Okyanusun derinliklerine gömüldüğü söylenen sofistike bir ada uygarlığı olan Atlantis efsanesi, binlerce yıldır bilim adamlarının ve meraklıların ilgisini çekmiştir. Platon'un diyaloglarından yola çıkan Atlantis'in hikayesi, felsefi bir alegoriden ciddi bir arkeolojik ve tarihsel araştırma ve tartışma konusuna dönüştü.
Efsanevi kökenlerine rağmen, kayıp şehir Atlantis'in yerini bulma arayışı, dünya çapında çok sayıda teori ve keşif gezisine yol açtı. Bilim adamları ve arkeologlar, Atlantik Okyanusu'nun derinliklerinden Akdeniz'e ve ötesine kadar, bu kadim gizeme ışık tutabilecek ipuçlarını bulmak için ileri teknolojiler kullanarak Dünya'yı taradılar.
Kanıtlar az olsa da bu, birçok insanın efsanevi uygarlığın gerçekten var olduğuna dair inançlarını ileri sürmesini engellemedi. Ama neden?
Bu soruyu cevaplamak için Atlantis efsanesinin nereden geldiğini ve tarih boyunca nasıl aktarıldığını anlamak önemlidir.
Atlantis'in hikayesi nasıl başladı?
Antik metinlerde Atlantis'ten ilk kez Yunan filozof Platon'un, MÖ 360 civarında yazdığı Timaeus ve Critias diyaloglarından gelir. Bu yazılarda Atlantis, kibrin dünyanın en büyük uygarlığını nasıl yok ettiğine dair bir alegori, uyarıcı bir hikaye olarak hizmet ediyor.
Platon, Timaeus'ta Mısırlı rahiplerin Solon adında Atinalı bir devlet adamıyla konuştuğunu yazmıştı. Platon'a göre rahipler Solon'a, yaklaşık 9000 yıl önce, bir zamanlar Herkül Sütunları veya Cebelitarık Boğazı olarak adlandırılan yerin ötesinde bulunan büyük bir adadan bahsetmişlerdi.
Hikayeye göre Atlantis, bir zamanlar yarı tanrı, yarı insan krallardan oluşan güçlü bir konfederasyon tarafından yönetilen genişleyen bir imparatorluktu. Bu krallar Akdeniz'in çoğunu fethettiler, ancak Atina'yı fethetmeye çalıştıklarında hızla mağlup oldular.
Platon, bu girişimin Atlantislilerin tanrıların gözünden düşmesine neden olduğunu söyledi. İnançsızlıklarının cezası olarak krallıkları çöktü ve ortasındaki ada okyanus tarafından yutuldu.
“Fakat daha sonra şiddetli depremler ve su baskınları oldu; ve talihsiz bir gün ve gecede, tüm savaşçı adamlarınız toplu halde yeryüzüne battı ve Atlantis adası da aynı şekilde denizin derinliklerinde kayboldu," diye yazdı Platon Timaeus'ta ve şöyle devam etti:
“Bu nedenle bu kısımlardaki deniz geçilmez ve geçilmezdir, çünkü yol üzerinde çamur sürüsü vardır; Bu da adanın çökmesinden kaynaklandı.”
Çoğu tarihçi, Platon'un kayıp şehir Atlantis'in öyküsünü, ütopik bir toplumun ne kadar kolay gözden düşebileceğini gösteren tamamen uydurma bir alegori olan uyarıcı bir hikaye olarak kullandığı konusunda hemfikirdir.
Filozofun Atlantis hakkındaki yazılarının ada krallığının varlığına dair tek tam antik kayıt olduğu göz önüne alındığında, bunların gerçekten de kurgu olduğunu varsaymak doğru olur.
Peki Atlantis'in varlığına ilişkin tartışmalar neden bugün de devam ediyor?
Tarih'te Atlantis hakkında yazılanlar
Helenistik Yahudi filozof Philo, birinci yüzyılın başlarında Atlantis ve Platon'dan kısa bir şekilde bahsetmişti. Philo bu konu üzerinde fazla durmadı, Dünyanın Sonsuzluğu Üzerine adlı eserinde Atlantis'in yok edildiğini belirtmekle yetindi.
Atlantis'e yapılan atıflar, bazı erken Hıristiyan metinlerinde de yer aldı ve onun gerçekten var olup olmadığı konusundaki tartışmalar da ortaya çıktı. Bazı akademisyenler Atlantis'in varlığını reddederken, diğerleri bunun gerçek olduğunu ve onun çöküşünden paganların sorumlu olduğunu iddia etti.
Ancak Atlantis'e duyulan hayranlık çok sonraları ortaya çıktı.
Atlantis'in Amerika kıtası olduğu teorisi
16. yüzyıl civarında bilim adamları Atlantis'i gerçekten tanımlamak için ciddi girişimlerde bulunmaya başladılar. Örneğin Francisco Lopez de Gomara, kayıp şehir Atlantis'in aslında Amerika'ya atıfta bulunduğu teorisini ortaya attı. Francis Bacon ve Alexander von Humboldt daha sonra aynı sonuca ulaştılar; hatta Bacon, Yeni Atlantis adlı bitmemiş bir roman bile yazdı.
Ancak diğerleri, Atlantis'in bir zamanlar Atlantik Okyanusu'nun ortasında küçük bir kıta olduğuna inanarak Platon'un açıklamasını daha kelimenin tam anlamıyla ele aldılar.
Her iki durumda da, Avrupa ulusları etkilerini batıya doğru yaymaya devam ettikçe, Atlantis'e yönelik bilimsel ilgi yeniden alevlendi. Yerli Amerikalılarla, özellikle de Maya ve Aztek popülasyonlarıyla temasa geçtiklerinde, bazı bilim adamları bu insanların Atlantis vatandaşlarından geldiklerini öne sürmeye başladılar.
Kayıp bir kıta daha ortaya çıktı
Bu inananlar arasında Charles Etienne Brasseur de Bourbourg, Edward Herbert Thompson ve Augustus Le Plongeon da vardı. Özellikle Le Plongeon bu anlatıyı süslemekten hoşlanıyordu ve hatta başka bir kayıp kıta olan (yine Lemurya'ya bağlı olan) Mu fikrini bile ortaya atmıştı.
Ardından Le Plongeon'un hikayeleri, arkeolog Johann Ludwig Heinrich Julius Schliemann'ın , daha önce tamamen mitolojik olduğuna inanılan Homeros'un İlyada'sından Truva şehrinin yerini keşfetmesinden kısa bir süre sonra geldi.
Le Plongeon'un gerçekten Mu'ya inanıp inanmadığı ya da onun kayıp şehir Atlantis ve Orta Amerika ile bağlantısı olup olmadığı tam olarak açık değil, ancak fikirleri daha sonra kendi takipçilerini de buldu.
Sonuçta bu dönemden çıkarılacak en önemli ders, bilim adamlarının Atlantis'e olan ilgiyi nasıl yeniden keşfettikleri, fikirlerinin birbirinden nasıl ayrıldığı ve bu teorilerin efsaneyi merak eden yeni nesil araştırmacıları nasıl etkileyeceğidir.
Atlantis'in hikayesi nasıl popülerleştirildi?
Atlantis'in hikayesini modern çağda popüler hale getiren kişi, uç bilim insanı ve eski ABD Kongre Üyesi Ignatius Loyola Donnelly idi.
1882'de, Le Plongeon ve Brasseur de Bourbourg'un birkaç on yıl önce yazdığı fikirlerin aynısını tekrarladığı Atlantis: The Antediluvian World'ü yayınladı. Ne bir tarihçi ne de bir bilim adamı olan Donnelly, tüm uygarlıkların köklerinin izini oldukça gelişmiş bir kültür olduğuna inandığı Atlantis'e kadar götürebileceğini iddia etti.
Donnelly, Mayalar, Aztekler, Mısırlılar ve eski Yunanlılar arasındaki benzerliklerin, Atlantis'ten başlayarak ortak bir kültürel tarihe işaret ettiğini iddia etti. Ancak Donnelly'nin fikirlerini popülerleştirmek için yaptığı belki de en önemli nokta, Cennet Bahçesi'nin Atlantis'te bulunduğu ve medeniyetin İncil'deki Büyük Tufan'da yok edildiği fikrini ortaya atmasıydı.
Donnelly'nin sözde-tarihsel yazıları o dönem için yeterince ikna edici olduğundan, Atlantis mitinin bugün hala var olmasının nedeni şüphesizdir. Dahası, bu “yabancı” eski uygarlıkları Hıristiyanlığa bağlamak, Eski Dünya ile Yeni Dünya arasındaki kültürel uçurumu da kapattı.
Atlantis halkı: Olağanüstü varlıklar mı?
Donnelly'nin yayınlanmasından altı yıl sonra Teosofistlerin kurucusu Helena Petrovna Blavatskiy, The Secret Doctrine: The Synthesis of Science, Religion and Philosophy adlı ezoterik çalışmayı yayınladı . Bu, diğer yazılarıyla birlikte Teosofist öğretileri bilgilendirmeye devam edecekti.
Blavatskiy, Gizli Doktrinin ilk olarak Atlantis'te yazıldığını ve eserinin sadece bir çeviri olduğunu iddia etti. Donnelly gibi Blavatskiy de kayıp şehir Atlantis'ten gelişmiş bir antik toplum olarak bahsetti. Kültürün, psişik ve doğaüstü güçlerle yapılan bir iç savaşta kendini yok etmeden önce 1 milyon yıldan fazla bir süre önce var olduğunu söyledi.
Blavatskiy ayrıca evrim teorilerini paylaşmak için Gizli Doktrini kullandı. Blavatskiy'ye göre insanoğlu primatlardan evrimleşmemiştir. Aksine, Atlantislilerin dördüncüsü olduğu bir dizi “kök ırk” vardı. Blavatsky, beşinci kök ırkın (şimdiki) Aryan ırkı olduğunu iddia etti.
Blavatskiy'nin öğretilerinde ilk kök ırk Polar ırkı olarak biliniyordu. Bunların "ruhani" olduğu ve amip benzeri bir tarzda yeniden üretildiği söyleniyordu. İkinci kök ırk olan Hyperborean ırkı, antik Dünyanın en kuzeyindeki tropik bir iklim olan Hyperborea'da yaşayan altın sarısı bir insandı. Hyperborealıların 'tomurcuklanarak çoğaldığını' söyledi; sanki bir bitki gibi...
Atlantis'ten Lemurya'ya: Naziler bu teorileri benimsedi
Sonra, kayıp olduğu söylenen başka bir kıtanın sakinleri olan Lemuryalılar vardı. Blavatsky, Lemuryalıların dinozorlarla bir arada yaşadığını, insanlara benzemelerine rağmen önemli ölçüde daha uzun olduklarını ve başlangıçta yumurtlayarak çoğaldıklarını söyledi.
Blavatsky'nin teorileri birçok okültist arasında popülerdi, bunlardan bazıları oldukça etkili insanlardı, ancak aynı zamanda başka bir grup tarafından da geniş çapta benimsendiler: Naziler.
Atlantis, Naziler ve okült arasındaki bağlantı
Adolf Hitler ve Nazilerin okült konulara ilgi duyduğu artık bir sır değil. Bu okült inanışlar arasında, Aryan ırkının insan öncesi İskandinav tanrılarından (Blavatsky'nin bahsettiği Lemuryalıların aynısı) türediği fikri de vardı .
Bu fikir, Hitler de dahil olmak üzere en etkili Nazilerin bazıları arasında popüler hale geldi. Eğer Naziler bu eski Lemurya toplumuna dair kanıt bulabilirlerse, aynı şekilde Aryan ırkının gerçekten üstün olduğunu da kanıtlayabilirlerdi. Ama istedikleri kanıtı nerede bulabilirlerdi?
Görünüşe göre cevap Tibet'ti.
Tarihçi Eric Kurlander, 2017 yılında yazdığı "Bir Ayak Atlantis'te, Bir Ayak Tibet'te" başlıklı makalesinde bu tuhaf durumu anlatmıştı:
"Helena Blavatsky'nin görüşüne göre... Atlantis, sözde Lemuryalıların 'üçüncü kök ırkının' haleflerinin ikamet ettiği, görünüşte Tibet'in yakınında bulunan efsanevi Budist toprakları Shambhala ile ilişkilidir. Kökleri Hint-Avrupa tarihöncesine dayanan, kayıp ama kurtarılabilir bir Aryan uygarlığı fikri, Üçüncü Reich'ta yaygın bir rol oynadı ve çeşitli biçimlerde ırk, uzay ve din hakkındaki Nazi teorilerinde yolunu buldu."
Blavatskiy'nin, Teosofistlerin ve diğer Ezoterik grupların Atlantislilerin beyaz olmayan bir tene sahip olduğuna inandıkları gerçeğini bir kenara bırakın elbette. Bu fikir Nazi doktrininin resmi bir parçası haline geldi ve hatta daha sonra Ezoterik Nazizm ve diğer beyaz milliyetçi inançlarda ikinci bir hayat buldu.
Bugün insanlar kayıp şehir Atlantis hakkında ne düşünüyor?
Bugün, Atlantis olarak bilinen kayıp, eski bir uygarlık fikri büyük ölçüde komplo teorileri alanında yer alıyor; saygın tarihçilerin çoğu, Platon'un orijinal öyküsünün, vatandaşlarına düzensiz askeri genişlemenin tehlikeleri hakkında alegorik bir uyarıdan başka bir şey olmadığı konusunda hemfikir. özellikle deniz gücü aracılığıyla.
Elbette Atlantis filmlerde, televizyon programlarında, romanlarda ve video oyunlarında boy göstermeye devam ediyor.
Doğal olarak hala Atlantis'in bir zamanlar var olduğuna inananlar var ve söylentiye göre konumu Akdeniz, Atlantik Okyanusu, Avrupa anakarası ve Bermuda Şeytan Üçgeni dahil dünyanın her yerine yayılmış durumda.
Kayıp şehir Atlantis, gerçek olsun ya da olmasın, bir nedenden dolayı halkın ilgisini çekmeye devam etti. Çok az hikaye dünyayı bu kadar etkiledi.
Atlantis bulundu mu?
Son on yıllar içerisinde oşinografi ve okyanus taban haritalanmasındaki gelişmelere rağmen Atlantis'in hiçbir izine rastlanmamıştır. İki milenyum boyunca okuyucular derinlerde bir yerde batmış bir şehir ya da kıta olduğuna dair düşünceler barındırmaları anlaşılabilir bir şeydir.
Kayıp Şehir Atlantis hakkında bilinmeyenler
Kayıp şehir Atlantis, günümüzde tüm gizemiyle merak edilmeye devam ediliyor. Kayıp kıta Atlantis’in sırları araştırmacıların rağbet gösterdiği konulardan biri olma özelliği gösteriyor. Bütün araştırmalara rağmen Atlantis hakkında her dönem yeni bilgiler ortaya çıkıyor. Gelin kayıp şehir Atlantis hakkında bilinmeyenleri inceleyelim.
Kayıp şehir Atlantis hakkında bilinmeyenler şunlardır:
Platon’un bahsettiği Atlantis, birbirine geçmiş birkaç adadan oluşuyor. Ada, su kanallarıyla çevrili şekilde bulunuyor.
Platon’un diyaloglarına göre Atlantis’in hükümdarı Yunan mitolojisinde deniz tanrısı olarak bilinen Poseidon yani diğer adıyla Neptün olduğu düşünülüyor.
Atlantis, Yunanca “Atlas’ın adası” anlamına geliyor.
Moritanya’da bulunan doğal yapı “Sahra’nın Gözü”nün Atlantis’a açılan kapı olduğu düşünülüyor.
Atlantislilerin soyunun Aryan ırkına dönüştüğü Atlantis hakkında iddia edilen konular arasında yer alıyor.
Platon’un anlattığı Atlantis hikayesinin Truva Savaşı’nda rastlanan bazı ögelerle oluşturulduğu iddia ediliyor.
Mısır hükümdarlarından III. Ramses’in kayıp şehir Atlantis’ten bahsettiği düşünülüyor. III. Ramses’in yazdığı yazılara göre Atlantis; Antik Mısır, Yunan ve Roma arasında bir yerde yer alıyor.
Atlas Okyanusu’nda 1900’lü yıllarda gerçekleşen volkanik hareketler sonucu okyanusun dibinde “Bermuda Şeytan Üçgeni” adı verilen bir batık şehir bulundu. Bu olay sonucu buranın Atlantis olduğu konuşuldu.