Geçtiğimiz 1 aydır Ege Denizi’ndeki deprem fırtınası devam ediyor. Öyle ki başta Santorini ve çevresi olmak üzere yüzlerce sarsıntı yaşandı. Bu sarsıntılar akıllara “Santorini’de yanardağ patlaması yaşanır mı?” sorusunu getirirken volkanik hareketlerin iklime etkisi de merak ediliyor. Peki yanardağlardaki volkanik hareketler ne ifade ediyor? Hava sıcaklıkları etkilenir mi? Yanardağlar iklimi kalıcı olarak değiştirebilir mi? Prof. Dr. Doğanay Tolunay, Sputnik’e özel anlattı.
‘Volkanların iklimi değiştirmesi mümkündür’
Prof. Dr. Doğanay Tolunay, volkan patlamalarıyla birlikte atmosfere toz ve kül ile kükürtdioksit (SO2), su buharı, karbondioksit (CO2) gibi bazı gazlar salınacağını ve bunların kısa boylu güneş ışınlarının dünyaya ulaşmasını engellediği için sıcaklıkları düşürebileceğini söyledi. Uzman isim yanardağ patlamalarının hava sıcaklığı üzerinde etkilerini şu sözlerle sıraladı:
Volkanların iklimi değiştirmesi mümkündür. Ancak bunun olabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Bunlardan ilki patlayan volkanın yeridir. Özellikle ekvatorun çevresinde yer alan ve tropikal iklim kuşağı adını verdiğimiz kuşaktaki volkan patlamalarının iklimi değiştirme olasılıkları daha yüksektir. Bunun nedeni bu patlama sonucunda atmosfere yayılan toz ve kükürtdioksit gazlarının dünyanın dönmesiyle oluşan rüzgarlarla daha geniş bölgelere yayılabilmesidir. Diğer bir etken volkan patlamalarının büyüklüğüdür. Patlama ne kadar büyükse atmosfere yayılan toz ve kükürtdioksit o kadar fazladır. Ayrıca büyük patlamalar sonucunda toz ve kükürtdioksit atmosferin stratosfer tabakasına kadar ulaşabilir. Bunlar troposfer tabakasına nazaran stratosferde daha uzun süre kalabilirler.
‘Daha önce Filipinler’deki patlama sıcaklıkları etkiledi’
Prof. Dr. Doğanay Tolunay, daha önce gerçekleşen volkan patlamalarının sıcaklıkları etkilediğini ancak bunun iklimi değil hava durumunu değiştireceğini söyledi:
“5 haziran 1991’de patlayan Filipinler'deki Pinatubo volkanının patlamalarının büyüklüğü 6 olarak belirlenmiştir. Bu patlamayla ayrıca 15-20 milyon ton kadar kükürtdioksit gazının ve 10 milyar metreküp kadar da toz ve diğer atıkların atmosfere yayıldığı hesaplanmıştır. Bu volkanın patlamasıyla tozlar ve kükürtdioksit gazı stratosfere kadar ulaştı ve 15 ay kadar bir süre boyunca bu tabakada kaldılar ve bu süre içinde dünyanın ortalama sıcaklığı yaklaşık 0,6 derece kadar düştü. Ancak sonrasında sıcaklıklar yine eski değerlerine döndü.”
‘Yanardağların iklimi değil hava durumunu değiştirdiğini söyleyebiliriz’
Doğanay Tolunay, günümüzde yanardağların sıcaklık üzerindeki etkileri en fazla 1-2 yıl olduğu için yanardağların iklimi değil hava durumunu değiştirdiğini söyledi:
“Buna karşılık 2010 yılında patlayan İzlanda’daki Eyjafjallajökull Yanardağı ya da Etna Dağı’nın daha önceki patlamalarının Pinatubo Yanardağı kadar sıcaklıklara bir etkisi olmadı. Özetle yanardağların iklimi değiştirmesi için volkan büyüklüğünün 6 ve üzeri olan patlamaların hemen her yıl meydana gelmesi gerekiyor. Bu gibi büyük patlamalar günümüzde 30-40 yılda bir olduğu için yanardağların günümüzde iklim değişikliğine yol açtığını söylemek mümkün değil. Günümüzde yanardağların sıcaklık üzerindeki etkileri en fazla 1-2 yıl olduğu için yanardağların iklimi değil hava durumunu değiştirdiğini söyleyebiliriz.”
ege denizi
© Sputnik
Santorini’de volkan patlarsa hava sıcaklıklarında değişiklik olur mu?
Prof. Dr. Doğanay Tolunay, bu durumun patlamanın büyüklüğüyle ilgili olacağını söyleyerek eğer büyük bir patlama olursa sıcaklık düşüşüne yol açacağını söyledi:
“Öncelikle bu yanardağ patlamasının büyüklüğüyle ilgili. Patlamanın çok büyük olması durumunda kısa süreli olarak sıcaklık düşmesine yol açabilir. Ancak patlamayla ilgili olarak oluşacak depremler, tsunami, toz ve küllerin insan sağlığı, tarımsal üretim, su ve orman ekosistemleri üzerindeki olası etkileri çok daha fazla olacaktır.”