Trump, BRICS ülkelerini yüzde 100 gümrük vergisi ile tehdit etmişti: Böyle bir karar en çok kimi etkileyecek?
18:01 03.12.2024 (güncellendi: 18:06 03.12.2024)
© AFP 2023 / MARCO LONGARI
Abone ol
ABD Başkanı seçilen Trump yaptığı açıklamada, ABD dolarına bağlılık talep ederek alternatif bir para birimi isteyen herkesi cezalandırmakla tehdit etmiş ve yüksek gümrük vergisi getirebileceğinin sinyalini vermişti. Trump, BRICS ülkelerine yüzde 100 gümrük tarifesi uygulayabilir mi, uygulayabilirse bundan en çok kim zarar görür?
ABD Başkanı seçilen Donald Trump, doların küresel ticaretteki hakimiyetine karşı çıkılması halinde buna karşılık vereceklerine dair uyarıda bulunmuş ve açıklamasında, yüzde 100 gümrük vergisi uygulayarak bu ülkeleri 'ABD ekonomisinden koparacağına' dair güvence vermişti.
Trump, Cumartesi günü Truth Social'da yaptığı paylaşımda “Bu ülkelerden yeni bir BRICS para birimi yaratmayacaklarına ya da ABD dolarının yerini alacak başka bir para birimine destek vermeyeceklerine dair bir taahhüt istiyoruz. Aksi takdirde yüzde 100 gümrük tarifeleriyle karşı karşıya kalacaklar ve ABD ekonomisine satış yapmaya veda edecekler” cümlelerini kaydetmişti.
20 Ocak 2025'te göreve başlayacak olan Trump'ın göreve gelir gelmez Kanada, Meksika ve Çin'e gümrük vergisi uygulama sözü vermişti. Çin daha önce de Trump'ın söylemlerinin hedefinde yer almış ve daha önce bu ülkeden yapılan ithalata yüzde 60 ila yüzde 100 arasında gümrük vergisi uygulamakla tehdit edilmişti.
Ekim ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin dolarının siyasi bir silah olarak kullanılması hususuna karşı koyulması gerektiğini dile getirerek, "Doları reddetmiyoruz, onunla savaşmıyoruz ama onunla çalışmamıza izin vermezlerse ne yapabiliriz? O zaman başka alternatifler aramak zorunda kalırız ki bu da oluyor” cümlesini kaydetmişti.
Öte yandan bu yıl Kazan'da tertip edilen BRICS Zirvesi'nde BRICS banknotu olduğu öne sürülen ancak sembolik olduğu açıklanan prototipler ortaya çıkmıştı.
2023 yılında Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva da küresel ticaretin neden dolar etrafında dönmesi gerektiğini sorgulamıştı.
En büyük riski kim alıyor?
Kısmen yabancı ithalata karşı katı gümrük vergileri uygulama vaadiyle elde ettiği seçim zaferinden yeni çıkan Trump, para birimi planlarına devam etmeleri halinde tüm BRICS bloğunu yüzde 100 gümrük vergisiyle tehdit ederek sert tutumunu ikiye katladı.
Peki en büyük riski kim alıyor?
BRICS için olası riskler
İran
İran'ın ABD'ye ihracatı mevcut yaptırımlar nedeniyle asgari düzeyde yer alırken ABD ihracat konusunda İran'ın önemli bir ortağı değil.
Var olan yaptırımlar göz önünde bulundurulduğunda ve ticaret halihazırda kısıtlandığı ortada iken ek tarifelerin Tahran yönetimi etkilemesi hususu düşük olarak değerlendiriliyor.
Rusya
Rusya'dan ABD'ye ihraç edilen ürünler arasında mineral yakıtlar ve değerli metaller yer alıyor. Buna ek olarak ABD, Rusya'nın ihracat yaptığı ülkeler arasında ilk 5 arasında değil.
Söz konusu gümrük tarifelerinin ABD ile ticaret hususunda Rusya için risk değerlendirmesini düşük veya orta olarak değerlendiren uzmanlar, ABD önemli bir pazar olsa da Rusya'nın çeşitlendirilmiş bir ihracat portföyünün bulunduğu ifade ediyor.
Buna ek olarak mevcut jeopolitik vaziyet Moskova'nın 2022'de Ukrayna'da patlak veren olaylardan önce olduğu kadar ABD ile ticaret yapmasına izin vermemesi hususu da göz önüne alındığında koyulması muhtemel gümrük tarifelerinin Rusya'ya tesir etmesi pek olası görünmüyor.
Mısır
BRICS üyeleri arasında bulunan Mısır'ın ise ABD'ye ihraç ettiği ürünleri ağırlıklı olarak tekstil ve tarım ürünleri teşkil ediyor. Ancak buna rağmen ABD, Mısır'ın ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında ilk 5 arasında yer almıyor.
Söz konusu gümrük vergilerinin risk değerlendirmesini Mısır için ortay düzey olarak ifade eden uzmanlar, tekstil sektörünün karardan olumsuz etkilenebileceğini dile getiriyor.
Güney Afrika
Güney Afrika'nın ABD'ye ihraç ettiği ürünler arasında muhtelif taşıtlar ve madenler en üst sırada yer alıyor. Ancak yine de ABD, Güney Afrika'nın ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında ilk 5 arasında değil.
Bu durumu göz önünde bulunduran uzmanlar gümrük tarifelerine gelebilecek vergilerin Güney Afrika ekonomisinin önemli bir parçası olan otomotiv sektörünü önemli ölçüde etkileyebileceğini dile getiriyor.
Birleşik Arap Emirlikleri
Birleşik Arap Emirlikleri'nin ABD'ye ihracat ettiği ürünler arasında ağırlıklı olarak petrol ürünleri, alüminyum ve değerli metaller bulunuyor.
Olası bir gümrük vergisi artışının Birleşik Arap Emirlikleri'ne tesirini değerlendiren uzmanlar, alüminyum gibi kilit bir sektörün büyük bir darbe alarak BAE'nin ticaret dengesini bozabileceğini belirtiyor.
Hindistan
Hindistan'dan ABD'ye ihraç edilen ürünler arasında eczacılık ürünleri, tekstil ürünleri ve makineler yer alıyor.
ABD, Hindistan'ın en büyük ihracat ortağı olması hasebiyle risk değerlendirmesini yüksek olarak belirten uzmanlar ABD'nin Hindistan malları için önemli bir pazar olduğunun altını çiziyor. Gelmesi muhtemel gümrük vergilerinin başta bilişim hizmetleri ve tekstil olmak üzere birçok sektörü sekteye uğratabileceği vurgulanıyor.
Brezilya
Birezilya'dan ABD'ye ihraç edilen ürünler arasında ham petrol ve hava taşıtları önde gelen ihracat kalemleri olarak ifade edilirken ABD, Brezilya'nın en büyük ikinci ihracat ortağı.
Söz konusu bu durumu göz önünde bulunduran uzmanlar, risk değerlendirmesimi yüksek olarak adlandırırken bilhassa uçak gibi yüksek değerli mallar için ABD pazarına önemli ölçüde bağımlı olan Brezilya'nın gümrük tarifelerine karşı oldukça kırılgan olduğu aktarıyor.
Çin
Çin'den ABD'ye ihraç edilen ürünlerin ekseriyetini elektronik, makine ve tekstil ürünlerini kapsıyor.
Çin, ABD'nin en büyük ihracat ortaklarından biri.
Bu durumu göz önünde bulunduran uzmanlar ise risk değerlendirmesini 'çok yüksek' olarak nitelendiriyor.
ABD'ye en fazla ihracat yapan ülke olarak Çin'in, yüzde 100 gümrük vergisi koyulması halinde çok sayıda sektörü etkileyecek önemli ekonomik yansımalarıyla karşı karşıya kalacağı ifade ediliyor.
ABD için olası riskler
Uzmanlar, Trump tarafından zikredilen gümrük vergilerinin uygulanması halinde yalnızca BRICS ekonomilerinin değil, aynı zamanda ABD'nin kendisinin de etkileneceğini dile getiriyor.
İfade edilen gümrük vergilerinin uygulanması halinde ABD'nin etkileneceğini sektörler ve alanlar ise şöyle:
ABD'li tüketiciler için daha yüksek maliyetler
ABD'nin en büyük ihracatçısı olan Çin mallarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulanması ciddi fiyat artışlarına yol açacağını ifade eden uzmanlar, ayrıca temel tüketim malları için daha yüksek maliyetlerin enflasyonu da yükselteceğini dile getiriyor.
Bu durumun zincirleme hayat pahalılığı şeklinde ABD halkına yansıyacağını belirtilirken bunun da düşük ve orta gelirli haneleri orantısız bir şekilde etkilemesi bekleniyor.
Tedarik zinciri aksaklıkları
Öte yandan ABD'nin önemli bir ilaç tedarikçisi olan Hindistan ile ham petrol, tarım ürünleri ve uçak parçaları ihraç ettiği Brezilya'ya karşı koyulacak gümrük vergilerinin tedarik zincirinden büyük aksaklıklara sebebiyet verebileceğini dile getiriliyor.
Yüzde 100 gümrük vergisinin sağlık ve havacılık gibi kritik sektörlerde ürün yokluğuna ve maliyet artışına yol açabileceğini vurgulayan uzmanlar, ABD'li üreticilerin bu ithalatı hızlı bir şekilde ikame etmesinin de oldukça zor olabileceğinin altını çiziyor.
Misilleme tarifeleri
BRICS+ ülkelerinin tarım ürünleri, makine ve teknoloji dahil olmak üzere ABD ihracatına misilleme gümrük vergileriyle karşılık vermesi senaryosunun da göz önüne alınması gerektiğini zikreden uzmanlar, bu durumun ABD'li çiftçi ve üreticilerin uluslararası pazarlara erişimde bir azalmayla karşı karşıya kalması ile sonuçlanacağını belirtiyor.
Tüm bunlara ek olarak bu durumun da rekabet güçlerini azaltacağını ve bu sektörlerde potansiyel iş kayıplarına yol açacağı öngörülüyor.
Jeopolitik sonuçlar
ABD, BRICS'i hedef almasının muhtelif jeopolitik sonuçlar barındırdığını ifade eden uzmanlar, gümrük tarifelerinin yükseltilmesinin küresel ekonomiyi dolarsızlaştırma çabalarını hızlandırma riski taşıdığını ve böyle bir durumun gerçekleşmesi halinde zaman içinde doların gücünü azalacağını dile getiriyor.
Bu durumun ABD'nin küresel finanstaki konumunu menfi olarak etkileyeceği ve ekonomik ağırlığını kullanma kabiliyetini azaltacağı vurgulanıyor.
Borsa oynaklığı
Gümrük tarifelerinin yükseltilmesi ile birlikte enflasyonun, tedarik zinciri aksaklıklarının ve azalan uluslararası ticaretin finansal piyasaları da kaosa sürükleyeceği ifade ediliyor.
Gümrük tarifelerinin hayata geçirilmesi halinde etkilenmesi en muhtemel ABD endüstrileri şunlar:
Elektronik ve teknoloji
Ana kaynak: Çin
Etki: Çin, elektronik ithalatının önemli bir kısmını oluşturmaktadır ve yüzde 100'lük bir gümrük vergisi maliyetleri önemli ölçüde artıracaktır. Yerli teknoloji şirketleri uygun fiyatlı bileşenleri tedarik etmekte zorlanacak bu da tüketici fiyatlarının yükselmesine ve inovasyonun yavaşlamasına yol açacaktır.
Eczacılık Ürünleri
Ana kaynak: Hindistan
Etki: Hindistan, ABD'nin önemli bir ilaç ve aktif farmasötik bileşen tedarikçisidir. Gümrük tarifeleri sağlık hizmetleri maliyetlerini artıracak, potansiyel olarak 'kıtlık' yaratacak ve pahalı alternatiflere bağımlılığı artıracaktır.
Otomotiv
Ana kaynak: Güney Afrika ve Brezilya
Etki: ABD, Güney Afrika'dan araç ve parça ihraç ederken Brezilya'dan ise çelik ve alüminyum tedarik etmektedir. Gümrük tarifeleri tedarik zincirlerini bozarak otomobil sektöründe üretim maliyetlerini artıracak ve tüketiciler için fiyatları yükseltecektir.
Havacılık ve Uzay
Ana kaynak: Brezilya
Etki: Brezilya'nın uçak endüstrisi, özellikle de Embraer, ABD şirketlerine parça ve uçak sağlamaktadır. Gümrük tarifeleri bu işbirliğini sekteye uğratarak havayolu ve havacılık üreticilerinin maliyetlerini arttıracaktır.
Tarım ve gıda
Ana kaynak: BRICS ülkeleri
Etki: BRICS ülkelerinden ithal edilen kahve (Brezilya), çay (Hindistan), meyve ve deniz ürünleri gibi ürünler keskin fiyat artışlarıyla karşı karşıya kalacak, bu da temel gıda maddelerini ABD'li tüketiciler için daha pahalı hale getirecek ve gıda tedarik zincirlerini bozacaktır.
Yüzde 100 gümrük vergisi uygulamak Trump'ın 'Önce Amerika' politikasıyla uyumlu olduğunu ve hatta yerli endüstrilere kısa vadeli bir destek sağlayabileceğini dile getiren uzmanlar, uzun vadede ise risklerin faydalardan çok daha ağır basacağını vurguluyor.
Tüketiciler için fiyatların daha yüksek olacağının, tedarik zincirlerinin kesintiye uğrayacağının ve BRICS ülkelerinin misilleme yapabileceğinin altını çizen uzmanlar, tüm bunların ABD ekonomik büyümesini engelleyebileceği, enflasyonu artırabileceğini ve doların hakimiyetini zayıflatatabileceğini vurguluyor.
Trump gerçekten gümrük vergisi getirebilir mi?
Korumacı politikaların Trump'ın seçim kampanyasındaki vaatleriyle örtüştüğü ifade edilmekle birlikte bir önceki döneminde Trump, Çin ile ticaret savaşı gibi siyasi ve ekonomik hedeflerine ulaşmak için gümrük vergilerini kullanmaya istekli olduğunu göstermişti.
BRICS ülkelerine getirilmesi muhtemelen gümrük vergileri potansiyel fiyat artışları halkın tepkisine yol açabileceği belirtilirken bu hususun vergileri engelleyebileceği dile getiriliyor. Tüm bunlara ek olarak ABD'nin Avrupa ve diğer bölgelerdeki müttefiklerinin de küresel ticaret ve ekonomik ilişkileri istikrarsızlaştırması ihtimali sebebiyle gümrük vergilerine karşı çıkabileceği aktarıldı. Uzmanlar Trump'ın daha önce de tehditleri jeopolitik bir araç olarak kullandığını ancak bunları hayata geçirmedi dile getirerek yine benzer bir taktik kullanıyor olabileceğinin altını çiziyor.
BRICS gümrük tarifelerine karşı koyabilir mi?
Öte yandan uzmanlar, Trump'ın söz konusu tehditlerini hayata geçirmesi halinde BRICS ülkelerinin karşı koyabilecek stratejiye stratejiye sahip olduğunu zikrediyor.
İlk olarak, ABD pazarlarına bağımlılığı azaltarak blok içindeki ticari bağları güçlendirebilirler. Ayrıca, bağlantısız ülkelerle daha derin ticari ilişkiler kurabilirler. Ticarette yerel para birimlerinin kullanılması BRICS'i dolar dışında bir ödeme sistemi oluşturmaya daha fazla itebilir. ABD ithalatına en çok bağımlı olan ülkeler, alternatif pazarlara geçerken rekabet güçlerini korumak için etkilenen endüstrileri sübvanse etmeye çalışabilir. Bunun da ötesinde BRICS üyeleri, ABD'nin gümrük vergilerini küresel ticaret istikrarı için zehirleyici olarak nitelendirerek küresel ekonomik ağırlıklarını arttırabilirler.
