'Rusya ile güven telafisi gerekli'

Türkiye ile Rusya arasında ilişkilerin normalleşmesi ekonomik ilişkilerde yeni adımlar ve Halep uzlaşmasının işaretleriyle devam ederken, Başbakan Binali Yıldırım da Moskova’yı ziyaret etti. Yıldırım, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 1 saat 15 dakika görüşürken, mevkidaşı Dmitriy Medvedev tarafından ağırlandı.

Temaslarda ticari ve ekonomik ilişkiler ile enerji alanındaki ortak projeler öne çıkarken, Yıldırım’ın Fırat Kalkanı operasyonunun Suriye’de yönetimi değiştirmeye yönelik bir amaç taşımadığı mesajı dikkat çekti.

Yıldırım’ın ziyaretinden hareketle Türkiye-Rusya ilişkilerindeki gelişmeleri Ankara Politikalar Merkezi Kurucusu ve Yürütme Kurulu Başkanı Hasan Kanbolat ile konuştuk.

'GÜVEN SARSILMASINI ONARMAK KOLAY DEĞİL'

Kanbolat, Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerde yaşanan “güven sarsılması” sonrası taşların tam yerine oturmadığını söyledi. Başbakan Binali Yıldırım’ın Moskova ziyaretinde, ana konuların, Rusya’nın dosyasındaki enerji, uzay, savunma sanayi ve nükleer başlıkları olduğunu vurgulayan Kanbolat, “Rusya’nın dosyasındaki konuların konuşulduğu bir görüşme oldu. Daha önce savunma sanayisi alanında Rusya ile böyle yakın ilişkimiz mevcut değildi. Şimdi özellikle füze teknolojisi ve uzay alanında, Rusya’dan teknoloji transferine gidecekmişiz gibi görünüyor” dedi.

Türkiye’nin dosyasındaki konuların “ana sorunlar” olarak sürdüğüne değinen Kanbolat, “Bizim dosyamızda, turistlerin gelmesi, Rusya’da Türk müteahhitlerinin elinin açılması, ana ihracat konularımızdan biri olan yaş meyve ve sebze satışı vardı. Bunlar sorun olarak hâlâ devam ediyor. Kriz dönemine göre bir rahatlama var, ama tamamen bir rahatlama yok” diye konuştu.

'KRİZİN ARDINDAN TAŞLAR YERİNE TAM OTURMADI'

Kanbolat’a göre, Yıldırım ve Mehmedev’in, Erdoğan ve Putin’den sonra görüşmelere başlamasıyla Rusya ile ilişkilerde “ikinci bir kanal” açtı. Yıldırım’ın ziyaretini “Güzel ama yeterli değil” sözleriyle değerlendiren Kanbolat, bunun nedenlerini de şöyle anlattı: “Kasım 2015- Haziran 2016 arasındaki 7 aylık krizde, bir güven sarsılması yaşanmıştı. Bu krizin ardından taşlar tam yerine oturmadı, ama oturmaya doğru bir meyil var. İnsani ilişkilerde vizelerin tekrar kaldırılması yönünde Türk tarafı zorlasa bile Rus tarafında bir ibare yok. Türkiye’nin 2010’da 100 milyar dolar bir ticaret hacmi hedefi vardı, 36 milyar dolarda kalmıştı. Krizden sonra bu yüzde 40 geriledi. Daha bunun telafisi olmadı. Türkiye’nin beklentisi, Türk müteahhitlerin elinin açılması Rusya’da. Bu henüz gerçekleşmedi. Aynı şekilde turist beklentisi var. Bu da henüz belli değil.”

Vizelerin tekrar kaldırılması konusunda “karşılıklı güven sarsılmasının telafisinin beklenmesi” gerektiğini söyleyen Kanbolat, “İki ülke arasındaki sivil toplum diyalogları son derece azdı. Bu, kriz sonrası daha da azaldı. İki taraf da devletlerarası ilişkilere önem verdi. Görüşmelerde, sivil toplum ve insani konuların çok da gündeme gelmediğini görüyoruz” ifadelerini kullandı.

'TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜNDEN SÖZ ETTİ, ÜNİTER YAPIDAN DEĞİL'

Kanbolat, Başbakan Yıldırım’ın, Halep’in cihatçı gruplardan temizlenmesindeki Türkiye etkisini “açıkça” ifade ettiğini vurguladı: “Yıldırım; Nusra cephesinde, diğer muhalif gruplarda ve Halep’in doğu yakasının boşaltılmasında Türkiye’nin etkili olduğunu ifade etti. ‘Beşar Esad gitmeli şeklinde açık bir ifade kullanmadı’ ama Suriye halklarının kaderinden bahsetti. Suriye’de her şey gerçekleştikten sonra iktidarın değişmesi gerektiğini söyledi. Bunun yanında da Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini ifade etti ama üniter bir yapıdan söz etmedi.”

Türkiye ile Rusya’nın Suriye konusunda çözüme doğru gitmek istediklerini savunan Kanbolat, “Moskova’daki ziyaretlerde Türkiye ve Rusya da birbirlerinin ayaklarına basmayacak şekilde bir çözüme doğru gitmek istediklerini görüyoruz. Türkiye önceliği, Halep’teki muhalif grupların kazanımlarını korumak yerine Suriye’nin kuzeyinde başlatmış olduğu harekâtta derinlik kazanmak ve burada rahat olmak. Türkiye’nin, PYD’nin tüm Suriye’yi almasını engellemeyi öncelik aldığını görebiliriz” değerlendirmesini yaptı.

'HALEP HAMLESİ İLE FIRAT KALKANI KALICILAŞTI, TÜRKİYE’NİN ELİ RAHATLADI'

Kanbolat’a göre, Rusya’nın Halep hamlesinin ardından Fırat Kalkanı operasyonu kalıcılaştı ve bölgede Türkiye’nin eli El Bab’a kadar olan bölgeyi tutma konusunda rahatladı. Kanbolat, “Başta Cerablus olmak üzere bölgeye yöneticilerin atanması, elektrik verilmesi ve bölgenin tamamen idari ve ekonomik olarak kalkınmasına yönelinmesi bunu gösteriyor. Türkiye’nin daha derinlere doğru bu operasyonu genişletmeyeceği şeklinde bir görüş olduğunu sanıyorum” diye konuştu.

'KAZAN ZİYARETİNDEKİ SEMBOLLER'

Kanbolat, Yıldırım’ın Tataristan ziyaretini ise şöyle yorumladı:  “Gerek cumhurbaşkanı gerek başbakan seviyesinde Moskova’ya bir ziyaret olunca Kazan’a gitme geleneği hemen hemen yerleşmiş durumda. Tataristan ile Türkiye arasındaki etnik ve tarihsel bağlar, böyle bir Kazan ziyaretini gerekli kılıyor. Burada üstü kapalı bazı sembollerin de öne çıktığını gördük. Örneğin, Başbakan Yıldırım Kazan’da Sadri Maksudi Arsal Anıtı’nı anıtını açtı. Arsal, Mustafa Kemal’in kadrosunda olması ve Türkiye’de 5. Dönem Giresun ve 9. Dönem Ankara milletvekillikleri yapması dolayısıyla Türkiye diplomasisi için önemli bir isim. Ayrıca, Yıldırım Kul Şerif Camisi’nde de namaz kıldı. Kul Şerif Camisi, Kazan’ın önemli bir milli değeri. Bu nedenle sembolik bir ziyaret.”