Türkiye’nin Suriye’de Astana ve Soçi süreçleri ile iş birliği geliştirdiği Rusya Federasyonu ile enerji ve savunma sistemleri konusunda da projelere odaklanmış görünüyor. Türkiye’nin Rusya’dan almaya karar verdiği S-400 hava savunma sistemi için görüşmelerde belirli bir aşama kaydedilmişken, ABD’nin daha önce satmadığı Patriot hava savunma sistemlerini teklif etmesi eşliğinde Ankara’nın önündeki seçenekler de tartışılmaya başlandı. Küresel düzlemde de ABD ile Britanya’nın başını çektiği bloğun Skripal vakası üzerinden Rusya’ya karşı sert bir tutumu devreye sokmaları tartışılıyor.
Türkiye’nin hem Rusya hem de Batı ile geliştirdiği ilişkiyi ve küresel düzlemdeki tabloyu siyaset bilimci ve gazeteci Aydın Sezer ile konuştuk.
‘BATI, SKRİPAL OLAYI ÜZERİNDEN PUTİN’E EYLEM GELİŞTİRMEYE ÇALIŞIYOR’
Aydın Sezer, Skripal olayı ile Batı’nın, son yıllarda dünya siyasetinde etkili bir lider olarak öne çıkan Putin’e karşı eylem geliştirmeye çalıştığına dikkat çekti:
“Skripal olayı ve sonrasında gelen süreç ile ilgili başından beri değerlendiren yazan bir gazetecisi olarak siz bundan 10-15 gün önceki bir yazınızda bu olayın arka planını anlatırken Theresa May’in Avam Kamarasında yaptığı bir görüşmede Moskova’nın sinir gazının kötü ellere düşmesinden de sorumlu olacağını vurguladığını yazmıştınız. Yani doğrudan Putin’e veya Rusya’ya yönelik eleştiri olmasa bile Putin’in devre dışı bırakmak istediği istihbarat çevrelerinden Siloviki kesiminden birilerinin bu eylemi gerçekleştirmiş olması ihtimalinde bile, İngiltere bunun sorumlusunun Rusya olacağını açıklıyor. Yine yazınızda internette formülü içeren yazıların bulunduğunu, 30 dolara bu gazın formülün satın alınabileceğine ilişkin bilgiler vardı. Şimdi bu anlattıklarımdan şuraya gelmek istiyorum Batı bu olay üzerinden Rusya’ya ama daha öncelikli olarak Putin’e yönelik bir —Soğuk Savaş demeyeceğim- bir eylem geliştirmeye çalışıyor. Putin’in imajına, kredibilitesine, son yıllarda dünya siyasetinde etkili bir lider olmasına yönelik gelişmelerden rahatsızlık duyuluyor. Nitekim bütün ülkelerde yapılan kamuoyu yoklamalarında yabancı liderler arasında sempatisi en yüksek lider olarak Putin gözüküyor. En son geçen hafta Yunanistan’da benzeri bir sonuç çıktı.”
‘İNGİLTERE, RUSYA’DA YOLSUZLUĞA BULAŞMIŞ KİŞİLERİN KONAKLAMA YERİ’
Batı’nın zehirlenme olayını Rusya’daki seçimlerden önce gündeme getirerek, seçimlere katılım anlamında istemeyerek de olsa pozitif etki yarattığını söyleyen Sezer’e göre İngiltere ile Rusya arasında, Rusya’da yolsuzluğa bulaşmış kişilerin İngiltere’de güvenli yaşam alanı bulabilmesi anlamında zaten sorunlar mevcuttu:
“Moskova öteden beri İngiltere’ye, Rusya’da yolsuzluğa bulaşmış, zimmetine para geçirmiş kişilerin, ‘mafyanın’ bir konaklama yeri olduğu, güvenli bir yaşam alanı oluşturduğu yönünde eleştirilerde zaten bulunuyordu. İngiltere’nin bu kişilere yönelik bir koruma kalkanı sağlamak yönünde, hayat şartlarını kolaylaştırıcı bir pozisyonda olduğunu biliniyor. Bu nedenle iki ülke arasında öteden beri çeşitli sorunlar devam ediyor. Bu olaylar gösteriyor ki: Zehirlenme olayın seçimlerden hemen önce gündeme geliyor olmasıyla Batı’nın takındığı tavır Rusya seçimlerine bir şekilde katılım anlamında pozitif bir katkı sağladığı görülüyor. Batı bunu bilinçli olarak yapmadı ama şunu söylemek gerekiyor bunun bu şekilde yansıması olacağını Rusya’yı takip eden, Rus politikasına yakın kişilerin biliyor olması gerekiyordu. Buna rağmen seçimden önce bunu yaptılar.”
‘BATI, İLK DEFA PUTİN VE RUSYA’YA KARŞI KOLEKTİF ÇABA İÇERİSİNE GİRDİ’
Sezer, Batı’nın Skripal olayı ile Putin’in ‘dokunulmazlığını’ zedeleyerek, Putin’in çevresindeki grupta çatlak yaratmayı ve Rusya’ya karşı kolektif bir karşı çıkış geliştirmeyi amaçladığı yorumunu yaptı:
“Ancak daha sonra özellikle dün NATO’nun da Rus diplomatlarının lisanslarını iptal etmesinden sonra görüldü ki olay farklı bir boyuta gidiyor. Bunun ötesinde üçüncü ülkelere, İngiltere ve ABD’nin dışındaki ülkelere de benzeri adımları atmaları yönünde baskı olduğunu da düşünüyorum. Baskı demesek bile talep olduğunu düşünüyorum. Bu işin nereye gittiğine yönelik yorum yapacak olursak, benim aklımda birkaç konu var. Ne amaçlanıyor olabilir şeklinde bakıldığında öncelikle Rus medyasında bunun Rusya’ya karşı planlı bir hareket olduğu konusunda inanış var. Hemen herkes bu konuda hemfikir. Bunu da bir tarafa bırakacak olursak dışarıdan Rusya’yı gözlemlemeye çalışan birisi olarak Lavrov’un özellikle ABD ve İngiltere’ye yönelik tepkisi ve kullandığı kelimelerin derecesinden de anlaşıldığı üzere bu defa Rusya nasıl bir tehdit ile karşı karşıya olduğunun farkında. Burada öncelikle iki husus var. Bir tanesi Putin’in ‘dokunulmazlığına’, kredibilitesi yönelik, Rusların kullandığı tabirle ‘teflon’ niteliğine yönelik bir saldırı var. Bunu kaldırmaya çalışıyorlar, bunu zedelemeye çalışıyorlar. Putin’in karizmasını çizmenin temel amacı Putin’in çevresindeki grupta bir çatlak yaratabilir miyiz, Putin’in bu konuda belli bir zaafa yanlışa itebilir miyiz arayışı var. Bunun ötesinde ikinci olarak Batı’nın ilk defa ABD ve İngiltere’nin önderliğinde ya da baskısında Rusya ve Putin’e karşı kolektif bir çaba içerisine girdiğini görüyoruz. Bunu bir anlamda dayanışma şekline getiriyorlar ve buradan da Putin’i ve Rusya’yı dünya barışı için ciddi bir tehdit olarak gördüklerini ifade etmeye çalışıyorlar.”
‘TÜRKİYE’NİN RUSYA İLE İLİŞKİLERİNDE HER ŞEY MÜKEMMEL GİTMİYOR’
Rusya’nın Türkiye ile ilişkilerinde kendi çıkarlarını önceliklendirerek yol almaya çalıştığına dikkat çeken Sezer’e göre Türkiye’nin Rusya ile ilişkileri göründüğü gibi mükemmel gitmiyor:
“Türkiye’nin Batı ile NATO ile ilişkileri, nereye doğru gittiği belli. Burada birçok soru işareti, sorunlu konu var. Suriye’den kaynaklanan, S-400lerden, Türkiye’deki insan hakkı ihlallerinden kaynaklanan birçok sorun var. Bunların hepsini bir tarafa bırakıyorum. Ancak Türkiye’nin Rusya Federasyonu ile ilişkilerinde her şey göründüğü gibi mükemmel bir şekilde gitmiyor. Bunun altını net olarak çizmek gerekiyor. Zira Rusya Federasyonu, Türkiye ile ilişkilerinde kendi ikili çıkarlarını önceliklendirerek ve buna önem atfederek, bu konudaki talepleri ve baskısıyla yol almaya çalışıyor. Devasa projelerde Türk Akımında, Akkuyu’da çok daha büyük sıkıntılar ve belirsizlikler var. Bununla birlikte S-400’ler meselesinde sıkıntılar olduğunu düşünmekten öte burada belirsizlikler olduğunu da vurgulamak istiyorum. Özellikle dün TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Volkan Bozkır’ın yaptığı açıklamaların ışığında bunu söyleyebiliriz. Türk-Rus ilişkileri Rus penceresinden bu şekilde gelişirken, Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerindeki birinci gündem maddesi ne yazık ki bir dış politika konusu olan Suriye. Bununla ilgili gelişmeler bir anlamda Türkiye tarafından ikili ilişkilere feda ediliyor ya da edilmek üzere. Böyle bir açmaz var. Dolayısıyla Türkiye’nin Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlara paralel bir karar alması çok zor. NATO’da sesinin çıkmamasını Rusya gayet net anlayabilir. Bu Rusya’ya izah edilebilir.”
‘TÜRKİYE’NİN İKİ UÇTAKİ POLİTİKASINI NE KADAR SÜRDÜRECEĞİ MERAK KONUSU’
Sezer, Türkiye’nin bir yanda Rusya, diğer yanda Batı ile ilişki kurarak yürüttüğü politikasının artık sona yaklaştığını söyledi:
“Ama Türkiye’nin bir tarafta ABD ile (Patriotlar için 30 Mart’ta geldikleri) böylesine bir ortamda Türkiye’nin bu iki uçtaki politikasını ne kadar ve nereye kadar sürdüreceği konusu herkesin merak ettiği bir konu. Burada Putin’in pragmatist kişiliği ve Rusya dış politikasındaki belirleyici rolü çerçevesinde Türkiye’nin her iki cephede de durumu çok zor. Böyle bir sıkıntı yumağı içerisine giriyor. Gerçi siyasi yorumlara öncelik veren analistler buna katılmayabilirler ama Rusya, ikili ilişkilerinde kesinlikle önceliği kendi ve ekonomik çıkarlarına verir. Bu böyledir ve Türkiye’de de bu konuda önceliklendirdiği bir hayli proje var. Türkiye’nin bu Batı ile Rusya’yı dengede tutmak, birbirine karşı kullanma politikası artık sona doğru yaklaşıyor.”
‘TÜRKİYE, S-400’LER KONUSUNDA ÇOK RAHAT GERİ ADIM ATABİLİR’
Aydın Sezer son olarak Türkiye’nin S-400’ler konusunda çok rahat geri adım atabileceğini fakat artık S-400’lerin Türkiye’ye satılmış ve kurulmuş gibi etkiler yapmış olduğunu söyleyerek, Rusya açısından sıkıntı oluşturmayacağını sözlerine ekledi:
“S-400 konusunda kamuoyundaki bilgilerin ötesinde dün Volkan Bozkır’ın bir açıklama yaptığını gördük. Bu açıklamayı ABD’de resmi TBMM heyeti ile birlikte yaptığı temaslardan sonra yapması dikkat çekiciydi. Volkan Bozkır, dış politika konularında önünü arkasını düşünmeden konuşacak bir politikacı değil ve ciddi bir boyutu gündeme getirdi. Ama kısa sürede Canikli ve Bozkır tarafından farklı bir şekilde yorumlanmak üzere açıklamalar yapıldı. Bu bile işin arka planında hala belirsizlikler olduğu hala sıkıntılar olduğunu gösteriyor. Buradan da şu anlaşılıyor: ABD ile yürütülen ilişkilerdeki konulardan birisi S-400, Türkiye buradan geri adım atar mı atmaz mı konusu gündeme gelecek olursa bence çok rahatlıkla atabilir. Bu Rusya açısından bir sıkıntı yaratmaz. S400’ler Türkiye’ye satılmış ve NATO ülkesine kurulmuş gibi faaliyet yaptı. Açıkçası Rusya açısından artık gerekmiyor.”
