Şili'deki 2. tur devlet başkanlığı adaylarını uzmanı değerlendirdi: Şili’de sağ neden yükseliyor?

Güney Amerika ülkesi Şili'de düzenlenen devlet başkanlığı seçiminin birinci turunda hiçbir aday yeterli oya ulaşamadı. Şili Seçim Servisi sandık sonuçlarına göre, Şili İçin Birlik adayı Jeannette Jara, oyların yüzde 26,76'sını alarak seçim yarışını önde tamamladı.

Jara, ülke tarihinde devlet başkanı seçiminin birinci turunu kazanan ilk "komünist" olarak tarihe geçti. Aşırı sağcı Cumhuriyetçi Parti adayı Jose Antonio Kast oyların yüzde 24,05'ini alırken, Halkın Partisi Franco Parisi ise oyların yüzde 19,55'ini alarak seçimi üçüncü sırada bitirdi.

Diğer adaylardan Ulusal Liberter Parti adayı Johannes Kaiser yüzde 13,94 ve Haydi Şili adayı Evelyn Matthei de oyların yüzde 12,59'unu alabildi.

Hiçbir adayın yüzde 50'yi aşamaması nedeniyle komünist aday Jara ve aşırı sağcı Kast, 14 Aralık'ta Şili'nin yeni devlet başkanı olmak için yarışacak.

"Matematiksel olarak Jara'nın şansı düşük"

İki aday dünya jeopolitiğinde nereye yakınlar? Politika söylemleri neler? Kazanma şansları nedir? "Sağ adayların hepsi birer Trump" diyen Latin Amerika ülkelerinin politikalarında uzman Gazeteci Çağlar Tekin, Sputnik Türkiye'ye iki adayı değerlendirdi.

Jeannette Jara

Çağlar, ilk tur seçimlerini şöyle değerlendiriyor:

“İlk tur seçim sonuçlarına baktığımızda Jeannette Jara, bir Komünist parti lideri, diğer yanda aşırı sağcı bir isim var ve ilk turun sonucunda aslında sağ bloğa çıkan oylar yüzde 70'in üzerinde aşağı yukarı veya yüzde 70'e tekabül ediyor.

Böyle baktığımızda kağıt üzerinde matematiksel olarak Jara'nın şansı düşük. Bu biraz şeyden kaynaklanıyor tabi. Daha önce bir Boric iktidarından bahsediyoruz. Bir sol blok şeklinde çıkmıştı ama Boric bu sol blok aslında en sağ noktasında duran birisiydi. Zaten bu blokun adayı olarak Jara’nın öne çıkması da muhtemelen o sol blok olarak iktidara gelmiş ama sol adına hemen hiç hamle yapmamış Boric'e karşı bir tepkiydi.”

2. tura kalamayan diğer adaylar ne yapacak?

Çağlar Tekin diğer adayların kimi destekleyeceği konusunda şöyle bir değerlendirme yapıyor:

“İlk 4 adaya baktığınızda 3 isim sağcılardan oluşuyor. Franco Parisi var, mesela o da aşağı yukarı yüzde 20'ye yakın bir destek aldı. Aslında üçüncü sıradaydı. Ama ilk iki isim yüzde 26, 23 civarı oy alırken o da yüzde 20 aldı aslında. Üçüncü ile ikinci arasında çok fazla bir puan farkı yok. Bir diğer isim yüzde 14 aldı. Sonuçta dördüncü sırada yer alan isim Johannes Kaiser. O da bir merkez sağcı, hatta aşırı sağcı.”

“Temel olarak öncelikle niye böyle bir, yani solun güçlü olduğu bir noktadan, sol bir iktidardan, sol iktidarın sonunda neden sağın %70'e vardığı bir tablo ortaya çıktı sorusu önemli.”

Şili'de sağ neden yükseldi?

Sol görüşlü bir yönetim vaatleriyle gelen Gabriel Boric'in politikalarını eleştiren Çağlar Tekin, seçim öncesi ülkedeki politik havayı değerlendirdi. Latin Amerika konusunda uzman Tekin şu açıklamaları yaptı:

“Burada Boric aslında sol bir tabana seslenip, sol bir seçmene seslenip, soldan gelecek bir takım adımlar atması beklenirken, bunları atmayan daha sosyal demokrat, hatta sosyal demokratların bile böyle bir sağ kanadı halinde hamleler yapan bir Boric büyük hayal kırıklığından bahsetmek gerek.”

“İkincisi, şu an ülkede yapılan yani seçim ikinci tur öncesinde yapılan tartışmaların tamamı aslında sağın egemenliğinin olduğu başlıklar. Sol bu anlamda kendi liderliğini kaybetti. Jara’nın söylediğinde kimi noktalar yani işte emeklilik yaşıyla ilgili, emeklilik gelirleriyle ilgili, sosyal devletle ilişkin kimi vurgular bir sol hat yaratıyor elbette ama ülkedeki genel iklim olabildiğince sağa kaymış durumda. Çünkü ciddi anlamda bir göçmen karşılıklı ve işsizlik gibi başlıkların öne çıktığı bir atmosfer var.”

Dünya genelinde ortaya çıkan göç ve sağ partiler ilişkisi

“Latin Amerika'nın içerisinde özellikle bu Venezüella'ya uygulanan, 2013 yılından sonra uygulanan çok ciddi ambargolar oldu. Venezüella'dan çok ciddi bir göç ortaya çıktı. İkincisi, Şili’de nüfusun yüzde 9’u, 10’u göçmen. Bu muazzam bir rakam”

“Şili’de nüfusun yüzde 70'inin aşırı sağa veya sağa doğru meyletmesi göçmenliğin sağ hat tarafından iyi kullanıldığını da ortaya koyan başlıklardan bir tanesi. Bir başka etmen ise Şili'de 2015’te ilk defa uygulanan genel seçimlere zorunlu katılım ve buna karşılık yüksek bir cezalandırma oranına ilişkin bir yasal süreç işletildi. Haliyle seçimlere katılım arttı. Şimdi bunun anlamı ve niye bu aşırı sağın güçlenmesine sebep oldu? Çünkü toplumun siyasetle çok fazla ilgilenmeyen tarafı bir ‘küfür mekanizması’ olarak kullandı sandığa gitmeyi”

Adayların dünya jeopolitiğindeki yeri

Gazeteci Çağlar Tekin, adayların açıklamalarından ortaya çıkan politikalarını şöyle değerlendirdi:

“Sağ adayların hepsi birer Trump. Sloganlarıyla bile Trump. Yani sınıra duvar örmeden tutun da işte gelenlere askerle önlem almaya kadar bunların hepsinde Trump'tan birebir kopyalanmış sloganlar var, hatta önemli bir kısmının dilinde. Ayrıca bunun çok ciddi bir etkisi var. Yani biraz (Javier) Milei'ye hep benziyor. Hatta bu üçüncü sıradaki aday bir miktar Milei'nin daha benzeri bir versiyon, radikal sağ. Buradan baktığınızda Trump'ı da besleyen o göçmenlik üzerine yaslanan ve bunun yarattığı aşırı sağın aslında ülkeye büyük oranda yansımasından bahsediyoruz. Yani böyle düşününce Trump sloganlarının doğrudan orada hakim hale gelmesi ne yazık ki şaşırtmıyor.”

“Matematiksel tablo Jara'ya neredeyse hiç şans vermiyor. Yüzde 70’in üzerinde bir sağ hat oluşmuş durumda. Adaylardan iki tanesi doğrudan sağcı adayı destekleyeceğini, üçüncü bir adaysa herhangi bir ismi desteklemeyeceğini açıkladı. Buna paralel bir biçimde de sol blokta Jara'nın yarattığı bir enerji var.”

Jeannette Jara

“Jara, ABD merkezli dünyayla mesafeli, Avrupa vesaire dünyasıyla mesafeli bir pozisyonda duruyor. Ama sağın tamamı bu anlamda bu Mileİ-Trump çizgisi üzerine kurgulanmış. ABD desteği için aslında kendilerinin desteklenmesi gerektiğini halka daha net bir biçimde belli eden bir pozisyona gelmiş durumda var. O yüzden şimdi ilk tur sonuçlarına baktığımızda Yara'nın birinci olması, önde gidiyor olması, seçimleri önde bitireceği anlamına gelmiyor.”

“En kritik nokta; Boric'in ilk iktidara geldiği dönemde ondan beklenenleri daha radikal bir biçimde yapacağını ifade eden Jara kırılma yaratabilir.”

İSRAİL-FİLİSTİN ÇATIŞMASI

UAD'de İsrail'e karşı açtığı soykırım davasına Şili de katılacak

2 Haziran 2024, 10:49