ABD, İran'ın uluslararası enerji piyasasında devreden çıkarılmasının ardından oluşacak petrol arzı açığının giderilmesi için ise Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni işaret etti.
Amerika'nın muafiyet kararının ardından petrol fiyatları tırmanışa geçti.
Peki Türkiye, petrol tedariğinde önemli bir ülke olan İran'la bundan sonra yola nasıl devam edecek? Enerjide İran açığını kim kapatacak? Bu işin iki ülke ekonomisine yansımaları ne olacak?
İran Araştırmaları Merkezi Ekonomi Koordinatörü, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Aslan, RS FM'de sorularımızı yanıtladı.
'İRAN'I HEM EKONOMİK HEM SİYASİ OLARAK ZOR GÜNLER BEKLİYOR'
ABD'nin resmi kanallardan petrol ihracatının önüne geçmeye çalıştığını belirten Prof. Dr. Murat Aslan, İran'ın geçen yıl 2.5 milyon varil düzeyinde olan petrol ihracatının yaptırımların etkisiyle 1.3 milyon varil bandına çekildiği bilgisini verdi.
Aslan, İran ekonomisinin ciddi düzeyde petrol gelirlerine dayalı olduğunu hatırlatırken, "Dolayısıyla petrol gelirlerinden mahrum olacak. Önümüzdeki dönemde gerek İran ekonomisi gerekse siyaseti bakımından kolay olmayacağa benziyor" dedi.
İran Araştırmaları Merkezi Ekonomi Koordinatörü Prof.Dr. Murat Aslan, Türkiye için İran petrolünün yeri ve önemine ilişkin de detaylı bilgi verdi.
Geçtiğimiz yıl İran'ın toplam petrol ithalatındaki payının yüzde 30-40 seviyesinde olduğunu belirten Aslan, bunun ABD yaptırımlarının devreye girdiği kasım ayından bu yana yüzde 10'lara düştüğünü söyledi.
Petrol alımının Türkiye'de devlet eliyle değil, özel sektör eliyle gerçekleştirildiğinin de altını çizen Prof.Dr. Murat Aslan, "Petrol ithalatı TÜPRAŞ tarafından yapılıyor. Bu şirketin Amerikan yaptırımlarıyla muhatap olmamak için ciddi şekilde yaptırımlara uygun davranıyor. Şahsi fikrim, 2 Mayıs'tan itibaren de İran'dan petrol ithalatının sıfırlanacağı yönünde. Türkiye ve İran arasındaki ticarette petrol amiral gemi, bunun devreden çıkmasıyla ticarette ciddi bir azalma bekleniyor" diye konuştu.
'İRAN'DA MİLLİ GELİR DÜŞTÜKÇE TÜRK MALLARINA TALEP AZALIYOR'
İktisatçı Prof. Dr. Murat Aslan, İran ekonomisi ve halkı için olumsuz etkileri olan ambargonun, Türkiye ekonomisine negatif yansımasına da dikkat çekti.
İran'da milli gelir düştükçe halkın Türk mallarına olan talebinin de azalacağını kaydeden Aslan, Türkiye'nin ihracatının ve turizmdeki İranlı payının gerilediğinin altını çizdi; "Türkiye, ekonomik bir türbülanstan geçerken İran'ın ilave bir yük oluşturması tabii ki arzu edilen bir durum değil" dedi:
"8-9 aydır Türkiye'nin İran'a ihracatında da hem miktarsal hem de parasal olarak azalma olduğunu görüyoruz. 2018'de 3.5-4 milyar dolar düzeyinde olan yıllık ihracat rakamı 2.5 milyar dolara düştü. Bu yaklaşık 35-40'lık bir azalmaya işaret ediyor. İran'dan gelen turist sayısı da geçtiğimiz yıllarda 2.5 milyon bandındaydı bu sene 1.7 milyona gerilediğini görüyoruz. Yani birçok parametreyi alt alta koyduğumuzda İran'a uygulanan yaptırımların Türkiye ekonomisini de ciddi şekilde olumsuz etkilediğini gözlemleyebiliyoruz."
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Murat Aslan, enerji arzında oluşacak boşluğun ikamesine ilişkin de konuştu.
Bir süredir İran'dan sınırlandırılan ithalatın Irak'a yönlendiğinin görüldüğünü kaydeden Aslan, muafiyetin sona ermesiyle de Kerkük, Katar veya Azerbaycan petrolünün devreye girebileceğini öngördü:
"Geçtiğimiz yıl Irak'tan aldığımız petrolün toplam ithalattaki payı yüzde 7-8'lerdeydi, bu yıl yüzde 30'la çıkmış durumda. İran'ın payı ise tersine yüzde 40'lardan yüzde 10'lara payı düşmüş. İran petrolünün payı sıfırlandığında onun yerine yine muhtemelen Kerkük, Katar ve Azeri petrolününe devreye gireceğini düşünüyorum."
'PETROL FİYATLARINDAKİ ARTIŞ TÜRKİYE'NİN MORALİNİ BOZACAK GİBİ'
Prof. Dr. Murat Aslan, İran petrolüne yönelik ambargonun fiyatlar üzerindeki etkisinin de süreceğinin altını çizdi.
Aslan, yaz aylarında brent petrol fiyatlarının 80 doları aşacağı görüşünde. Bu da Türkiye gibi ithalatçı ülkelerin enerji maliyetlerini artıracak.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün geçtiğimiz aylarda 1.2 milyon varillik üretim kesintisine gittiğini hatırlatan Murat Aslan, "İran'ın devreden çıkmasıyla bu açığın 2-2.5 milyon varil düzeyine çıktığını görüyoruz. Bu, ister istemez fiyatlara baskı yapıyor. Her ne kadar Körfez ülkelerinin arz açığını kapatacağı söylense de bu yaz brent petrolün 80 doların üzerini göreceğini düşünüyoruz" diye konuştu.
Asya ülkeleri ve Türkiye gibi petrol ithalatçısı ülkeler için bunun çok arzu edilir bir durum olmadığını kaydeden Aslan, bölgedeki gerek siyasi gerekse enerji temelli gelişmelerin Türkiye ekonomisine doğrudan ve dolaylı maliyetleri olduğunu söyledi; "Petrol fiyatlarındaki artış, Türkiye'nin de önümüzdeki dönemde biraz moralini bozacak gibi" ifadelerini kullandı.
