İçişleri Bakanlığı’nın, Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk, Batman Belediye Başkanı Gülistan Sönük, Halfeti Belediye Başkanı Mehmet Karayılan ve Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’i "terör" suçlamasıyla görevden alıp yerine kayyum ataması, Türkiye’deki kayyum tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Son 10 yıldaki kayyum atamaları yeniden gündeme gelirken, özellikle bu belediyelerdeki oy oranlarında ne gibi değişiklikler yaşandığı merak konusu oldu.
Son 10 yılda kayyum atanan belediyelerin listesi
Son 10 yıl içinde toplamda 147 belediyeye kayyum atandı. Kayyum atamaları, özellikle 2016 yılından sonra, terörle bağlantı veya terör örgütlerine destek verme suçlamalarıyla öne çıktı. Türkiye’de 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL döneminde, 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’yle (KHK) yerel yönetimlerde ciddi değişiklikler meydana geldi.
Belediye başkanlarının görevden alınmasına ilişkin düzenlemeler, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda yer alıyor. Kanunun 47’nci maddesine göre, belediye başkanları ve meclis üyeleri, görevleriyle ilgili bir suç nedeniyle haklarında soruşturma açıldığında, İçişleri Bakanı tarafından kesin hüküm verilene kadar görevden uzaklaştırılabiliyor. 45’inci madde ise belediye başkanlığının boşalması durumunda yapılacak işlemleri belirliyor. 15 Ağustos 2016’da çıkarılan bir KHK ile bu maddeye bir ek yapılarak, terör suçlamasıyla görevden alınan belediye başkanlarının yerine valilerin veya kaymakamların kayyum olarak atanması yetkisi İçişleri Bakanı’na verildi.
2016 yılından itibaren, BDP çatısı altında 2014 yerel seçimlerinde kazandığı 102 belediyeden 95'ine kayyum atandı. Bu atamalar 3 büyükşehir, 7 il, 62 ilçe ve 23 beldeyi kapsadı. 2019'a kadar kayyum atanan büyükşehir ve il belediyeleri arasında Van, Mardin, Diyarbakır, Batman, Şırnak, Hakkari, Bitlis, Tunceli, Siirt ve Ağrı yer aldı.
HDP, 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde 3'ü büyükşehir, 5'i il, 45'i ilçe ve 12'si belde olmak üzere toplam 65 belediye kazandı. 2024’e kadar 65 belediyeden 48'ine kayyum atanırken bunlardan 3'ü büyükşehir, 5'i ise il belediyesi olarak kayıtlara geçti. Kayyum atanan belediyeler ise şu şekildeydi: Diyarbakır Büyükşehir, Mardin Büyükşehir, Van Büyükşehir, Batman, Hakkari, Iğdır, Siirt ve Kars belediyeleri.
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde DEM Parti, 3 büyükşehir, 7 il, 58 ilçe ve 10 belde olmak üzere toplam 78 belediye kazandı. Şu ana kadar biri CHP'ye ait olmak üzere toplamda 5 belediyeye kayyum atandı. Kayyum atanan belediyeler arasında ise Mardin Büyükşehir, Batman, Halfeti (Şanlıurfa), Hakkari ve Esenyurt yer alıyor.
Kayyum atanan belediyelerdeki el değişimi
2014-2019 döneminde, HDP'nin kazandığı Iğdır Belediyesi hariç, tüm belediyelerine kayyum atanmıştı. HDP, 2019 yerel seçimlerinde kayyum atanan 10 belediyesini geri alırken, 4 belediyeyi kaybetti. Kayyum atanmayan tek HDP il belediyesi olan Iğdır'daki sandıklardan yine HDP çıkmıştı. Tunceli'de Türkiye Komünist Partisi'nin adayı Fatih Mehmet Maçoğlu'na kaptıran HDP, Ağrı, Şırnak ve Bitlis'i ise AK Parti'ye karşı kaybetti.
2024 Türkiye genel seçimlerinde ise DEM Parti, kayyum atanan 48 belediyeden 37’sini geri alarak belediye sayısını 78’e çıkarttı. DEM Parti, 2019 yerel seçimleri sonrasında kayyum atanan belediyelerden Diyarbakır, Van, Mardin, Hakkari, Siirt, Batman ve Iğdır'ı yeniden kazandı. Ayrıca Muş, Ağrı ve Tunceli'yi de aldı. 2019'da kayyum atanan Kars Belediyesi ise MHP'ye geçti.