3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformu Güney Kafkasya’ya barış getirir mi?

Rusya-Gürcistan krizinde Türkiye, Bölgesel İstikrar ve İşbirliği platformu önermişti ama beklenen sonuçları vermediği için Güney Kafkasya'da problemler bugüne kadar yansıdı. Özellikle 44 günlük Karabağ savaşından sonra bölgede sorunların bittiği zannedildiği bir noktada, aslında bitmediği daha da içinden çıkılmaz bir hale dönüştü. Bunun gösterilmesi açısından 3+3 formülü önerilmişti. Fakat bölgedeki ismi geçen bütün devletlerin çıkarları farklı pencerelerden değerlendirildiği için bu 6 devletin bir araya gelerek Güney Kafkasya'da bir sorunu çözme şansları oldukça zayıf. Zaten Moskova'daki toplantıda Gürcistan'dan bir yetkilinin olmaması da 3+3 değil 3+2 olduğunu ve tarafları ve bölgedeki çıkarları açısından değerlendirdiğimizde İran'ın da Gürcistan gibi bölgedeki gelişmelerden rahatsız olduğunu söylemek mümkün. Çünkü İran ile Ermenistan arasında Basra Körfezi’nden başlayıp Gürcistan'ı da içine alan bir yol projesi var. Bu projenin karşılığında da 10 Kasım'da Moskova'da imzalanan barış antlaşmasından sonra Zengezur Koridoru gündeme geldi. Bu koridor basına yansıdığı gün itibariyle Türkiye ile İran ve İran ile Azerbaycan arasında adı konmamış bir gerginlik oluştu. Çünkü İran, Laçin gibi bir koridorun Zengezur'da açılmasının Ermenistan ve Gürcistan’la ilişkilerine zarar verebileceğini düşünüyor.

Rusya, Ukrayna ve Belarus krizine bir de Ermenistan krizi eklensin istemiyor. Türkiye birçok dış problemle uğraşırken hemen yanı başındaki Güney Kafkasya krizinin daha da alevlenmesini, kontrolden çıkmasını istemez. Azerbaycan, Batı’ya açılan kapısı olan Ermenistan'ın içinden çıkılmaz bir sorun yumağı haline dönüşmesini istemez. Burada İran ve Gürcistan mutluluğu çok önemli çünkü Gürcistan izole olmak istemiyor. Aynı zamanda da Türkiye ile Azerbaycan üzerindeki ulaşım geçişini kendi ülkesi elinden kaçırmak istemiyor. Çünkü eğer Zengezur koridoru açılırsa bu sefer Gürcistan tamamen yalnızlaştırılma psikolojisine düşecek. Zaten bunun için 3+3'e katılmadı. El altından da bu bölgedeki sorunların büyümesini belki de desteklemeye çalışacak, desteklemese bile bu sorunun büyümesi Gürcistan'ın işine yarayacak. Son olarak Türkiye, Dağlık Karabağ'ın dışındaki 7 Azerbaycan rayonunun işgalini gerekçe göstererek Ermenistan ile sınır kapılarını kapatmıştı. Şimdi bu işgal sona erdiğine göre Türkiye, Ermenistan’la sınırlarını açarsa Ermenistan Azerbaycan ile sınır kapılarını açarsa tartışma bitmiş olur, bölge normalleşir.

3+3 modelinde Rusya, Türkiye ve Azerbaycan’ın sorun teşkil edecek bir tavırları yok. İran için bazı sorunlar olsa da buradaki ekonomik işbirliğinden kazançları olacağını anlamaya başladı. Burada Ermenistan’ın tavrı sorun yaratıyor. Bugünkü toplantı da Zengezur Koridoru ile bağlı olan bir mesele. Buradaki amaç Sovyetler Birliği döneminde Zengezur’dan geçen demiryolu ve karayolunun Ermenistan tarafından kapatılması ve demiryolunun sökülmesi. Bu yolun yeniden aktif edilmesi halinde sadece bölgesel işbirliği değil daha geniş bir alan kazanılacak. Orta Asya’dan Çin’den Avrupa’ya kadar olan bir Doğu-Batı koridorunun açılması sağlanacak. Şu anda Doğu-Batı yönünde kargo ulaşımı Bakü-Tiflis-Kars demiryolu üzerinden sağlanıyor. Zengezur Koridoru’nun açılması için bugün anlaşma sağlansa dahi işlerlik kazanması biraz uzun sürebilir.