KONDA araştırma şirketinin Genel Müdürü Bekir Ağırdır, Ali Babacan'ın AK Parti'den "aklen ve kalben ayrışma yaşayarak" ve "yeni bir çalışma başlatmak" üzere istifasının ardından yaşanması muhtemel siyasi süreci değerlendirdi.
Independent Türkçe'den Can Bursalı'nın haberine göre, Ağırdır, iktidarla muhalefet arasında yüzde 51-49'luk bir denge oluştuğundan bahsederek, Babacan'ın partisinin yüzde 2'lik bir karşılığı olsa bile dengenin değişeceğini söyledi. Ağırdır, son araştırmalarında partilerin küçük oy değişiklikleri yaşadığını ama bu değişikliklerin siyasete etkisinin çok büyük olacağını da vurgularken, AK Parti'nin düşüş eğiliminde olduğunu ve geri dönüşün zorluğuna da dikkati çekti.
Kararsız seçmenin yüzde 40'lara ulaştığından ve çoğunluğunun eski AK Parti seçmenlerinden oluştuğundan da söz eden Ağırdır, AK Parti'nin felç olduğunu ve liderinin iktidarını sürdürmek için bir aygıta dönüştüğünü ifade etti. Parti kurması beklenen Ali Babacan'ın Türkiye'deki dört köşeli siyasi iklimin dışına çıkarak bir söylem geliştirmesi halinde başarılı olabileceğine vurgu yapan Ağırdır, gelecekte Ekrem İmamoğlu ile Ali Babacan arasında iktidar çekişmesinin olduğu, Selahattin Demirtaş'ın da muhalefet lideri pozisyonunda olduğu bir siyasi sürecin yaşanabileceğini de sözlerine ekledi.
Ağırdır'ın açıklamaları şu şekilde:
'DEVLET ÇOK BÜYÜK BİR ÇÖKÜŞ İÇİNDE'
İktidar cephesinde cılız da olsa itirazlar ortaya çıkmaya başladı sisteme ilişkin…
En küçük birimden en büyük birime kadar, nüfus dairesindeki çok basit bir işimizden, bir şirketin çok önemli bir teşvik meselesine kadar kamuyla işi olan herkes görüyordur ki, devlet dediğimiz mekanizma çok büyük çöküş içinde.
Çözüm mümkün mü?
Başkanlık sistemi anlamındaysa bence çözüm mümkün. Bu krizi üreten şey, siyasi alanın müzakere üzerine oturmuyor olması. Sistem tartışıp ikna etmek üzerine çalışmıyor, birinin öbürüne sayısal üstünlüğüyle dayatmasıyla çalışıyor. Bugün Türkiye’nin karşı karşıya olduğu problemler ise, uzlaşmaları zorunlu kılan problemler. Sözünü ettiğimiz hiçbir problem, bir kişinin, bir partinin veya bir kimliğin tercihiyle yönetilebilir problemler değil. Keşke o kadar basit olsaydı. Siyaset bu problemler yönetme maharetine sahip değil. Ben bu durumu demokrasi krizi ya da siyasi kriz olarak adlandırıyorum.
'HER PARTİDEN OY ALMA POTANSİYELİ TEORİK OLARAK VAR'
Mevcut siyasal ortamda ufukta iki yeni parti görülüyor ve siz kurulacak partinin 51-49 dengesini muhalefet lehine değiştireceğini öngörüyorsunuz. Sadece iktidardan mı oy alır yeni parti veya partiler? Muhalefeti eritmez mi?
İçinde olacağı söylenen isimlere bakınca tabii ki öncelikle iktidar blokundan oy alacaktır. Ama Türkiye insanının yarıya yakını var olan siyasi aktörlerden ve genel olarak siyaset marifetiyle yaşanan sorunların çözüleceğinden umudunu kaybetmiş durumda. Bu insanlar sadece bir partinin seçmen kitlesi değil. Her partinin insanları var burada. O nedenle, her partiden oy alma potansiyelleri teorik olarak var.
'YENİ PARTİ DÖRT KİMLİK ÜZERİNDEN POZİSYON ALIYORSA GİDEBİLECEĞİ ALAN BELLİ'
Bir yandan da Türkiye’nin siyasi alanına baktığımızda, siyasetin kimlik siyasetine sıkışmış olduğunu görüyoruz. Toplumsal dokuyu ve siyaseti tarif eden iki ana eksenden biri sosyoekonomik gelişmişlik biri de kültürel kimlik. Bu iki eksenin dört köşesinde dört parti var. AK Parti, CHP, MHP ve HDP. Bu dört parti de kimliklerin içinden siyaset yaptığı için Türkiye’de tıkanıklık yaşıyor. Eğer yeni bir parti, bu kimliklerin üzerinden bir pozisyon alıyorsa, o zaman gidebileceği alan belli. Mesela İYİ Parti de siyasetin oturduğu iki ana eksen üzerinden bir şey hedeflemiyordu ama öyle oldu.
Ayrıca, yeni kurulacak partiler öyle hedeflemeseler de, şimdiye kadar verdikleri imaj ve toplumun onları konumladıkları yer itibariyle öncelikle AK Parti’den oy alacaklarını söyleyebiliriz. Çünkü, AK Parti’de bir çözülme var. Bir zamanlar AK Parti tek başına yüzde 52’leri, 53’leri görebilen bir partiyken, bu oranın yüzde 38’i, kafasına tabanca dayasan partisini değiştirmeyecek olan çekirdek seçmendi. Yüzde 38’in üzerine yüzde 13-14 civarında sempatizan seçmen oy verirdi. AK Parti, sempatizan seçmeni ciddi bir biçimde kaybetti.
'ÇEKİRDEK SEÇMEN YÜZDE 27'YE DÜŞTÜ'
Yüzde 38’lik çekirdek seçmen hala duruyor mu, değişim var mı?
AK Parti için vahim olan çekirdek seçmen sayısında yaşadığı kayıp. Yüz kişiden 38’i kendini çekirdek seçmen kategorisinde değerlendirirken, şimdilerde 27 kişi bu tanımı yapıyor. Çözülme yaşayan seçmenin 4-5 puanlık bir kısmı tepkisini sandığa gitmeyerek gösterdi. Kalan kısmı ise muhalefet yerine, iktidar blokunda yer alan MHP’ye oy verdi. Çekirdek, sempatizan, gri alan...
Bizim şöyle bir modellememiz var: 57-58 milyon seçmene bir parti gözüyle baktığımız zaman, en yakın kitleye çekirdek seçmen diyoruz. İkinci halkaya sempatizan diyoruz. Sonra bir gri alan doğuyor. Daha sonra öbür partilerin çekirdeği, sempatizanları görülüyor. Bir seçmen, bir partinin çekirdeğiyken şikayet edip eleştirmeye başladığı zaman birden bire başka bir partiye gitmiyor. Sempatizan halkasına kayıyor. Eleştiri ve şikayetler sempatizan halkasında da devam ediyorsa, seçmen gri alana geçmiş oluyor. Gri alan gelen seçmen yeni bir sese, yeni bir söze, yeni bir yüze kulağını, gözünü açmaya başlar. Şu an bu gri alanda bulunan seçmenin büyük çoğunluğu, AK Parti’ye oy vermiş olan ama giderek eleştirel pozisyon alanlardan oluşuyor.
Gri alan genişledi mi?
Evet genişledi. Ama çok önemli bir değişiklik var. Şimdiye dek, iktidara yakın bakardı bir çok meselede ve iktidara oy verirdi. Ama bu kez araştırmalarımıza göre, gri alanın genişlediğini hem de gri alandakilerin aklı ve gönlü iktidara doğru değil, muhalefete doğru ya da yeni bir sese doğru baktığını görüyoruz. İktidar artık gri alanda olup da kendisine bakan seçmeni ikna edemiyor, sahiciliğini yitirdi.
'AK PARTİ MEKANİZMASI FELÇ OLDU'
İktidarın kendisinden uzaklaşan seçmeni tekrar kendine çekmesi, durumu toparlaması mümkün mü?
Çok zor görünüyor. Çünkü AK Parti dediğimiz mekanizma felç oldu. O mekanizmanın en önemli iki bacağının biri örgütü biri de yerel yönetimlerdeki kapasitesi ve başarısıydı. Şimdi her ikisi de felç. AK Parti dediğimiz mekanizma bugün, liderinin iktidarını sürdürmeye çalışan bir aygıta dönüşmüş durumda. Bu kadar bozulmadan sonra tekrar orijinal haline dönmesi çok zor. Tabii tüm bunların yanında unutmayalım ki, Türkiye’de en büyük kemik seçmene bugün hala AK Parti sahip. AK Parti’ye verilen oyun ezici çoğunluğunun Recep Tayyip Erdoğan’ın şahsına verildiğine dair tespitler var. Bu tespit ortadayken, AK Parti seçmeninin yeni kurulacak bir partiye oy verebileceğini düşünüyor musunuz? AK Parti’nin 2002’de aldığı oy partinin oyuydu. 2007’de aldığı oy ise o 5 yıllık süreçteki başarısının karşılığı olduğu. 2007’den 2011’e kadar geçen sürecin sonunda aldığı oy ise kutuplaşmadan elde ettiği kazanımdı. Ama 2015 ve sonrasındaki oy Erdoğan’ın oyuydu. 2015’ten sonra partinin aşağıdan yukarı işleyen mekanizmaları değişti. Öncesinde bir belediye başkanının, bir ilçe başkanının ya da bir seçmenin derdi, partinin derdi olabiliyordu. Ama yapı yukarıdan aşağı şeklinde değiştikten sonra, bir belediye başkanı, bir ilçe başkanı ya da bir seçmen derdinin yukarıya anlatamaz oldu. Varoluş sebepleri sadece liderinin iktidarını sürdürmek haline dönüştü. Bu da kendilerini değersiz hissetmelerine yol açtı. Bu mekanizmanın suyun yönünü terse çevirmek o kadar kolay değil artık.
Babacan’ın kuracağı söylenen hareket, AK Parti’nin başlangıçta aşağıdan yukarı şeklinde tariflediğiniz işleyiş biçimine benzerse karşılık bulur mu diyorsunuz?
Onu göreceğiz. Türkiye’nin bugün ihtiyacı, bütün kimliklerin ötesinde ama yokmuş gibi davranmayan, ihtiyaç ve taleplerini anlayan bir yapı. Sadece kimlik meselesi de değil. Ekonomik bakımdan gelişmiş, kalkınmış ve artık hukuk ve özgürlüğü mesele eden metropoller, kalkınmaya çabalayan Orta Anadolu ile Karadeniz ve geri kalmış Doğu ve Güneydoğu olmak üzere karşımızda 3 Türkiye var. Sosyolojik olarak ise, muhafazakarlar, sekülerler ve Kürtler var. Türkiye’nin sadece 4 kimliği kapsayan değil, 3 Türkiye’yi kaale alan yeni bir siyasi programa, ütopyaya ihtiyacı var.
'AK PARTİ'NİN KURULDUĞUNDAKİ TÜRKİYE İLE 2019 TÜRKİYESİ ARASINDA BİR ÇAĞ FARK VAR'
Fabrika ayarlarına yani 2002’ye dönmüş bir AK Parti de ihtiyacı karşılamaz mı artık?
Türkiye’nin ihtiyacı 2002’deki AK Parti değil ki. O zamanla, 2019’un Türkiye’si arasında bir çağ fark var. Bu kadar basit olsaydı keşke. Dolayısıyla, Babacan, Davutoğlu ya da bir başkasının nasıl bir bakış açısına sahip olduğuna, meseleleri nasıl kavradığına bakıyorum. Var olan AK Parti yandaşlığı ya da kutuplaşması, üç Türkiye’nin birine yaslanan ya da dört kimlikten birinin içinden siyaset yapmak gibi bir hatanın içindeyseniz, dünyanın en güzel laflarını söyleyebilirsiniz ama karşılığı olmaz.
Ali Babacan, istifasının haricinde hiçbir şey söylemedi. Ama Ahmet Davutoğlu manifesto yayımladı ve sahada çalışma yürütüyor. Karşılığı nedir Davutoğlu’nun?
Aralarında iki fark var. Davtuoğlu’nun söylediği her şeyde, AK Parti’yi düzeltmek ve düzenlemek üzerine bir talep var. Yeni bir hareket için mi yola çıktı yoksa “Cumhurbaşkanı partiyi bana verse de ben düzeltsem” mi diyor belli değil. Bir kararlılık görmüyorum ben. Kararlı olmak önemli. İnsanlar arkanıza düşmez ki. Davutoğlu’yla beraber görünecek bir il başkanı ya da milletvekili, Davutoğlu AK Parti içine dönüş yaparsa başına ne geleceğini bilmiyor.
Ayrıca Suriye politikası da dahil, başımıza gelenlerin mimarı Davutoğlu. Afrika’nın, Asya’nın mazlum halklarının liderini olmak diye bir illüzyonun teorisini yazdı. Bu yeni bir şey de değil. Mao’dan, Tito’dan Enver Hoca’ya kadar sağdan soldan bin tane insan denedi. Ne olup olmadığını gördük. Şimdi de bizim başımıza ne gelip gelmeyeceği belli değil. Teori Tayyip Bey’in de tarzına çok uydu. Tek başına Davutoğlu suçlu değil tabii ki. Davutoğlu’nun bir özeleştirisini de görmedik. Babacan ile Davutoğlu’nu kıyaslayacaksak, ben Ahmet Davutoğlu’nun fazla şansının olacağını sanmıyorum.
