Beynini büyütüp küçültebilen ilk böcek türü: Hint zıplayan karınca

Beynini büyütüp küçültebilen, ardından eski boyutuna geri döndüren hayvanların sayısı sınırlı olsa da araştırmacılar bu kapasiteye sahip ilk böcek türünün, uzun mesafelere atlayabilen ve boyutunun iki katı avları avlayabilen Hint zıplayan karınca olduğunu ortaya çıkardı. Bal arılarının da beyinlerinin boyutunu genişletebildiği biliniyor ama hem genişletip hem küçültebilen ilk böcek türü olarak bu karıncalar kayıtlara geçmiş oldu.

​Bilimsel adı 'Harpegnatos saltator' olan Hint zıplayan karıncaların kolonileri tek üreme kapasitesine sahip kraliçe öldükten sonra yok olup gitmiyor. Aksine koloni içinde yaklaşık 40 gün süren bir mücadele sonrası 'seçilen' bir işçi karınca, kraliçenin yerini alıyor ve bu karıncanın dıştan görünüşü aynı kalsa da üremeye yarayan vücut kısmı 5 kat genişliyor, beyin yüzde 20-25 oranında küçülüyor, yaşam süresi de 6 ay ila 5 yıl arasında bir artış gösteriyor.

Araştırmacılara göre beyindeki küçülmenin sebebi vücudun sınırlı kaynaklarını üremek için seferber edebilmek ve artık kraliçe oldukları için yiyecek bulmak ya da avlardan korunmak gibi bir görevlerinin kalmaması. Ayrıca bu karıncalar kraliçe statüsüne geçtikten sonra yuvaların en dip taraflarında yaşadıkları için iyi görme kapasitesine ihtiyaçları kalmıyor, bu sebeple beynin iyi görmeye yarayan kısmı da eskisi gibi kullanılamıyor. Artık yiyecek bulmak ya da avlardan korunmak gibi bir görevleri de kalmadığı için beyinlerinin merkezinde de küçülme saptandı.

Ancak bu 'sözde' kraliçe, görevinden 'azledilirse' bu genişleyen ve küçülen kısımlar eski haline dönüyor.

​Proceedings of the Royal Society B dergisinde bugün yayınlanan araştırmada ABD'deki Kennesaw Eyalet Üniversitesi'nden Dr Clint Penick ve ekibi, bu 'sözde kraliçelerin' yeniden işçi karınca konumuna dönmesini sağlayacak bir deney yapıp fizyolojik ve davranışsal değişimler olup olmayacağını gözlemledi. 30 koloninin kullanıldığı deneyde her koloniden iki gelişmiş işçi karınca işaretlendi. Bu iki karıncadan biri plastik bir kutu içinde 3-4 hafta kadar izole biçimde bekletildi ve belli aralıklarla beslendi. Diğeri ise kolonisiyle yaşamaya bırakıldı.

Araştırmacılar izole haldeki 'sözde kraliçenin' yeniden koloni ortamına bırakıldığında da yeniden işçi statüsüne döneceği tahmini yürüttü. Nitekim 1-2 gün içinde bu karıncanın artık üreyemez hale geldiği, birkaç hafta içinde de normal işçi karınca davranışları göstermeye başladığı görüldü.

Yaklaşık 6-8 hafta sonra da bu karıncaların iç organlarının da eski boyutlarına döndüğünü gören Dr Penick, bu araştırmanın 'beyin bölgesinin genişleyip küçülmesini kontrol eden mekanizmaları irdeleme fırsatı' sunacağını düşünüyor.

"İşçi karıncalar bilişsel görevlerini yerine getirebilmek için daha büyük bir beyne ihtiyaç duyuyor ama bu kraliçeliğe geçen karıncalar fazla düşünmek zorunda değil" diyen Dr Penick, "Kraliçelik yarışını kazandıktan sonra yumurtlayan makineden pek bir farkları kalmıyor" benzetmesi yaptı.

​