HDP’den ‘Tehlike altındaki diller korunsun’ teklifi

HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, “Tehlike Altındaki Dillerin Korunması Amacıyla Bazı Kanunlarda ve Bir Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi”ni TBMM Başkanlığı’na sundu. Paylan, teklifinin gerekçesinde 21 Şubat’ın, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) tarafından, “Uluslararası Anadil Günü” ilan edildiğini hatırlatarak, şöyle dedi:

Türkiye’de yok olan diller ve lehçeler

“UNESCO Diller Atlasında, Türkiye’de üç dilin tamamen yok olduğu, on beş dil için ise çeşitli seviyelerde yok olma tehlikesi bulunduğu belirtilmektedir. Kapadokya Yunancası, Mlahso, Ubik dilleri kaybolmuş dil durumundadır. UNESCO’ya göre, Türkiye coğrafyasında bulunan, Batı Ermenicesi, Abhazca, Adigece, Kabar-Çerkes, Zazaca, Abazaca, Hemşince, Lazca, Pontus Yunancası, Romanca, Suret, Gagavuzca, Ladino, Turoyo ve Hertevin dil/lehçeleri ise yok olmak üzeredir.

‘Anadillerin korunması ve yaşatılması adına etkin politikalar yürütlmeli’

Tarih içinde, bu topraklarda var olmuş kadim halklara ait dillerin, gelecek nesillere aktarılamaması ve günden güne yok olması, çoğulculuğu ve kültürel çeşitliliğin getirdiği zenginliği dışlayan hâkim bakış açısının bir sonucudur.  Bu bağlamda, yalnızca bulunduğumuz coğrafya için değil bütün dünya halkları için kültürel ve yaşamsal önem arz eden anadillerin korunması ve yaşatılması adına sorumluluk alınmalı ve etkin politikalar yürütülmelidir. Türkiye Devleti, bulunduğu topraklardaki çok kültürlülüğü ve çok dilliliği inkâr etmeyip, bilakis birer değer olarak kabul edip yaşatmaya çalışarak, dünya mirasını korumak adına önemli bir adım atmış olacaktır.”

‘Yok olma tehlikesi altında olan diller için enstitüler kurulsun, bölümler açılsın’

HDP’li Paylan’ın teklifiyle yaşayan dil ve lehçeler ile tehlike altındaki dillerin korunması amacıyla 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na yeni hükümler ekleniyor. Teklif ile yok olma tehlikesi altında olan diller için enstitüler kurulması, üniversitelerde bölümler açılması öngörülüyor. Teklife göre; lisans ve lisansüstü öğretimde, Anadolu coğrafyası ile komşu coğrafyalarda tarihsel olarak kültürel birikimin bileşenlerini oluşturan yaşayan ve tehlike altındaki dillerin korunması yönünde öğretim programları düzenlenmesi ve bu dillere ilişkin araştırmalar öncelikle yapılacak. Yükseköğretim kurumları bu yönde gerekli planlamayı yapmak ve önlemleri almakla yükümlü olacak. Yükseköğretim kurumları, söz konusu yükümlülük dâhilinde aldıkları önlemler ile gerçekleştirdikleri faaliyetlere ilişkin olarak hazırlayacakları raporları yıllık olarak Üniversitelerarası Kurula sunacak.  Üniversitelerarası Kurul, tehlike altındaki dillerin korunması için pilot projeler yürütecek üniversiteler belirlemeye yetkili olacak.

‘Yok olan dillerle ilgili bilimsel, kültürel, sanatsal projeler desteklensin’

Teklifi, yok olmakta olan dillerle ilgili bilimsel, kültürel ve sanatsal projelerin desteklenmesini de öngörüyor. Buna göre; Anadolu coğrafyası ile komşu coğrafyalarda tarihsel olarak kültürel birikimin bileşenlerini oluşturan yaşayan ve tehlike altındaki dillerin korunması yönündeki eğitim ve öğretim faaliyetlerine dönük projeler ile araştırma ve sanat projeleri, Millî Eğitim Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca öncelikle desteklenecek.

Teklif ile ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı, yaşayan ve tehlike altındaki dillerin korunması yönündeki örgün eğitim ve öğretim faaliyetlerini yürütecek öğretmen kadrosunun yetiştirilmesi için Yükseköğretim Kurulu ile işbirliği içinde gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak.