Koronavirüs pandemisine gafil avlanmanın telaşıyla geliştirilen ilk nesil aşıların ardından ikinci nesil aşıların hap veya burun spreyi olarak geliştirileceği, bunun aşıların muhafaza ve nakliye edilmesini kolaylaştıracağı perspektifi her geçen gün öne çıkıyor. Son olarak The Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, ABD'nin federal hükümet laboratuvarları ile Sanofi, Altimmune, Gritstone Oncology gibi ilaç üreticilerinin taşınması ve kullanılması daha kolay aşı geliştirme faaliyetlerine ışık tuttu. Bu alanda başarıya ulaşılmasının pandeminin dizginlenmesini hızlandıracağına da dikkat çekti.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünya çapında geliştirilmeye çalışılan 277 koronavirüs aşısından 93'ü insanlar üzerinde klinik deney aşamasına geçti. WSJ'nin haberine göre denenen aşıların çoğu enjekte ediliyor, ama 2'si ağızdan, 7'si burun spreyi olarak veriliyor.
Your next Covid-19 vaccine could be a pill or a nasal spray, as drugmakers develop the next generation of drugs to tackle coronavirus variants and avert future pandemics https://t.co/zHEo1mZM9t
— The Wall Street Journal (@WSJ) May 4, 2021
Yeni varyantlara karşı daha etkili olma potansiyeli
Haberde üzerinde çalışılan hap veya burun spreyi formatında yeni nesil aşıların, aynı zamanda daha iyi bağışıklık tepkileri sunma ve yeni virüs varyantlarına karşı daha etkili olma potansiyeliyle gelecekteki olası pandemilerle mücadeleye yardımcı olacağı belirtildi.
ABD'nin halihazırda acil kullanım yetkisi verdiği BioNTech-Pfizer, Moderna ve Johnson & Johnson aşılarının düşük ısılarda saklanıp nakledilmesi gerekiyor.
There are 277 COVID-19 vaccines under development across the globe of which 93 have entered the human testing phasehttps://t.co/IYQD5cEGeO
— CNBC-TV18 (@CNBCTV18News) May 4, 2021
Üçüncü nesil de gelecek
WSJ'ye konuşan Mayo Clinic'in aşı araştırmacısı Prof. Gregory Poland, yeni nesil aşıların ilk neslin sınırlamalarına kıyasla ilerleme sağlayabileceğini ve hem kırsal bölgelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde aşılama çabalarını kolaylaştırabileceğini öngördü. Prof. Poland, üçüncü nesil aşıların da geliştirileceğine dikkat çekti.
Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü'nün Aşı Araştırma Merkezi Direktörü John Mascola da "Kullanılması daha kolay ve daha iyi soğuk zincir özelliklerine sahip aşılara sahip olmak çok önemli" dedi.
En erken 2022'nin başında
Yeni nesil aşıların çoğu, insan üzerinde klinik deneylerin erken ya da orta aşamasında olmalarından ötürü bu yıl sonuna veya 2022'nin başına kadar kullanıma sunulamayacak. Devlet kurumlarından acil kullanım yetkisi alıp alamayacaklarını zaman göstereceği gibi Altimmune ve Gritstone şirketlerin daha önce piyasaya aşı sürmek gibi bir tecrübesi bulunmuyor.
Altimmune, AstraZeneca PLC tarafından üretilen ve çocuklara mevsimsel grip aşısı yapmak açısından popüler tercih olan FluMist grip aşısına benzer bir burun spreyi formatında koronavirüs aşısı geliştiriyor. Altimmune'un bilimsel araştırmalarının başındaki Scot Roberts, "Bu, aşı yapmanın çok kolay ve etkili bir yolu. İğne ve şırıngaya ihtiyacınız yok" dedi.
İçerik J&J ve AstraZeneca aşısı gibi
Dr. Roberts'ın anlatımına göre, Altimmune'un aşı adayı, vücudun hücrelerine koronavirüsün spike proteinini yapma talimatı veren bir genetik kod taşımak üzere tasarlanmış olan adenovirüs isimli zararsız bir virüsün dönüştürülmüş versiyonunu kullanıyor. Böylece kanda antikor üretimi de dahil olmak üzere virüse karşı gerçek bir savunma oluşturarak bağışıklık tepkisi yaratıyor.
Mukozal bağışıklık sağlayabilir
Bu tasarım, Johnson & Johnson and AstraZeneca'nın enjekte edilen aşılarının içeriğine çok benziyor, ama burun spreyi olarak verildiğinden, mukozal bağışıklık olarak bilinen bir tür bağışıklık tepkisi de tetikleyebiliyor. Bu da virüsün solunum yolundan temizlenmesine yardımcı olarak aşılanmış kişilerin virüs bulaştırmasının azaltılmasında rol oynayabiliyor.
Dr. Roberts, "Hem enfeksiyonun içeri girmesini engelleyebilecek hem de çıkarken etkisiz hale getirebilecek bu mukozal bağışıklığa sahip olmak, halk sağlığı açısından çok önemli olabilir" vurgusunu yaptı.
Vaxart da hap şeklinde yutulacak aşı üzerinde çalışıyor. Erken aşama araştırmalara göre koronavirüse karşı bağışıklık tepkisi tetikleyen hap formatında aşı adayı, koronavirüsün varyantlarına karşı koruma sağlama potansiyeline de sahip.
Sanofi ve GlaxoSmithKline PLC'nin ortak yeni nesil aşı geliştirme çabalarının yanısıra ilk nesil iki doz aşının öncüleri BioNTech-Pfizer ve Moderna da ikinci nesil aşı çalışmalarıyla uğraşıyor.
Tek dozda her türden koronavirüse karşı koruma için
Walter Reed Ordu Araştırma Enstitüsü (WRAIR) ile Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (NIAID) dahil devlet kurumları ve akademilere bağlı araştırmacılar da yeni nesil aşı çalışmalarıyla meşgul. WRAIR Yeni Çıkan Bulaşıcı Hastalıklar Direktörü Dr. Kayvon Modjarrad, varyantlara karşı daha geniş koruma sağlamayı amaçlayan Kovid-19 aşısı adayının klinik deneylerini kısa süre önce başlattıklarını, tek bir dozda her türden koronavirüse karşı koruma sağlayacak aşı hedeflediklerini belirtti.
'Daha fazla pandemi çıkması kesin gibi'
Aynı hedef için çalışma yürüttüklerini belirten Pennsylvania Üniversitesi immunoloji profesörü Drew Weissman, gelecek yıllarda, Kovid-19 olarak bilinen SARS-CoV-2'nin arkasındaki koronavirüsten bile daha tehlikeli patojenleri içeren yeni pandemilerin ortaya çıkabileceğinden korktuğunu dile getirdi. Pfizer ve Moderna aşılarının teknolojisini mümkün kılan önemli araştırmalar yürütmüş Prof. Weissman, "Gelecekte daha fazla pandemiyle karşılaşacağımız neredeyse kesin gibi" dedi.
