikal silahlı gruplara karşı kendilerini korumaları gerektiğini savunuyor.
Suriye içindeki Dürzilerin bir kısmı yönetime karşı ve muhalif ancak silahlı muhalefete katılım olmadı. Golan bölgesinde ve İsrail işgali altındaki bölgede kalan Dürziler zaman zaman Suriye'ye ve Suriye içindeki Dürzilere destek eylemleri yapıyor. Son olarak bir İsrail ambulansının yolunu kesen Golan Dürzileri, ambulans içindeki ‘Nusra Cephesi militanı olduklarını savundukları' kişileri öldürdü.
SÜVEYDA'DA NELER OLUYOR?
Gazeteci Hediye Levent Sputnik için Suriye içindeki Dürzilerin büyük kısmının yaşadığı Süveyda kentine giderek halkla konuştu. Ülkenin güneyinde ve Ürdün sınırına yakın olan Süveyda kenti Dera kırsalına açılıyor. Nusra Cephesi öncülüğündeki silahlı gruplar bir süre önce Suriye-Ürdün sınır kapısını da ele geçirerek Dera kırsalına yönelik saldırılarını arttırdı. Süveyda-Dera arasında bulunan ve antik kalıntıların olduğu Busra kasabasını da ele geçiren bu örgütlerin hedefinde Süveyda kent merkezinin de olduğu belirtiliyor. IŞİD'in de olduğu bu kırsal arazideki bazı köyler de silahlı grupların saldırısına uğradı.
HALK SİLAHLANIYOR
Süveyda, Dürzilerin yoğun olarak yaşadığı bir kent olsa da kent merkezinde ve kırsalında diğer din ve mezheplere mensup insanlar da var. Kent merkezinin nüfusunun 150 bin civarında olduğu, kırsalla birlikte toplam nüfusun 300 bini aştığı belirtiliyor. Süveyda, Dera kenti ve kırsalındaki çatışmalardan kaçanların yanı sıra diğer kentlerden de göç aldı.
Şam-Süveyda arasındaki ulaşım karayolu ile sağlanıyor. Trafiğin aktığı karayolu güvenli sayılıyor. Süveyda kent merkezinde günlük hayatın mevcut şartlar içinde normal akışında olduğu söylenebilir. Çarşıda dükkanlar, kamu kurumları, bankalar, özel işletmeler, ibadethaneler açık.
Diğer taraftan 2011 başından itibaren dikkat çekici gösteri ya da çatışmanın yaşanmadığı Süveyda'da halkın hızlı bir şekilde örgütlendiği ve silahlandığı göze çarpıyor.
‘İSLAM DIŞI DEĞİLİZ'
Sputnik'in görüştüğü Süveydalı Dürziler kendilerinin İslam dışı bir topluluk gibi görülmesine ve gösterilmesine tepkililer. Özellikle basında Suriye Dürzileri ile ilgili haberlerde kullanılan ‘Nusra Cephesi Dürzilerin İslamiyet'e geçmesini şart koştu' gibi ifadelerden rahatsız olduklarını söylüyorlar.
Süveyda'nın her yerinde Dürzilerin simgesi olan ve ‘5 sınır' denilen yeşil, kırmızı, sarı, mavi ve beyaz renklerden oluşan yıldız göze çarpıyor. Her bir renk, Dürzi inancında insana ve inanca dair 5 temel noktayı simgeliyor.
Dürziler, Suriye'de devlet içinde aktifler ve Suriye ordusunda subay ve er düzeyinde çok sayıda Dürzi bulunuyor. Suriye ordusu komutanlarından olan ve ayaklanma sürecinde adı öne çıkan İsam Zahraddin Süveydalı Dürzilerden. Yine hem kent hem de Dürziler açısından Sultan Paşa El Atraş ismi oldukça önemli. Suriye'nin Fransızlara karşı verdiği bağımsızlık mücadelesinin sembol isimlerinden olan Sultan Paşa El Atraş'ın kentte bir anıt mezarı da bulunuyor.
‘HEDEFTE OLAN SURİYE HALKIDIR'
Dürzilerin en saygın dini liderlerinden Hikmet Selman El Hecari, Sputnik'e "Biz inanıyoruz ki, bu kriz en baştan beri ülkedeki belli ırkları, renkleri yok etmek üzere olmadı. Bu kriz devleti, devlet unsurlarını, ülkenin altyapısını, ordusunu, halkını hedef aldı" dedi.
El Hecari, ‘Suriye'deki Dürzilerin Nusra Cephesi dahil çeşitli silahlı gruplarla anlaşma ihtimaline' dair iddialar hatırlatıldığında, "Dürzilerin, tek başına değil ülke içindeki bütünle birlikte hareket ettiğini" söyledi.
‘ESAD'IN SİYASİ BAKIŞINA UYUYORUZ'
"Irk veya renkler bazında konuşmuyoruz" diyen Hecari şunları söyledi: "Bizim bir önderliğimiz var ve Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın liderliğindeki yönetimin siyasi bakış açısına uyuyoruz. Eğer bir anlaşma olursa bu, toplumun belli kesimleri düzeyinde değil ancak onun liderliğinde olur. Böyle bir anlaşma siyasi düzeyde olur, başka türlü olmaz çünkü bu ülkede fertler olarak değil bir aile olarak yaşamaya alıştık. Din ya da renk olarak ayrı ayrı hareket etmeyiz."
‘Golan bölgesindeki Dürzilerin duruşlarının kendilerini gururlandırdığını' söyleyen El Hecari, "Bu duruşu, bu zor şartlarda direnişin en önemli örneği olarak görüyoruz" dedi.
TERÖRE KARŞI ORTAK MÜCADELE ÇAĞRISI
Suriyeli Dürzi din adamları ve kanaat önderleri zaman zaman ‘teröre karşı ortak mücadele' çağrıları yapıyor. Nusra Cephesi öncülüğündeki silahlı grupların Dera kırsalında ilerlemeye başlamasının ardından ‘gücü yeten herkesin mücadeleye silahlı ya da sivil olarak katılması' çağrısı yapıldı.
Ayaklanmanın başlamasının ardından uzun süre sakin olan Süveyda kırsalında yaklaşık 1 yıldır çatışmalar şiddetlenmiş durumda. Kent kırsalının Dera kentine açılan batısı ve Nusra Cephesi'nin elindeki Busra'ya bakan güneyi çatışmaların en şiddetli olduğu yerler. Çatışmalar kent merkezine bazı noktalarda 5 km'den daha az bir mesafede devam ediyor. Süveyda ve çevresindeki çatışma ve köy baskınlarında şimdiye kadar 1000'den fazla insanın öldüğü, 300 kadar rehine/akıbeti belli olmayan Süveydalı olduğu belirtiliyor.
Süveyda ve kırsalında yaşayan çok sayıda kişi silahlı gönüllüler birliği kurarak ya da yerel koruma komitelerine katılarak ‘mücadele çağrılarına' karşılık verdi.
23 yaşındaki Vaad adlı genç kız babasının da yerel koruma komitesinde olduğu ve bir çatışmada ölmesinin ardından kendisinin yerel koruma komitelerine katıldığını söylüyor.
54 yaşındaki Nesim, Süveyda kırsalında yaşayan Hristiyanlardan olduğunu anlatıyor. Bir süre önce yerel koruma komitelerine katıldığını belirten Nesim, "Evimizi koruyoruz" diye konuşuyor.
