AB ve Orta Asya ülkeleri, tam bir yıl önce Brüksel’de yeni işbirliği formatının temelini atmıştı. Yeni format, dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde “güvenlik diyalogu” adını almıştı.
Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de gerçekleşen görüşme, ikinci olma özelliği taşıyor. Duşanbe toplantısının gündeminde, Afganistan’dan kaynaklanan tehditler ışığında bölgesel güvenlik sorunları yer aldı.
Avrupa temsilcileri, ISAF güçlerinin Afganistan topraklarından çekilmesini ve bu ülkedeki duruma yönelik vizyonlarını anlattılar. Orta Asya ülkelerinin temsilcileri ise Tacikistan ve Türkmenistan’ın güney sınırları boyunca Afganistan’ın kuzeyindeki durumundan duydukları tedirginliği dile getirdiler.
Bu bölgede, yılın başlarından bu yana militan birliklerinin yoğunlaştığı gözlemleniyor. Tacik ve Türkmen sınır muhafızları, şimdilik sınırı geçme teşebbüslerini püskürtmeyi başarıyor.
"BÖLGE İSTKRARSIZLAŞIYOR"
Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksey Volkov, konuyla ilgili şu değerlendirmede bulundu:
“Bölgenin tüm halklarını, tüm hükümetleri kulak kesilmeye ve birleşmeye zorlayan yeni sorunlar var. Bu, Afganistan’daki durumun bir türlü istikrara kavuşamamasından kaynaklanıyor. Askerler çekiliyor. Öte yandan çeşitli hareketler radikalleşiyor, terör düzeyinde artış gözlemleniyor, uyuşturucu kaçakçılığı ve yasadışı göç azalmıyor. Tüm bunlar, genel olarak tüm bölgeyi istikrarsızlaştırıyor, ekonomik kalkınma ve sınırların korunması konularında sorunlar yaratıyor.”
Avrupa Dış Eylem Servisi Genel Sekreter Yardımcısı Helga Schmidt, Duşanbe toplantısında, birkaç inisiyatifi dile getirdi. Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer maddelerin yayılmasını önlemek için bölgesel merkezin kurulmasını teklif etti.
Önümüzdeki aylarda kurulması teklif edilen merkezin Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te yerleşmesi bekleniyor. AB heyeti ayrıca Orta Asya ülkelerini, Abu Dabi’deki “Hidaya” Şiddet ve Aşırılığa Karşı Mücadele Merkezi’nin tecrübesine dikkat ayırmaya çağırdı.
SINIR YÖNETİMİNE DESTEK PROGRAMI
Avrupalı diplomatlar, Orta Asya’da Sınır Yönetimine Destek Programı’nı (BOMCA) finanse etmeye devam edeceklerini açıkladılar. AB programının kapsamında, sınır karakollarının donatımı ve askerlerin eğitimi için finansman sağlanıyor.
Duşanbe’deki uzmanlar, Brüksel’in bölgedeki konumunu güçlendirmeye çalıştığını ve Orta Asya ülkelerinin Avrupa yardımını geri çevirmediğini kaydediyor. Ancak bölgedeki diğer oyuncular ile kıyaslandığında Avrupa Birliği, bugün bariz olarak zayıf kalıyor.
"DAHA GERÇEKÇİ OLUNMALI"
Tacik bağımsız siyaset uzmanı Raşid Gani Abdullo, bu konuda şu yorumda bulundu:
“Avrupa Birliği’nin Orta Asya’da daha belirgin bir rol oynaması için Avrupalıların, birincisi daha bağımsız, ikincisi daha az bürokratik, üçüncüsü ise daha gerçekçi olması gerekiyor. Şunu anlamaları gerekiyor: Orta Asya, 1990’lı yıllarda Avrupa kapılarını çaldı ve reddedildi, şimdi de AB kendisi Orta Asya’nın kapısını çalıyor. Ama kapıyı çalıyorsanız, bölgenin ilgisini uyandırmalısınız. Şimdilik böyle bir ilgi yok. Bu nedenle Orta Asya, Avrupa Birliği’ni dinliyor ancak sorunlarını, elinde gücü olanlarla birlikte çözmeye çalışıyor. Batı’da bu ABD, doğuda Çin, kuzeyde Rusya, güneyde ise farklı güçler var, örneğin Tacikistan için İran.”
Duşanbe görüşmesinde, AB’nin yakında Orta Asya’da güvenlik işlerinden sorumlu özel temsilcisini atayacağı ortaya çıktı. Bu göreve kimin atanacağı henüz belli değil. Ancak “güvenlik diyalogu” çerçevesindeki istişarelere devam edileceği ve yeni görüşmenin Brüksel’de yapılacağı biliniyor.
