Türk Akımı'nda Rusya'ya 'taviz ve bağımlılık' tartışması

Rusya ile ilgili anlaşmaların ele alındığı TBMM Dışişleri Komisyonu’nda önce Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Murat Yavuz Ateş, Türk Akımı ile ilgili bilgi verdi. Komisyon tutanaklarına göre Yavuz, "Türk Akım Gaz Boru Hattı Projesi Rusya Federasyonu'ndan başlayarak Karadeniz üzerinden ülkemize ve devamında ülkemiz üzerinden komşu ülkelere kadar uzanan, her biri yıllık 15.75 milyar metreküp kapasiteli, deniz ve kara bölümlerinde inşa edilecek 2 boru hattından oluşan ve toplamda azami 31.5 milyar metreküp kapasiteye sahip yeni bir gaz boru hattı sistemidir” dedi.

İlk boru hattının Türkiye’nin iç doğal gaz tüketimini; ikinci hattın ise Rus gazının Avrupa pazarlarına ulaştırılmasına yönelik olmasının amaçlandığını kaydeden Ateş, şunları dile getirdi:

'DOĞALGAZDA RUSYA’YA İLAVE BİR BAĞIMLILIK OLMAYACAK'

"Halihazırda Rus doğal gazının ülkemize arzı; Ukrayna, Romanya, Moldova ve Bulgaristan topraklarından geçerek Malkoçlar’a ulaşan ‘Batı Hattı’ ve Karadeniz altından geçerek Samsun'a ulaşan ‘Mavi Akım Hattı’ üzerinden gerçekleştirilmektedir. Geçtiğimiz yıllarda Rusya Federasyonu ve Ukrayna arasında yaşanan doğal gaz anlaşmazlıkları dolayısıyla ülkemizde de zaman zaman gaz sorunları yaşanmıştır. Projenin hayata geçirilmesiyle Rus doğal gazının üçüncü taraflardan kaynaklı muhtemel kesintilere maruz kalmadan doğrudan ülkemize ulaşması sağlanmış olacaktır. Türk Akım Projesi kapsamında inşa edilecek boru hatlarından ülkemiz piyasasına yönelik olacak ilk hattın devreye alınmasıyla Batı Hattının ikame edilmesi öngörülmektedir. Diğer bir ifadeyle, projenin hayata geçmesiyle doğal gazda ülkemizin Rusya Federasyonu’na ilave bir bağımlılığı olmayacaktır. Avrupa pazarını hedef alan ikinci hattın yapılması konusundaki nihai karar henüz alınmıştır. Bu hattın yapılmasında her şeyden önce, Avrupa pazarlarından gelebilecek taleple AB, Avrupa ülkeleri ve Rusya Federasyonu arasındaki görüşmeler etkili olacaktır."

CHP’DEN İTİRAZ: SADECE ADINDA ‘TÜRK’ VAR

CHP Balıkesir Milletvekili Ahmet Akın ise Türk Akımı projesinin anlaşmasına yönelik itirazlarını dile getirdi. “Bu Türk Akım Projesi aslında adında sadece ‘Türk’ olduğunu inceledikten sonra karar verdik” diyen Akın, CHP olarak anlaşmayla ilgili tasarıya muhalefet şerh-i de vereceklerini söyledi. Akın, projenin Türkiye’nin Rusya’ya bağımlılığını artıracağını ifade ederek şöyle konuştu:

“AB doğal gazda da yüzde 38 Rusya’ya olan bağımlılığını kırmak için devamlı önlemler alıyor ve kendini bu konuda bir sürü çalışmalara maruz bırakıyor. Biz de kendimizi gitgide iyice Rusya’ya bağlıyoruz. Bizim merak ettiğimiz, acaba bu tavizlerin sonu ne zaman gelecek? Gerçekten, bunun ülkemiz için ileriye dönük büyük bir problem olduğunu düşünüyoruz. Bir de yüzde 55 olan Rusya’ya bağımlılığımızı kırmak için neden önlem alma yerine bu bağımlılığı artıracak uygulamalara devam ediyoruz? Bu politikayla yani tek başına Rusya’ya yüksek oranlı bağımlılık almakla doğal gazdaki arz güvenliğimizi de tehlike altına atmış olmuyor muyuz, geçen tecrübelerden yaşadıklarımıza istinaden.

‘NE İSTESELER VERECEK DURUMA GELDİK’

Aynı zamanda, bu anlaşma Batı’dan hızla uzaklaşma çabası içerisine giren ülkemizin Rusya’yla yakınlaşma çabasının diyeti mi dir? Bu da gerçekten önemli, çünkü bizim gördüğümüz kadarıyla Rusya’yla yani ne isteseler verecek duruma geldik. Biliyorsunuz, daha önce Hükûmetin: ‘Ne isteseler verdik’lerden sonra başımıza gelenleri biliyoruz, burada da gelmesinden ciddi derecede korkularımız var, onu da tekrar anlatmak istedik.”

CHP’li Ahmet Akın, anlaşmayla Rusya’ya çok önemli avantajlar sağlandığını, Türkiye adına bir avantajın ise yer almadığını söyledi. Akın, “Bunun karşılığında çok yüklü miktarda gaz aldığımız Rusya’dan doğal gaz fiyatlarının düşürülmesi neden talep edilmemiştir ya da indirim neden sağlanamamıştır? Uçak düşürme krizinden sonra Rusya’yla arayı düzeltmek için bu anlaşma Rusya’ya verilen tavizlerden birisi midir, başka hangi tavizler verilmiştir ya da verilmesi düşünülüyor?” diye konuştu. Güney Akım projesinin AB ile Rusya arasındaki anlaşmazlık nedeniyle iptal edilmesinden sonra Türk Akımı’nın gündeme geldiğini kaydeden Akın, “Rusya ve AB arasındaki sorunlar Türk Akımı Projesi’yle nasıl çözülecektir?” diye sordu.

AK PARTİ: TAVİZ, BAĞIMLILIK OLARAK GÖRMEK YANLIŞ

AK Parti Adana Milletvekili Talip Küçükcan ise, Türk Akımı’nın Türkiye için de özellikle enerji güvenliği açısından son derece önemli olduğunu söyledi. CHP’li Akın’ın projeyi ‘taviz’ olarak tanımlamasının doğru olmadığını kaydeden Küçükcan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Çünkü Türkiye kendisi enerji üretmeyen ancak enerjiye ihtiyacı olan ve diğer taraftan da dünya enerji kaynaklarının, özellikle petrol ve doğal gazın çok yakınında olan bir ülke. Bu açıdan stratejik bir konumda olduğumuzu ifade etmeliyim ve bu doğal gazın ve petrolün dünya piyasalarına aktarılması açısından da gidilebilecek belki en kısa, en ekonomik, en güvenli yol Türkiye. Türkiye'yi bir anlamda da enerji hem koridoru hem de ‘hub’ı olarak okumak gerekiyor yani bir ülke artık bu kadar fazla enerji kaynaklarının başka dünyalara, başka ülkelere gittiği bir yer ise bunu bir avantaj olarak görmek lazım, bir bağımlılık olarak görmemek kanaatindeyim yani Rusya’yla yapılan anlaşmayı Türkiye'nin Rusya’yla ilişkilerinin normalleşme çabası olarak görmek ve bunu bir taviz olarak tanımlamak son derece yanlış.”

'TÜRKİYE ÜZERİNDEN DÜNYAYA YAYILMASI TÜRKİYE’Yİ DOKUNULMAZ HALE GETİRECEK'

Türkiye’nin TANAP’ı da imzaladığını hatırlatan AK Partili Küçükcan, “Türkiye'nin kendi ihtiyacı olan doğal gaz kaynaklarını çeşitlendirme açısından son derece önemli, bunu her hâlde bir taviz olarak göremeyiz” dedi. Küçükcan, Türkiye-İsrail ilişkilerinin de normalleştiğini vurgulayarak, “Doğu Akdeniz’deki doğal gaz rezervlerinin yine aynı şekilde dünya piyasalarına nereden gideceğine ilişkin pek çok soru var, bu da yine Türkiye'yi odak ülke hâline getiriyor. Bunu da İsrail’e verilen bir taviz olarak görmemek lazım, tam tersi, doğal gaz hatlarının veya petrol hatlarının Türkiye üzerinden dünyaya yayılması ve gitmesi aslında Türkiye'yi dokunulmaz hâle getirecek en önemli güvence olarak karşımıza çıkıyor. Bunun ekonomik avantajları ve aslında küresel siyasetteki Türkiye'nin özgül ağırlığını artıracak boyutlarını da görmezden gelmemek lazım. Bunlar uzun vadeli planlar olarak düşünülmeli diye düşünüyorum” diye konuştu. Küçükcan, Türk Akımı projesinin hayata geçirilmesinin Türkiye’nin hem siyasi hem de ekonomik çıkarları açısından önemli olduğunu kaydetti.

‘AB, RUSYA’YA BAĞIMLILIĞINI AZALTICI YÖNDE BİR ADIM ATMIYOR’

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Alparslan Bayraktar da, CHP’li Akın’ın, AB’nin enerji konusunda Rusya’ya karşı önlemler aldığına ilişkin sözlerine yanıt verdi:

“Biz bunun tam tersi uygulamalar olduğunu görüyoruz AB’de. Özellikle bu kadar batıyla, AB ile Rusya’nın ilişkilerinin bu kadar gergin olduğu bir dönemde, Almanya’nın başını çektiği bir konsorsiyumun Nord Stream 2 Anlaşması’nı, Kuzey Akım 2 Anlaşması’nı, 55 bcm’lik bir ilave gazı Almanya’ya, Almanya üzerinden de Avrupa’ya getirdiğini görüyoruz. Dolayısıyla AB bu anlamda Rusya’ya bağımlılığını azaltıcı yönde bir adım atmıyor.

Kaldı ki bu anlaşmanın ikinci boru hattı, Avrupa piyasasına hitap edecek hat yine AB’nin, AB üyelerinin, üye ülkelerin vereceği kararlar neticesinde şekillenecek. Yani eğer AB, Rusya’ya olan doğal gaz bağımlılığını azaltmak istiyorsa pekâlâ bu ikinci boru hattından gelecek gazla ilgili herhangi bir taahhütte bulunmayacaktır ve dolayısıyla böyle bir şeye girmeyecektir.
Ama bizim bugüne kadarki AB’nin uygulamalarını gördüğümüz durumda, işte, Nord Stream, Kuzey Akım 2’de olduğu gibi, çok kısa bir zaman önce, birkaç hafta önce, Avrupa’daki önemli bir boru hattı olan Opal boru hattında Avrupa Komisyonunun verdiği kararı gördüğünüzde aslında bu bağımlılığın devam ettiğini görüyorsunuz. Orada, AB, Avrupa Komisyonu Opal’de Gazprom’un ihaleye girip teklif verebileceği, ilave 12-13 bcm’lik daha gaz tedarik edebileceği yönünde bir karar verdi. Dolayısıyla burada AB’nin yapmaya çalıştığı, esas itibarıyla, gazı bollaştırarak piyasada gazın fiyatını düşürecek, gazı gazla rekabet ettirecek bir modele doğru gidiyor. En azından bizim şu andaki yapılan çalışmalarla ilgili gördüğümüz hadise bu.”

PROJE UÇAK KRİZİNDEN ÖNCE GÜNDEME GELMİŞTİ

Bayraktar, Türk Akımı projesinin ilk olarak 1 Aralık 2014’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Türkiye’yi ziyareti sırasında gündeme geldiğini hatırlatarak, “Dolayısıyla aslında proje, uçak krizinden çok daha önce başlamış, hatta fizibilite çalışmaları, inşaat çalışmalarıyla ilgili müsaadelerin o dönemde görüşüldüğü bir proje. Dolayısıyla, hani, ondan sonra gelişmiş bir proje değil. Bunu da belirtmekte fayda var” dedi.

Doğalgaz indirimi konusunda tahkime gidildiğini hatırlatan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Bayraktar, “Ama tahkim olmadan da çözülebilmesi noktasında da karşılıklı görüşmeler devam ediyor” dedi.

Görüşmeler sırasında AK Partili Talip Küçükcan, “Rusya bize bağımlı hale geliyor” diye laf atınca, CHP’li Ahmet Akın, “Ya, nerede bize bağımlı hâle geliyor?” dedi. Tartışmalardan sonra, Komisyon Başkanı AK Partili Taha Özhan anlaşmayla ilgili tasarıyı oylamaya sundu ve anlaşma kabul edildi.