Zira DİSK'e bağlı Genel-İş Sendikası'nın Araştırma Dairesi'nin bu yılın ilk çeyreğinde yayınladığı bir araştırmaya göre; her 10 kadından 2'si yoksul ve 10 kadından yalnızca 3'ü çalışır durumda. Rakamlar Türkiye'deki süregelen durumu gösteriyor olması itibariyle yeni değil. Yeni olan "Kadın, ekonomiye nasıl daha fazla katkı sağlar?" ve "Daha çok kadın nasıl işinin ustası olur?" diye kafa yoran Seyhun Ayhan ve Sibel Ayhan çiftinin temelini attığı "Kadın Ustalar" projesi. Söze, üzerinde 11.5 ay çalışılmış bu projenin el işi kursu olmadığını, sertifika programı veya istihdam aracılığı da olmadığını hatta kadınları bir işte ustalaştırma projesinden de ibaret olmadığını söyleyerek başlayalım. Projenin ne olduğunu ve nasıl ortaya çıktığını anlatması için ise sözü Türkiye'nin Kadın Ustaları Projesi Genel Müdürü Seyhun Ayhan'a bırakalım:
‘BİR ANNENİN ÇARESİZLİKTEN ÇOCUĞUNU EVLATLIK VERMEK İÇİN İNTERNETTE YAYINLADIĞI İLAN, BİZE PROJENİN TEMELİNİ ATTIRDI'
"10 kişilik ekibimizin yürüttüğü bu projenin çıkış noktası, bundan 11 ay önce sosyal medyada karşılaştığım bir ilandı. Çocuk Esirgeme Yurdu'nda büyümüş genç bir annenin hikâyesi… Bu genç anne, yaşı dolduğu için yurttan çıktıktan sonra, isteyerek veya istemeyerek, bir evlilik yapmış ve bu evliliğinden de iki çocuğu olmuş. Ancak evliliği boyunca gördüğü ve dozu dayanılmaz seviyelere ulaşan şiddet sebebiyle dayanamayıp eşinden boşanmış. Uzaklaştırma kararının ardından eş cezaevine girmiş. Bu hanım, iki çocuğuyla beraber İzmir Aliağa'da akrabaların yanına taşındığını anlatmış ilanda… Ancak kendisini misafir eden bu ailenin yanında iki çocukla beraber çok fazla yaşayamayacağı için iş bulmaya karar vermiş. Küçük bebeğini bırakamadığından dolayı da bütün kapılar yüzüne kapanmış. Bütün bu yaşananların üstüne bu hanım, bir Facebook sayfasına bıraktığı ilanda ‘Bebeği yüzünden çalışamadığını ancak çocuklarını çok sevmesine rağmen küçük bebeğini hiçbir para, bedel istemeden zengin bir aileye vermek istediğini' yazmış. Böylece çalışarak en azından diğer çocuğuna bakabilmek istediğini de belirtmiş. Bu ilanı gördüğümüzde yaşadığımız travma, bize bu projenin temellerini attırdı. Önce, diğer bir şirketimiz olan inşaat şirketimizde bu örnek veya benzeri durumda olan kadınları istihdam edebilir miyiz diye bir fikir teatisinde bulduk kendimizi. Bunları tartışırken, kendimizi neden kadın elini değdiği çok az alan olduğuna ve neden kadınların bir profil içinde sıkıştırıldığına cevap ararken bulduk. Yaklaşık 11 ayın sonunda bütün ekip arkadaşlarımızla birlikte bugünkü ‘Türkiye'nin Kadın Ustaları' projesini tamamladık."
Seyhun Ayhan, kadın istihdamı sorunun Türkiye'nin asli sorunlarından biri olduğunu anlatarak devam ediyor. Türkiye'deki kadının işgücü ve istihdama katılım rakamlarının düşük olduğuna işaret ederek Seyhun Ayhan "Türkiye, 82 milyona yaklaşan nüfusu, son derece zengin yeraltı ve yerüstü zenginliği ve turizm potansiyeliyle dünyanın en büyük ekonomileri listesinde 16'ncı, 17'nci sıralardan çok daha yukarı sıralara yükselebilir. Bu da çalışmayan çok büyük orandaki kadınların yüzde 10-15'ini bile olsa istihdama dahil ederek sağlanabilir. Biz de tam bu noktada, ‘Kadınların yüzde 10-15'ini daha nasıl iş hayatına dâhil ederiz de ekonomimizi büyütürüz?' diye düşünmeye koyulduk. Ve şöyle bir sonuca vardık: Kadınları istihdama daha fazla dahil edebilme hedefimizi, onları yalnızca kendilerine layık gördüğümüz alanlarda iş hayatına dahil ederek gerçekleştiremeyiz. Kadınlar sadece temizlik mi yapmalı? Yalnızca kahve mi yapmalı? Eğitim almamış bir kadının en fazla ulaşacağı yer sekreterlik mi olmalı? Bu sorulardan yola çıktık ve ‘Kadın her şeyi yapar' dedik. Bu kapsamda ‘işin cinsiyeti olmaz, ustası olur' sloganıyla işe koyulduk ve bu projeyi başlattık" diye konuştu.
‘ÖNYARGILARI KENARA BIRAKIYORUZ, KADIN OTO TAMİRCİLER, KADIN MOTO KURYELER GELİYOR'
Peki, kadınların "ustalaşacağı" iş alanları neler olacak? Bu alanların sayısının önyargılar yüzünden kısıtlı olduğunu ancak kadınların pek çok alanda ustalaşabileceğini söyleyerek yanıt veren Seyhun Ayhan "Ortak ön yargılarımız ve kabul ettiğimiz kalıplar var. Hâlbuki bu dayatmaların dışında da bir gerçeklik var, bu kalıpları kırmış bir sürü kadın var. Mesela internette ‘kadın ustalar' yazdığımızda karşımıza çıkanlar… Aynı 44 yaşında, 5 çocuk, 1 torun sahibi kadın motokuryemiz Kadriye Hanım gibi… Veya Burçak adında Türkiye'nin ilk moto kadın kuryelerinden olan genç kızımız… Veyahut Sinop'ta inşaatlarda düne kadar 50 kiloluk çimentoları taşıyıp sıva yapan bir ablamız gibi… Ya da Aydın'da oto tamircisi bir başka ablamız ve Bodrum'da inanılmaz talep gören üniversiteli boya ustaları olan iki tane genç kızımız… Aslında içimizde bir sürü cesur yürek var. Biz de içimizdeki bu cesur yürekleri algıya taşıma noktasında neler yapabileceğimizi düşündük" diyor.
‘ÇOCUĞUNU BIRAKACAK YERİ OLMAYAN KADIN APARTMAN TEMİZLEMEKTEN, EVDEN YEMEK YAPMAKTAN ÖTEYE GEÇEMİYOR'
Seyhun Ayhan, içlerinden bir sürü "cesur yürek" çıktığına işaret ettiği kadınların önündeki engelleri ise şöyle anlatıyor:
"Tabii, iyi eğitim almamış, şiddet görmüş annelerin önündeki engeller erkeklerin önündeki engellerden çok daha büyük olabiliyor. Hele kadın çocuk sahibiyse, çoğunlukla çocuğunu bırakacak kimse bulamadığından ya eve hapsoluyor ya da apartman temizliği gibi kısa süre evden ayrılacağı işlere yöneliyor. Dolayısıyla, bir kariyer yapması söz konusu olmuyor ve kaçak göçek para kazanmanın ötesine geçemiyor. Peki, kadın neden bir erkek gibi pek çok alanda çalışamasın?"‘
OTO TAMİRCİDE ONLARCA KADININ ÇALIŞTIĞINI HAYAL EDEN FİRMALAR VAR'
"Biz kadınlara meslek öğretmiyoruz, el işi dersi vermiyoruz. Biz kadınlara onlarca seçenek sunuyor, seçtiği alandaki en iyi şirketlerden ücretsiz eğitim almasına aracı oluyoruz ve sonunda da bu kadınların hemen en iyi imkânlarda iş olanağına ulaşmasını sağlıyoruz. Üstelik biz işe yerleştirme kurumu değiliz, yaptığımız şey kadınları, devletin de liderliğinde kariyerlerini inşa etmesine katkı sağlayacak partnerlerle aynı masaya oturtmak. Bu alanlar, kadın çocuk bakıcılığından, kadın oto mekanik tamirine, kadın boyacılıktan, kadın sıvacı ustalığına kadar pek çok alanı kapsıyor ki bu alanların pek çoğunun yanındaki ‘kadın' kelimesi bile şu an sırıtıyor. Ama biz bu gerçeği ve algıyı değiştirmek için kolları sıvadık. Projemizin kapsamında anlaşma evresinde olduğumuz ve dünyanın en büyük otomotiv firmalarından biri, yetkili servislerinde kadın oto mekanikçiler, kadın oto elektro mekanikçiler kadın oto boyacıları yetiştirmek üzere bizimle anlaşma aşamasındalar. Ve projeye inanılmaz sahip çıkıyorlar. Bir firmanın hayali ise müşterilerinin yetkili servise gittiğinde onlarca kadınla karşılaşması. İşte bizi heyecanlandıran bu. Biz kadınlara sadece oto boyamayı öğretmeyeceğiz. Onlar bu projeyle yeni işlerinin ve dolayısıyla kariyerlerinin başında olacaklar."
Proje nasıl işleyecek? Hangi aşamalardan oluşacak? Kadınlar nasıl evlerinden çıkarıp kariyer sahibi olacak? Ayhan şöyle sürdürüyor:
"Kadinustalar.com web sitesi ve aplikasyonlarımız var. Aplikasyonumuz, Eylül ayı sonu itibariyle devreye girecek. Ancak şu an web sitesi üzerinden usta başvurularını kabul etme aşamasındayız. Siteden iş arayan her kadın, formu doldurarak sistemimize dâhil olabilir. Formda sadece 3 soru var. Ad-soyadları, yaşadıkları şehir ve telefon numaraları… Çünkü biz bu kadınların ne kaç çocuğu olduğu, ne eğitim düzeyi ne de sabıkasının olup olmadığı gibi detaylarla ilgilenmiyoruz. Bizim için kadın olmaları, işe ihtiyaçları olması ve en önemlisi de niyetli olmaları yeterli. Eleme sistemi diye bir şey lügatımızda dahi yok. Bizim tek yaptığımız başvuru yapanları doğru işlere yönlendirmeye çalışmak. Bunun için de bir çağrı merkezimiz var. Bu çağrı merkezinin başında da internete koyduğu bir ilanla projemize esin kaynağımız olan kardeşimiz var. Çağrı merkezimizi o yönetiyor. Diğer çalışanlar da geçmişinde benzer talihsizlikler yaşamış hanımlar. Çünkü biz biliyoruz ki, sisteme kayıt olanlarla en iyi diyalogu kuracaklar benzer sorunları yaşamış kişiler olacaktır. Çağrı merkezi, kadınlarımızın varsa çocuk sayısını, varsa iş deneyimlerini soruyor ve onlara uygun iş seçeneklerini sunuyor. Tabii, çocuk bakıcılığı gibi pozisyonlara talip olan kadınlarımız için uzman psikoloğumuz tarafından test uygulanıyor. Eğer uygun değilse, başka işlere yönlendiriyor. Bu süreç tamamlandıktan sonra kadınlar, bulundukları şehirdeki ücretsiz kurslara katılacak. Ancak sadece kurslar değil, kadınlar için tüm süreç ücretsiz olacak. Amacımız kadın ustaların gelire ulaşmasının önündeki engelleri bir bir kaldırmak olduğu için bu süreçte kadın ustalarımızın kursa ulaşımından, çocukların kurs süresince kreşlere gönderilmesi hatta kadınların ders aralarında içeceği çaya kahveye yeme içmeye kadar her şey ücretsiz. Eğitim boyunca annelere günlük asgari ücretin günlük payı kadar para ödüyoruz. İŞKUR birlikteliğiyle yapılan bir proje olduğu için ise annelere her gün günlük harcırah İŞKUR tarafından ödeniyor."
‘MESLEKİ EĞİTİM YETMEZ, HİTABETTEN BESLENMEYE ONLARCA YAN EĞİTİM VERİLECEK'
Peki bütün bunlara maddi kaynak nereden bulunuyor? Ayhan, sistemin işleyişini şöyle anlatıyor:
"Her meslek grubunun bir sponsoru var. Bu sponsorlar o alanda yetişecek kadınlarımız bütün masraflarını karşılıyor. Mesleki eğitimlere ek olarak gerekli olan eğitimleri de biz veriyoruz. Hatta, Sibel Hanım'ın en başından beri olmazsa olmaz gördüğü hitabet eğitimi de buna dahil. Çünkü biz biliyoruz ki iş hayatına atılacak kadın için bu yan eğitimler de olmazsa olmaz. Çünkü biz biliyoruz ki bu yan eğitimler kadınlarımızın hem kariyerlerinde hem de tüm hayatlarında önemli olumlu katkı niteliğinde olacak. Tabii öte yandan, kadın ustalarımızı çocuklarına yönelik ücretsiz kreş hizmeti kurs dönemiyle sınırlı değil. Kadınlarımız iş hayatına atıldığında da, devletimiz güzel bir hizmet verecek. Devletimiz, gerekli statüde olduğunu ispatlayan kadınlarımızın 0-5 yaş arası çocuklarını Türkiye genelindeki anlaşmalı özel kreşlere ücretsiz şekilde gönderecek. Annelerin önündeki en büyük engel de kalkmış olacak. Bu ücretsiz hizmetten faydalanması için de kadınların, çocuklarını bırakacağı bir yer olmaması; D ve E statüsünde olması yeterli olacak."
"Kadın ustaların" eğitimlerini tamamladıktan sonra bir yerde maaşlı olarak çalışabilecek veya Türkiye genelinde, hizmet almak isteyenlere serbest zamanlı hizmet verebileceğine işaret eden Seyhun Ayhan "Örneğin Adana'daki bir vatandaş evini boyatmak isteğiyle web sitemiz üzerinden hizmet talebinde bulunur bulunmaz; biz bölgede o alanda ustalaşmış kadınlarımıza bu talebi ileteceğiz. Ve ilk 5 teklif yapanın tekliflerini de hizmet almak isteyene sunacağız" dedi ve şöyle devam etti:
"Proje öyle bir noktaya geldi ki; mesleki sponsorlarımızın yanı sıra, eğitimini tamamlamış kadınlara bünyesinde istihdam sağlamaya talip olan bazı firmalar da bize ulaşıyor. Kadınlarımız elbette yalnızca destekleyici firmayı değil, istediği firmayı tercih edebilecekler. Üstelik bu firmaların sayısı da hızla artıyor. Bu sayının hızla artmasında da hem bu firmaların duyarlılığı hem de mesleki yeterlilik sertifikası sahibi olmuş olacak kadınlarımızı çalıştırmanın, firmaların mesleki yeterlilik belgesine bütçe ayırması zorunluluğunu ortadan kaldırması da rol oynuyor. Ayrıca devlet bu kadınları istihdam eden firmalara da 54 aya kadar SGK katkı payı ödetmeyecek. Bu da asgari ücret üzerinden hesaplandığında 18 bin 200 liraya denk geliyor. Bu da birçok firmayı ‘Kadın Usta' çalıştırmaya teşvik ediyor."
‘2023 HEDEFLERİNE GİDERKEN KADINLARA SUNULACAK İMKANDAN EN UFAK BİR ÖDÜN VERMEYECEĞİZ'
Kadınlar sadece kendilerine uygun görülen işlerle kısıtlanmamasının altını çizen Seyhun Ayhan "Kadın istihdamının hızla artması ve 2023 hedeflerine ulaşılması için alternatif alanlara yönelmek durumundayız. Kadınlarımıza hiçbir soru işareti ve yük bırakmamaya özen gösteriyoruz. Tüm süreçleri detaylı planladık. Kadınlar mesleki ihtiyaçları doğrultusunda o kadar farklı eğitimler alacaklar ki… Örneğin bazı meslek kolları için kadın uzman beslenme uzmanları tarafından gerçekleşecek beslenme eğitimi alacaklar. Bazı meslek dallarında yangına müdahaleden, kimyasal sızıntı eğitimine, ilk yardım eğitimine, ekipman eğitimleri, ileri sürüş eğitimleri gibi pek çok alanda eğitim alacak. Biz sadece meslek için gerekli asgari eğitimi verip çekilmeyi hedeflemedik. Biz sürecin sonucunda kadınlarımızın sosyal hayata entegre olduğu, mesleklerinde oluşturabilecek riskleri minimize etmeyi hedefliyoruz Çünkü biz kadının motor ehliyeti alarak çok iyi bir moto kurye olamayacağının farkındayız. Firmalar bu eğitimlerin herhangi birinden kaçınmak istediğinde biz masadan kalkıyoruz. Bizim asli Türkan Şoray kanunlarımız bunlar" dedi.
‘BİN KADIN DİYE BAŞLADIK, 5 BİNİ GEÇTİ BİLE'
Projede hedeflenen kadın sayısının şimdiden 5 katına çıktığına işaret eden Seyhun Ayhan "Hedefimiz 1000 kadınken, sistemimize kayıt olan kadın sayısı şimdiden 5000 kadına ulaşmış durumda. Projenin 21 ili kapsadığı söylemine devam etsek de bazı alanlarda 81 ile kadar yükseldi. Bazı meslek dallarında sürekli ve çevrimiçi eğitimler sürecek. Bazı mesleklerde de belli dönemler yeni eğitim dönemleri açılacak. 8 Mart 2019'daki ulusal kongreye kadar bugün 5000'i aşan ve belki sayıları daha da artacak olan kadınların eğitimi tamamlanacak. Bir sonraki etap da 8 Mart 2020'de tamamlanacak. Projenin ikinci etabında engelli kadınlarımız da entegre edilecek. Çünkü özellikle engelli bireyleri iş hayatına dâhil etmek istiyorum diyen firmalarımız da var. Hangi engel seviyesinde kadınlarımızın hangi işleri yapabileceği üzerinde çalışılıyor. İlk istihdam grubumuz içindeki 14 engelli kadınımız da görevine başlayacak. Bize destek veren 30 sponsor şirket bir de ana sponsor şirketimiz var. Ana sponsorumuz projenin de isim annesi olacak. İlgili meslek sponsorları ve destek sponsorlarımız da var. Bu destekçiler arasında kadınlarımıza özel hat hazırlayan bir GSM firmasıyla, kadınlarımıza özel ciddi bir kozmetik set hazırlıyor. İş hayatlarında makyaj yapabilmeleri için onlara makyaj eğitimi vermeyi hazırlıyor" dedi.
Kadınların güvenliği konusunun öneminin altını ise Sibel Ayhan çiziyor. Ayhan "Kadınların güvenliği de bir başka önemli mesele. Mobil aplikasyonda, mesai saatlerinde gördüğü bir yanlış üzerine kırmızı butona basarak destek isteyebilecek. Emniyet Genel Müdürlüğü'yle görüşmelerimiz sürüyor. Süreç tamamlandığında Emniyet, yardım isteyen kadınımızı 30 saniye içinde geri arayacak ve bulunduğu lokasyona ekip gönderecek. Panik butonumuz kadınların güvenliği için önemli işlev görecek" diye konuştu.
‘BAKANLIKLARIMIZIN DESTEĞİNİ ALDIK, SONRAKİ HEDEF TÜRKİ CUMHURİYETLER, SURİYE VE AVRUPA ÜLKELERİ…'
Projenin Milli Eğitim Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından desteklendiğine değinen Ayhan "Projemizi ilk destekleyen Milli Eğitim Bakanlığı oldu. Çok pozitif bir tepkiyle karşılaştık. MEB'le bir protokol imzaladık. Protokol kapsamında Türkiye'deki 81 ildeki okullar, bizim hizmetimize sunuldu, eğitim alanı olarak bize tahsis edildi. Bakanlığımız valiliklere ve Milli Eğitim Müdürlüklerine gerekli bilgilendirmeyi yapıyor ve onlar da bize gerekli katkıyı sağlıyor. Aile ve Çalışma Bakanlığı da partnerimiz ve bize önemli destek sürüyor. Yakında imzalayacağımız protokollerimiz var. Özellikle yeni aile ve çalışma bakanımızın kadın derneği yönetici olduktan sonra bakan oluşu bizi çok heyecanlandırıyor. Çünkü kendisi son derece duyarlı. Hatta sayın bakanımızın başkanlığının yaptığı KADEM'den genel başkanını ziyaret ettik ve inanılmaz destek gördük. Devletin her kurumu bu konuda son derece hassas ve muazzam ilgili. Yakında projenin cumhurbaşkanlığının himayesinde devam etmesini öngörüyoruz. 2023'teki kadın istihdamı hedeflerinin hayata geçirilmesine sağlayacağı katkı dolayısıyla projemize tam destek veriyorlar" dedi.
Projenin "ömürlerinden bile uzun" olması hedefiyle yola çıktıklarını anlatan Ayhan "Projemiz uzun vadede bizimle aynı kaderi yaşayan toplumlarımızda da değişimi tetiklemeyi hedefliyor. Bu ülkelerin başında, 4-5 yıl içinde ciddi ihtiyaç içinde olacağını öngördüğümüz Suriye, Türki cumhuriyetler, Bosna Hersek ve daha sonra da Avrupa ülkelerinde de uygulayacağımızı umuyoruz. Temennimiz bu projenin Türkiye'de lügat oluşturması. Kadın kelimesi kullanmak konusunda çok ısrarcıyız. Türkiye ‘kadın usta' lafına alışınca o kadın lafına ihtiyaç bile duymadan bu kavramın nasıl algılandığının değişimine katkı sağlayacağımızı umuyorum" diye ekledi.