Uluslararası Para Fonu (IMF) mevcut durumu 1929-1932 döneminde ABD’de başlayıp tüm dünyaya yayılan ve ‘büyük buhran’ olarak adlandırılan ekonomik krize gönderme yaparak ‘büyük tecrit’ olarak adlandırmıştı.
‘2020’de daha büyük buhran kaçınılmaz’
New York Üniversitesi’nden Roubini ise İngiliz The Guardian gazetesinde yayımlanan yazısından “2020’de daha büyük buhran kaçınılmaz” ifadesini kullandı.
Salgından önce de küresel ekonomide kaygı verici ve riskli eğilimler olduğuna dikkat çeken Roubini, sert ve uzun süreli bir kriz anlamına gelen L şeklinde bir buhranın çok muhtemel olduğunu öne sürdü.
Roubini, öngörüsüne dair 10 nedeni şöyle sıraladı:
Açıklar borç krizi ve iflas riskini artırıyor. Salgına karşı alınan tedbirler, zaten kamu borç seviyeleri birçok ülkede yüksek ve sürdürülemez seviyelerdeyken, bütçe açıklarını ciddi şekilde artırıyor.
Birçok kişi ve firma için gelir kaybı, özel sektör borçlarının da sürdürülemez seviyelere geleceğini gösteriyor. Bu da kitlesel iflaslara neden olabilir. Bu nedenle 2008 krizi sonrasında yaşanan hızlı toparlanmanın aksine uzun süreli durgunluk yaşanabilir.
2. Salgın sağlık harcamalarını, o da borçları artıracak
Gelişmiş ülkelerdeki demografik saatli bomba ikinci faktör. Salgın, sağlık sistemlerine çok daha fazla harcama yapılmasının gerektiğini gösteriyor. Gelişmiş ülkelerin çoğunda nüfus yaşlı olduğu için, sağlık giderlerini fonlamak da borçları artıracak.
3. Emtia fiyatları ve ücretler düşecek, bu da iflasları artıracak
Üçüncü faktör, artan deflasyon (fiyatlar genel seviyesinde düşüş) riski. Salgın derin bir durgunluğun yanı sıra, petrol ve endüstriyel metaller gibi emtialarda fiyat çöküşlerine neden oluyor. Bu durum hem ürünlerde hem de ücretlerde deflasyona neden olabilir. Bu durum da borç ve iflas riskini artırıyor.
4. Para birimlerinin değeri düşecek, stagflasyon olacak
Dördüncü faktör, para birimlerinin değerlerindeki düşüş olacak. Merkez bankaları deflasyonla mücadele etmeye ve faiz oranlarının artışı riskini önlemeye çalışırken, para politikaları geleneksel formların daha da dışına çıkacak. Hükümetler, açıkları kapatmak ve buhranı önlemek için kısa vadede para basılmasına ihtiyaç duyacak. Ancak küreselleşmeden geriye dönülmesi ve artan korumacılık kaynaklı kalıcı arz şoku, stagflasyonu (durgunluk ile yüksek enflasyonun birlikteliği) kaçınılmaz kılacak.
Dijitalleşmedeki artış, ekonomik bozulmayı artıracak. Milyonlarca insan işini kaybederken, milyonlarca kişinin de ücretleri düşecek. Gelir ve servet eşitsizliği artacak. Arz zincirindeki şoklara karşı gelişmiş ekonomiler, üretimi düşük maliyetli bölgelerden yüksek maliyetli kendi ülkelerine çekecek. Ancak bu durum, otomasyonu artıracak ve bu durum ücretler üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturacak. Popülizm, milliyetçilik ve yabancı düşmanlığı artacak.
6. Korumacılık için kısıtlamalar sıkılaşacak
Altıncı faktör, küreselleşmenin geri çevrilmesi. Salgın, Balkanlaştırma ve parçalama eğilimlerini hızlandıracak. ABD ve Çin, daha hızlı ayrışacak. Birçok ülke korumacılık önlemlerini artıracak. Salgın sonrasında ürünlerin, hizmetlerin, sermayenin, emeğin, teknolojinin, verinin ve bilginin dolaşımı üzerindeki kısıtlamalar sıkılaşacak.
7. Popülizm yükselecek
Popülist liderler ekonomik zayıflıktan, kitlesel işsizlikten ve artan eşitsizlikten çoğu örnekte faydalanıyor. Artan ekonomik güvensizlik ortamında, krizin sorumlusu olarak yabancıları gösterme eğilimi güçlenecek. Mavi yakalı işçiler ve orta sınıfın geniş kesimleri, ticaret ve mülteciler konusundaki kısıtlama önerileri başta olmak üzere popülist söyleme daha duyarlı hale gelecek.
ABD ile Çin arasındaki jeostratejik ayrılık artacak. İki ülke arasında ticaret, teknoloji, yatırım, bilgi ve para politikalarındaki ayrışma şiddetlenecek.
9. Siber savaş ve askeri çatışmalar olabilir
Diplomatik ayrılıklar, ABD ile rakipleri Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore arasında yeni bir soğuk savaşa neden olacak. ABD başkanlık seçimlerinin yaklaşmasıyla, siber savaş riski artıyor ve bu durum askeri çatışmaya bile dönüşebilir. Teknoloji, geleceğin endüstrilerinin kontrolünde ve salgınlarla mücadelede kilit silah olduğu için, ABD’de özel teknoloji şirketleri giderek ulusal güvenlik sisteminin daha fazla parçası haline gelecek.
10. 2030’larda belki çözülebilir
Son risk ise, bir finansal krizden çok daha fazla ekonomik tahribat yaratabilecek olan çevresel bozulma. Salgınlar gibi iklim krizi de insanların neden olduğu felaketler. Zayıf sağlık ve hijyen standartları, doğal sistemlere zarar verilmesi, bu felaketlere yol açıyor.
Bu 10 risk, küresel ekonomiyi umutsuz bir 10 yıla sürükleyebilecek kusursuz bir fırtınaya neden olabilir. 2030’larda teknoloji ve daha becerikli siyasi liderlikler, bu sorunları belki azaltabilir ya da çözebilir.
