Tarım ve Orman Bakanlığı, gıda sektöründe şeffaflığı artırmak ve tüketiciyi yanıltıcı ifadeleri engellemek amacıyla "Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Kılavuzu"nu yeniledi. Yeni düzenlemelerle market ürünlerinden restoran menülerine kadar birçok alanda değişiklik yapılacak.
Vegan ve vejetaryen ürünler açıkça belirtilecek
Yeni kılavuza göre, vegan ve vejetaryen tüketicilerin doğru bilgilendirilmesi için ürün etiketlerinde "Veganlar için uygundur" veya "Hayvansal bileşen içermez" gibi ifadelerin yer alması zorunlu hale geliyor. Ayrıca, hayvansal ürünleri çağrıştıran görseller de artık kullanılmayacak.
Yanıltıcı görsellere yasak
Market raflarında sıkça görülen yanıltıcı görsellere de müdahale edildi. Örneğin, prina yağı üzerinde zeytinyağı görseli kullanımı yasaklandı. Benzer şekilde, aroma ile tatlandırılan gıdalarda gerçek meyve görselleri yerine çizimler kullanılacak ve ambalajlarda "aromalı" ibaresi açıkça belirtilecek.
Katkı maddesi i̇çermez i̇baresi kaldırılıyor
Yoğurt gibi ürünlerde sıkça karşılaşılan "katkı maddesi içermez" ibaresi, yanıltıcı algı yaratabileceği gerekçesiyle yasaklandı. Bu tür ifadelerin, benzer ürünler arasında haksız rekabete neden olduğu vurgulanıyor.
Kaşar peyniri yerine eritme peyniri kullanımı açıklanacak
Kaşar peyniri yerine eritme peynir kullanılan ürünlerde "kaşarlı" ifadesi yerine "eritme peynirli" yazılması zorunlu hale getirildi. Bu düzenleme özellikle tost gibi ürünlerde tüketiciyi yanıltmanın önüne geçmeyi amaçlıyor.
Alkol i̇çerikli ürünlere dikkat
İçerisinde yüzde 1,2’den fazla alkol bulunan içeceklerde, alkol oranının açıkça belirtilmesi zorunlu hale geldi. Temel görüş alanında alkol içerdiği ifade edilecek.
Margarinde tereyağı i̇zlenimi yasak
Bitkisel yağlardan üretilen margarinlerde süt veya tereyağı çağrışımı yapan görseller ve ifadeler artık kullanılamayacak.
Yer fıstığı ürünlerinde yeni kurallar
Yer fıstığı içeren ürünlerde yalnızca "fıstıklıdır" ifadesi yerine "yer fıstığı içerir" yazılması zorunlu hale geldi. Bu düzenleme, yer fıstığının alerjen olduğunu vurgulamak ve tüketiciyi bilgilendirmek için yapıldı.
Firmaların geçiş süreci ve tüketici uyarısı
Yeni etiket düzenlemelerine firmaların geçişi için 31 Aralık 2026’ya kadar süre tanındı. Ancak tüketiciler bu süreçte de dikkatli olmalı. Gıda Mühendisi Nurten Sırma, "Tüketiciler gıda okuryazarlığını artırmalı ve yanıltıcı ifadelerle ilgili farkındalık oluşturmalı" dedi.
Restoranlar için yeni dönem
Restoran menülerinde vegan ve vejetaryen seçenekler açıkça belirtilecek. Ayrıca, süt bazlı içecekler yerine "soya içeceği" gibi ifadeler kullanılacak. Tüketiciler artık doğru ve eksiksiz bilgilere menülerden ulaşabilecek.
Yeni dönem ne zaman başlıyor?
Tüm düzenlemeler, 31 Aralık 2026 itibarıyla tamamen uygulanmış olacak. Tüketicilerin bu süreçte alışveriş yaparken etiket bilgilerini dikkatle incelemesi ve yanıltıcı ifadeleri şikâyet etmesi öneriliyor.
Market ve restoranlardaki değişiklikler, hem tüketicilerin bilinçli tercih yapmasını sağlayacak hem de sektörün şeffaflığını artıracak.
Peki gıda işletmelerinin uyması gereken yeni kurallar neler? Ambalaj ve etiketlere nasıl bir düzenleme geldi? Gıda Mühendisi ve Denetim Uzmanı Nurten Sırma, Sputnik’e özel anlattı.
‘Margarinin üzerine tereyağı çağrıştıran görseller kullanılmayacak’
Gıda Mühendisi ve Denetim Uzmanı Nurten kılavuzda öne çıkan çeşitli başlıklar olduğunu belirtirken özellikle gıda etiketlerinde yer alan yanıltıcı görsellere yönelik bir düzenlemenin önemini şu sözlerle anlattı:
“Eğer gıdanın etiketinde yanıltıcı bir görsel varsa bu görselle ilgili bir düzenleme yapılıyor.Örneğin margarin etiketlerinde eğer tereyağını çağrıştıran görseller kullanılıyorsa bu görsellerin kullanımı yasaklanıyor. Yani margarin gibi bitkisel yağların üzerinde tereyağı çağrıştıran görseller kullanılmayacak. Margarin üzerinde yayık gibi, kova gibi, akan bir süt gibi, inek gibi, mandıra gibi görseller o margarinin ya da bitkisel yağın sanki sütten elde edilen bir tereyağı gibi görünmesine sebebiyet vereceği için bu görsellerin kullanımı yasaklanıyor. Amaç şu tüketiciler markete gittiği zaman alışverişi çok hızlı bir şekilde yapıp çıkıyoruz her ürün için dakikalarca orada kalma imkanı yok, dolayısıyla ürünün üzerindeki görseli adı veya üzerinde yazan bir ifade ambalajın içinde ne olduğunu anlatmak zorunda."
‘Zeytinyağı hariç bitkisel yağlarda zeytin veya zeytin ağacı görseli kullanılmayacak’
Sırma, özellikle market reyonlarında yer alan zeytinden elde edilen pirina yağının da bu düzenlemeden etkileneceğini “Pirina zeytinden elde edilir ama zeytinyağı değildir” sözleriyle aktarırken konuya ilişkin şunları söyledi:
“Pirina zeytinden elde edilir ama zeytinyağı değildir. Dolayısıyla pirina yağlarının üzerinde büyük bir zeytin ağacı görseli, bir zeytin görselinin olması veya sahada satılan karışım halindeki bitkisel yağlarda bu görsellerin kullanılması üreticiler arasında da haksız bir rekabete yol açacağı gibi beraberinde de tüketicinin alışveriş konusundaki algısı anlamında bir yanıltıcı durum, bir karmaşıklık ortaya koyuyordu.”
‘Gofret, çikolata ve yoğurt da etkilenenler arasında’
Gıda Mühendisi ve Denetim Uzmanı Nurten, gofret, çikolata ve yoğurdun da düzenlemeden etkilenen ürünler arasında yer aldığını belirtirken, ambalajlarında kullanılan görsel ve ibarelerin de düzenleceğini örneklerle anlattı:
“ Marketlerde satılan çilekli, muzlu, fındıklı gofretlerde aslında baskın tadın aromalarla elde edilmesine rağmen içerisinde yoğun miktarda meyve var algısı yaratmak adına bu ürün ambalajlarının üzerinde çok cezbedici meyve görselleri kullanılıyordu çilek görseli, muz görseli, fındık görseli. Dolayısıyla tükeci alışveriş yaptığı zaman bu ürünlerin içinde çok yoğun oranda meyve püresi olduğunu düşünüyordu. Bu baskın tadı bu ürünlerin eğer baskın tadı aroma vericilerle sağlanıyorsa bu mutlaka ürünün ambalajına yazmak zorunda. Aromalı ifadesi yazacak beraberinde de ambalaj üzerindeki görseller bu bileşenler çizim halinde kullanılacak yani cezbedici bir ürün görseli değil de çileğin, muzun veya fındığın çizim halinde, grafik halinde ürün ambalajına yazılması yanında da aromalı ifadesinin kullanılması zorunluluğu getiriliyor.”
'Anne eli değmiş gibi' açıklamaları artık kullanılamayacak
“Bir diğer durum süt ve süt ürünlerinde çeşitli yanıltıcı ifadeler kullanılıyordu; köy, ev, geleneksel, yöresel, anne eli değmiş gibi. Aslında o ürünleri diğer rakiplerinden ayıran çeşitli ifadelerin kullanılması satış anlamında üreticinin lehine bir durum yaratırken tüketicinin de doğru bilgilendirilmesinin önüne geçiyordu. Siz market reyonuna gittiğiniz zaman iki tane yoğurt yan yanaysa bir tanesinin üzerinde köy yoğurdu, ev yoğurdu, geleneksel yoğurt, doğal yoğurt gibi ifadeler yazıyorsa burada iki yoğurttan birini tercih etmenize sebep olan bu ifadelerdir. Dolayısıyla haksız rekabete de yol açar.”
‘Etiket tasarımında tüketicinin algısını yanıltacak ifadeler kullanılamayacak’
Sırma, etiket tasarımında kullanılan ifadelerde tüketicinin algısını yanıltacak renk, stil veya yazı kullanıldığını bunun da kullanıcılarda bir karmaşa yarattığını “Örneğin “portakal aromalı” ifadesinde portakal turuncu renkte, aromalı siyah renkte, portakal büyük harflerle, aromalı küçük puntolarla yazılarak hem renkle hem stille aslında vermesi gereken gerçek bilgiyi ürünün üzerinde yanıltıcı ifadelerden dolayı ürün üzerinde yazılmıyordu ve dolayısıyla tüketici bu portakallı mı yoksa portakal aromalı mı ayırt edemiyordu veya “şeker içermez” ifadesinde içermez kısmını daha küçük yazıp şeker kısmını büyük yazarak aslında üreticinin hangisi işine geliyorsa onu renk ile, stil ile, punto ile farklı şekilde tüketiciye yansıttığından dolayı aslında etiket üzerinde kullanılan ifadelerin de rengi, stili, büyüklüğü konusunda bir düzenleme yapılıyor” sözleriyle aktardı.
‘Vegan ve vejeteryan tüketiciler unutulmadı’
Gıda Mühendisi ve Denetim Uzmanı Nurten, yeni düzenleme ile vegan ve vejeteryan tüketicilerin de unutulmadığını belirtirken “Ürünlerin etiketlerinde “veganlar için uygundur ifadesi” veya “hayvansal bileşen içermez” ifadesi gibi tüketiciyi doğru bilgilendiren ifadelerin kullanılması çok önemli” dedi.
“Bu tüketici grubu için soya sütü veya yulaf sütü sahada satılıyordu. Burada yanıltıcı bir durum yaratmaması adına süt ifadesi yerine içecek ifadesi kullanılarak aslında soyalı ve yulaflı bir içecekten bahsedildiğini tüketiciye net bir şekilde hem ürün ambalajında hem de yazılı menülerde açıkça belirtmesi gerekir.”