‘Türk Akımı’nın ikinci hattının Bulgaristan üzerinden geçmesi daha kolay ve gerçekleştirilebilir bir seçenek’

Uluslararası Enerji Ekonomisi Birliği (IAEE) Başkanı ve Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu, “Güneydoğu Avrupa’ya gidecek gazın Bulgaristan üzerinden gitmesi güzergah olarak daha anlamlı duruyor” dedi.

Moskova Devlet Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Kerim Has ise Yunanistan hükümetinin Türk Akımı’na dahil olmak için ciddi adımlar atmadığını ifade ederek “Gazprom, Yunanistan’ın tavrından biraz rahatsız idi. Yunanistan’ın Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) ve Trans Adriyatik Doğalgaz Boru Hattı (TAP) üzerinden de gaz alması gündemde. Bunlar düşünüldüğünde Gazprom, Türk Akımı’nın ikinci hattı konusunda Yunanistan’la devam edilemeyeceği sonucuna vardı. Yunanistan seçeneği hala gündemde ama daha düşük bir ihtimal olarak duruyor” diye konuştu.

Rusya’dan Türkiye’ye doğrudan gaz sevkiyatını sağlayacak olan Mavi Akım’dan sonra ikinci hat olan Türk Akımı projesinde Türkiye’ye gaz sevkiyatını sağlayacak olan ilk hattın Türkiye’ye kadar olan inşaatında sona yaklaşılırken Avrupa ülkelerine gaz sevkiyatını sağlayacak ikinci hattın güzergahı konusunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’den bir açıklama geldi. Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov ile görüşmesinin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında konuşan Putin, “Rusya ve Türkiye, Türk Akımı’nın Bulgaristan üzerinden AB’ye uzanmasını öngören bir plan üzerinde çalışıyor” dedi.

Rusya’dan Bulgaristan’a doğrudan gaz sevkiyatını öngören Güney Akım projesinden Bulgaristan’ın çekilmesinin ardından Türk Akımı gündeme gelmiş ve bu projeni Avrupa’ya gidecek olan bölümünün Yunanistan üzerinden geçmesi planlanmıştı.

Türk Akımı’nın birinci hattından Türkiye’ye yıllık yaklaşık 16 milyar metreküp doğalgaz sevkiyatı planlanırken ikinci hattan da Avrupa ülkelerine aynı miktarda gaz sevkiyatı öngörülüyor.

'BİR SÜREDİR KONUŞULAN BİR PLANDI'

Türk Akımı’nın Avrupa’ya gidecek olan bölümünün Bulgaristan üzerinden geçirilmesi planını Sputnik’e değerlendiren Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu, “Bu sürpriz bir öneri değil, bir süredir konuşulan bir öneriydi. 2015 yılında AB’nin Ortak Çıkar Projeleri listesine aldığı projeler var; ‘Tesla’ isimli proje Yunanistan üzerinden Avusturya’ya, ‘Eastring’ isimli proje Bulgaristan üzerinden Slovakya’ya uzanan doğalgaz boru hattını öngörüyor. Bu ikisi aslında rekabet içinde görünüyor ama Bulgaristan’ın AB dönem başkanlığında Bulgaristan üzerinden geçecek projeye önem verdiler. Bulgaristan, AB dönem başkanlığını iyi kullandı. AB fonlarından Bulgaristan’ın boru hattı altyapı yatırımlarına yönelik proje geliştirildi” dedi.

'TÜRKİYE AÇISINDAN PEK BİR ŞEY DEĞİŞMİYOR'

Kumbaroğlu, Türk Akımı’nın Avrupa’ya gidecek olan bölümünün Yunanistan ya da Bulgaristan üzerinden gitmesinin Türkiye açısından önemli bir değişiklik yaratmadığını ifade ederek “Türk Akımı’ndan gelen ikinci hattın Bulgaristan’a girmesi, Türkiye için çok da bir şeyi değiştirmiyor. Sonuçta ikinci hattan gelecek 15.75 milyar metreküplük hat Avrupa’ya gidecek olan gaz. Türkiye üzerinden gittikten sonra Yunanistan ya da Bulgaristan üzeriden gitmesi Türkiye açısından pek bir şeyi değiştirmeyecek. Tabii her durumda Türkiye-Bulgaristan ilişkilerini olumlu etkileyecek bir gelişme” diye konuştu.

'TÜRK AKIMI’NIN BULGARİSTAN’DAN GEÇMESİ GÜZERGAH OLARAK DAHA ANLAMLI'

Türk Akımı’nın Avrupa’ya Bulgaristan üzeriden gitmesinin güzergahı kısalttığını ifade eden Kumbaroğlu, “AB’nin ortak çıkar projeleri kapsamında Doğu Akdeniz gazını Yunanistan’a getirecek bir proje üzerinde de çalışılıyor. Yani bunu Yunanistan’a verdik, diğeri de Bulgaristan’dan geçsin gibi bir durum da olabilir. Çünkü ekonomik olarak baktığınız zaman Türk Akımı’nın Türkiye üzerinden Bulgaristan’a girmesi, güzergahı kısaltıyor. TANAP’tan gelecek gaz Yunanistan ve Adriyatik üzerinden Avrupa’ya gidecek. Güneydoğu Avrupa’ya gidecek gazın Bulgaristan üzerinden gitmesi güzergah olarak daha anlamlı duruyor” dedi.

'YUNANİSTAN TÜRK AKIMI’NA ÇOK CİDDİ YAKLAŞMADI'

Moskova Devlet Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Kerim Has da Sputnik’e yaptığı açıklamada Türkiye’nin Rusya’dan geçtiğimiz yıl aldığı 29 milyar metreküp doğalgazın 13 milyar metreküpünün Ukrayna-Romanya-Bulgaristan üzeriden geçen ve “Batı Hattı” olarak adlandırılan boru hattıyla Türkiye’ye geldiğini, Türk Akımı çalışmaya başladığında bu Batı Hattı’nın iptal olacağını ve Türkiye’nin Mavi Akım’la birlikte ikinci doğrudan hatla Rusya’dan gaz alacağını ifade etti.

Türk Akımı’ndan önce Rusya’dan Bulgaristan’a doğrudan boru hattı inşa etmeyi öngören Güney Akım projesinin planlandığını, Bulgaristan’ın projeden çekilmesiyle Güney Akım’ın iptal edildiğini anımsatan Has, şöyle konuştu:

“Bulgaristan, AB’nin baskısına dayanamayıp Güney Akım projesinden çekilmişti. O dönem Bulgaristan konusunda Rusya’nın canı sıkılmıştı. Bunun üzerine Türk Akımı gündeme gelmişti ve ilk aşamada Türkiye’den çıkacak hattın Yunanistan üzerinden geçmesi gündeme gelmişti. Ama Yunanistan’da hükümetin bu meseleye çok da ciddi yaklaşmadığını biliyorum. Gazprom, Yunanistan’ın tavrından biraz rahatsız idi. Yunanistan’ın Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) ve Trans Adriyatik Doğalgaz Boru Hattı (TAP) üzerinden de gaz alması gündemde. Bunlar düşünüldüğünde Gazprom, Türk Akımı’nın ikinci hattı konusunda Yunanistan’la devam edilemeyeceği sonucuna vardı. Yunanistan seçeneği hala gündemde ama daha düşük bir ihtimal olarak duruyor.”

'BULGARİSTAN GÜNEY AKIM’DAN ÇEKİLSE DE TÜRK AKIMI’NA DAHİL OLMAK İSTİYORDU'

Türkiye ve Rusya’nın imzaladığı Türk Akımı projesi hakkındaki hükümetler arası anlaşmada Türk Akımı’nın ikinci hattının nereye uzanacağı konusunun ucunun açık bırakıldığını kaydeden Has, “Bulgaristan, Güney Akım projesinden çekildiğinde önemli miktarda transit gelirlerinden de oldu. Çünkü Türkiye’ye de gaz akışının sağlandığı Batı Hattı üzerinden Bulgaristan’ın transit geliri vardı, Türk Akımı’yla bu gelir olmayacak. Dolayısıyla Bulgaristan Güney Akım’dan çekilse de Türk Akımı’na dahil olmak istiyordu” dedi.

'AB, TÜRK AKIMI KONUSUNDA ORTAK BİR TUTUM SERGİLEYEMEDİ'

AB’nin Türk Akımı konusunda ortak bir tutum oluşturamadığını ifade eden Has, “Her ne kadar Kırım ve Donbas meselesinden dolayı AB ülkeleri Rusya’ya yaptırımları devreye soksalar da enerji işbirliğinde buna çok fazla yanaşmadılar. Nitekim Kuzey Akım-2 projesinde de ilerlemeler sağlandı ve gelinen noktada Rusya; Almanya, Danimarka, İsveç ve Finlandiya’dan Kuzey Akım-2 konusunda izinleri aldı. Dolayısıyla Avrupa Komisyonu kendi içinde Kuzey Akım-2 ve Türk Akımı projelerini engellemek için yetki alamadı. Baskı yapmaya devam etti ama tam yetkiyi alamadı. Bazı AB üyeleri özellikle Polonya ve Baltık ülkeleri Rusya’ya karşıt tutum takınsalar da Almanya, İtalya, Avusturya, Çekya gibi ülkeler Rusya’yla enerji işbirliğinden yana tavır aldılar. Dolayısıyla Avrupa Komisyonu gelinen noktada Türk Akımı ve Kuzey Akım-2 projelerini engelleme konusunda yetki alabilmiş değil. Bu, ister istemez Türk Akımı projesinin ikinci hattının Bulgaristan’la gerçekleştirilebileceği konusunda Rusya tarafında umut doğurdu” diye konuştu.

'RUSYA, BULGARİSTAN ÜZERİNDEN GAZ SEVKİYATINI DAHA KOLAY GERÇEKLEŞTİRECEK'

Türk Akımı’nın Türkiye üzerinden geçen bölümünün Avrupa’ya transit sevkiyatından sorumlu olacak Gazprom ve BOTAŞ tarafından ortak bir şirket kurulması kararının da alındığını kaydeden Has, “Gaz yine Gazprom’a ait olacak ama boru hattının işletimine yönelik bir şirket kurulması gündeme geldi ki bu Türk Akımı Gaz A.Ş. isminde bir şirket kuruldu. Bu ister istemez AB’nin katı tavrını yumuşatmasına neden olan bir gelişme oldu” dedi.

Rusya’nın, Türk Akımı’nın ikinci hattını Bulgaristan üzerinden geçirmeyi tercih edeceğini ifade eden Has, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Rusya’nın gaz sevk ettiği ülkelere bakarsak, Bulgaristan çevresindeki ülkeler, Yunanistan çevresindeki ülkelerden çok daha fazla. Bosna Hersek, Makedonya, Romanya, Macaristan gibi ülkelere gaz sevkiyatı Bulgaristan üzerinden daha kolay gerçekleştirilebilecek. Ama Yunanistan’a geçtiğinde İtalya’ya sevk edebiliyordu. Fakat İtalya zaten gazı sorunsuz alabiliyor. Rusya açısından önemli olan, Ukrayna üzerinden geçen boru hatlarının gaz tedarik ettiği ülkelerin sorunsuz bir biçimde Türk Akımı’na aktarılması. Bildiğim kadarıyla Bulgaristan ile Sırbistan arasında bir doğalgaz boru hattı inşa edilecek. Öte yandan Macaristan ile Sırbistan arasında bir boru hattı var, belki bir modernizasyon söz konusu olabilir. Macaristan ile Avusturya arasında da bir boru hattı var. Dolayısıyla Bulgaristan-Sırbistan-Macaristan hattında çok fazla yatırım yapmasına gerek kalmıyor Rusya’nın. Yunanistan tarafına geçmiş olsaydı Rusya’nın daha fazla yatırım yapması gerekecekti. Dolayısıyla Bulgaristan seçeneği Rusya’ya daha kolay geldi.”

'TÜRK AKIMI’NIN BULGARİSTAN ÜZERİNDEN GEÇECEK OLMASI HEM RUSYA’NIN HEM BULGARİSTAN’IN ÇIKARINA'

Bulgaristan ve Yunanistan’ın Türk Akımı konusunda buradan gelecek gaz üzerinde Türkiye’nin söz hakkının olmasından çekindiklerini ifade eden Has, “Gelinen noktada böyle bir durum da yok. Dolayısıyla Bulgaristan şu an itibariyle Ukrayna üzerinden gelen gazı Türkiye’ye sevkiyattaki transit rolüyle öne çıkarken Türk Akımı-2 hattı Bulgaristan üzerinden geçecek olursa tam tersine Türkiye, Bulgaristan’a sevk edilen gazın transit ülkesi olmuş olacak” dedi.

Rusya’nın Avrupa’ya gaz sevkiyatını arttırmayı hedeflediğini, şu an planlanmasa da ilk ve ikinci hatların çalışmaya başlamasının ardından 2019 sonrasında Türk Akımı’nda üçüncü ve dördüncü hatların inşa edilmesinin gündeme gelebileceğini kaydeden Has, “Türk Akımı’nda üçüncü bir hat inşa edilebilir veya Türk Akımı’na paralel bir şekilde gidip Karadeniz üzerinden doğrudan Bulgaristan’a gidecek Güney Akım’ın ilk versiyonu gibi bir hat da gündeme gelebilir. Bunlar mümkün. Rusya tarafında Bulgaristan’a güvensizlik tabii ki var ama birkaç yıl öncesine göre güven seviyesi daha artmış durumda. Çıkarlar ekseninde düşünüldüğünde Türk Akımı’nın Bulgaristan üzerinden geçecek olması hem Rusya’nın hem Bulgaristan’ın çıkarına” diye konuştu.