Kafkassam: Türkiye bölgede barışın tesisi için Ermenistan ile sınır kapısını hızla açacak
15:11 07.10.2022 (güncellendi: 15:13 07.10.2022)
© Fotoğraf : T.C. Cumhurbaşkanlığı
Abone ol
Özel
Türkiye ve Ermenistan arasındaki normalleşme sürecinin yeni adımı 2009’dan sonra ilk kez iki ülke liderlerinin bir araya gelmesi oldu. Görüşmeleri değerlendiren Kafkassam Direktörü Dr. Oktay, “Türkiye bölgede barışın tesis edilmesi adına Türkiye-Ermenistan sınır kapılarının açılmasını hızlı bir şekilde gündeme getirecektir” dedi.
Çekya'nın başkenti Prag'daki Avrupa Siyasi Topluluğu (AST) toplantısına katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, burada Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile de görüştü. Başbaşa görüşmenin öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, fuaye alanında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Paşinyan ile üçlü bir sohbet de gerçekleştirdi.
Öte yandan Aliyev, Paşinyan, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, Azerbaycan ile Ermenistan arasında barışın sağlanması konusunda 4'lü bir görüşme de gerçekleştirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mesajları
Cumhurbaşkanı Erdoğan, gerçekleştirdiği basın toplantısında Paşinyan ile görüşmesine dair de mesajlar verdi.
Paşinyan ile görüşmeyi, samimi bir havada gerçekleştirdiklerini belirten Erdoğan, "Bu görüşme esnasında bazı talepler söz konusu oldu. Bu taleplerle ilgili olarak da gerek özel temsilcilerimize gerekse dışişleri bakanlarımıza görevlendirmeyi yaptık. Dışişleri bakanlarımız birbirleriyle görüşecekler, özel temsilcilerimiz aynı şekilde görüşecekler ve ondan sonra çıkan neticeye göre adımımızı da atacağız" diye konuştu.
“Bir an önce Türkiye-Ermenistan-Azerbaycan arasındaki bu ilişkileri ısıtalım ve bu işi çözelim istiyoruz” ifadelerini de kullanan Erdoğan, “(Ermenistan’la normalleşmede) Ön şartımız yok. Sadece Azerbaycan ile aranızdaki hukuku olgunlaştırın ve hemen barışla ilgili sözleşmeyi yapın. Bunu yaptığınız anda bizimle ilgili en ufak bir pürüz kalmaz. Kapılar açılacaksa açarız ve her türlü hava, kara, demir yolunun önünü açarız" açıklamasında da bulundu.
Türkiye – Ermenistan normalleşme süreci
İki komşu ülke Türkiye ve Ermenistan arasındaki yıllardır süregelen ihtilafın çözümüne yönelik normalleşme süreci devam ediyor. İki ülke bu konuda özel temsilciler atadı ve bugüne kadar dört toplantı düzenlendi.
Türkiye ve Ermenistan Normalleşme Süreci Özel Temsilcileri Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan arasındaki ilk toplantı 14 Ocak'ta Moskova'da gerçekleşmişti. Bu görüşmede, Ermenistan ile Türkiye arasında 2020'de sona eren uçuşların yeniden başlamasına karar verilmiş ve şubatta karşılıklı uçuşlar başlamıştı. Özel Temsilciler, ikinci görüşmeyi 24 Şubat’ta, üçüncü görüşmeyi 3 Mayıs'ta Viyana’da yapmıştı.
Türkiye ile Ermenistan Normalleşme Süreci Özel Temsilcileri Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan arasındaki dördüncü görüşme de 1 Temmuz’da Viyana'da gerçekleştirilmişti.
Bu görüşmede taraflar, Türkiye ile Ermenistan arasındaki kara sınırının iki ülkeyi ziyaret eden üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine mümkün olan en yakın zamanda açılması üzerinde mutabakata vardılar ve bu konudaki gerekli sürecin başlatılmasına karar verdiler.
Ayrıca, Türkiye ile Ermenistan arasında doğrudan hava kargo ticaretinin mümkün olan en yakın zamanda başlatılması üzerinde mutabakata varıldı ve bu amaçla gerekli sürecin başlatılmasına karar verildi.
Öte yandan Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, 11-13 Mart’ta Antalya’da düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’na katılmıştı. Burada Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile de başbaşa bir görüşme gerçekleştirmişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 11 Temmuz’da da telefonda görüşmüştü.
‘Azerbaycan duygusal bir tepki olarak Nahçivan’daki sınır kapısını Türkiye’ye kapattı’
Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (Kafkassam) Direktörü Dr. Hasan Oktay, Türkiye ve Ermenistan arasındaki süreci Sputnik’e değerlendirdi.
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki 44 günlük savaşın ardından 10 Kasım 2020’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in müdahalesiyle üçlü bir görüşme yapıldığını ve ardından ateşkes ilan edildiğini hatırlatan Dr. Oktay, şöyle devam etti:
“Türkiye, Güney Kafkasya’da gelişmeleri daha rahat inceleyebilmek, irdeleyebilmek ve olaylara daha geniş ölçekli yaklaşabilmek adına özel bir ekip oluşturarak Güney Kafkasya’daki çatışmaların nasıl çözülebileceğini araştıran süreci başlattı. Bu özel ekip basının bilgisi dışındaydı ve oradaki bütün artıları-eksileri çalıştılar. Bunun neticesinde de Ermenistan ve Türkiye’nin sınır kapılarının açılması konusunda ve ilişkilerin üst düzeyde olmasına ilişkin sonuca varıldı. Prag’daki görüşmeler de Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin daha düzeyli bir şekilde ilerleyeceğini ortaya koydu.”
‘Rusya’nın bölge ile ilgili hamlelerini beklemek gerekir’
“Gördüğümüz kadarıyla Ermenistan’ın ciddi çekinceleri var. Azerbaycan özellikle sınır konusunda Ermenistan’a ciddi anlamda taleplerde bulunuyor. 1991’de Almatı’daki toplantıda alınan kararlar üzerinden Azerbaycan kendi toprak bütünlüğü ile ilgili tezleri ileri sürüyor” diye devam eden Dr. Oktay, “Fakat Avrupa Birliği’nin ve özellikle Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un devreye girmesiyle Prag’da gerçekleştirilen dörtlü görüşmede Rusya devre dışı bırakılarak bir çözüm bulunacak gibi bir hava yansıtıldı. Bu durum da Rusya’yı önümüzdeki günlerde rahatsız edecektir. AB’nin Güney Kafkasya’da barışı sağlayıp Hazar enerji kaynaklarının Avrupa’ya ulaşmasıyla ilgili bir hamlesine karşı önümüzdeki günlerde Rusya’nın bölge ile ilgili hamlelerini beklemek gerekir” dedi.
‘Rusya’nın bölge politikalarına göre bir çözüme gitmek daha sağlıklı bir sonuç verir’
Kafkassam Direktörü Dr. Hasan Oktay, Türkiye’nin pozisyonu ilişkin ise şunları ifade etti:
“Böyle olunca da Türkiye hem Rusya’nın önceliklerini hem de AB’nin bakış açısının göz önünde bulundurarak bölgede barışın tesis edilmesi adına Türkiye-Ermenistan sınır kapılarının açılmasını hızlı bir şekilde gündeme getirecektir. Çünkü 1991’de üç Güney Kafkasya ülkesi bağımsızlığını ilan ettiğinde Türkiye üçünü de tanıdı, Gürcistan ve Azerbaycan’la diplomatik temas kurdu fakat Ermenistan’la Karabağ ihtilafı üzerinden diplomatik temas kurulmadı. Sınır kapıları 1993 yılına kadar açık kaldı ve Ermenistan işgalleri gerekçe gösterilerek sınır kapıları kapatıldı. 10 Kasım anlaşmasıyla Azerbaycan işgal altındaki 7 rayonunu kurtardığı için Türkiye’nin Ermenistan’la sınır kapılarını kapalı tutmasının gerekçesi ortadan kalkmış oldu. Önümüzdeki günlerde Güney Kafkasya hem dünya kamuoyunun daha fazla dikkatini çekecek hem de barışa bir adım daha yaklaşmış olacak. Ancak burada Rusya’nın öncelik ve bölge politikalarını göz önünde bulundurarak bir çözüme gitmek daha sağlıklı bir sonuç verir. Güney Kafkasya’da Türkiye etkili bir ülke ve barışın gelmesiyle ilgili çalışıyor. Dünyada en çok görüşen iki lider ünvanını elinde bulunduran Putin ve Erdoğan, Güney Kafkasya’ya barışın gelmesiyle ilgili konuşabilecek isimlerdir.”
İlişkilerin geçmişi
Türkiye ile 1991’de bağımsızlık kazanan Ermenistan arasında ilişkiler soykırım iddiaları nedeniyle hep gergin geçti. İkili ilişkilerde ilk normalleştirme adımı, 2008 yılında ‘futbol diplomasisi’ adıyla başladı. Dönemin Türk Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan milli takımlarının maçlarını izlemeye giderek uzlaşma adımları aradı. Bu sürecin devamında İsviçre’nin arabuluculuğunda 2009 yılında iki protokol imzalandı. Bu protokolde 1915 olayları hakkında tarih komisyonu kurulması da öngörülüyordu. Ancak süreç başarısızlıkla sonuçlandı. Ermenistan yönetimi, Türkiye ile imzalanan protokollerin Ermeni meclisinin onayından geri çekildiğini Şubat 2015’te ilan ederek futbol diplomasisini sonlandırdı. Ermenistan ile Türkiye arasındaki kara sınır geçidi ise 1993 yılından bu yana kapalı kalmaya devam ediyor.
