Şule Özsoy Boyunsuz: Yeni sistemde çok güçlenmiş bir başkan ve çok zayıf bir meclis görüyorum

Anayasa değişikliği ile getirilmesi planlanan yeni sistem, kamuoyuna sunulduğu ilk günden bu yana Türkiye siyasetinde büyük yankılara yol açtı.

Akıllardaki en büyük soru ise referandumda ‘onaylanması’ halinde yeni sistemin ‘tek adam rejimine’ yol açıp, açmayacağı.

Muhalefet partileri yeni sistemin tek adam rejimine yol açacağını ileri sürerken, iktidar kanadı söz konusu iddiaları gerçeklikten uzak olarak nitelendirilip, yalanlıyor. Peki, referanduma bir ay kala hala akıllarda soru işaret barındıran yeni sistem topluma ne vaat ediyor? İktidarın ve muhalefetin anayasa değişikliğine dair iddialarını ve ‘rejim’ sistemi değişikliğine dair tüm ayrıntıları Galatasaray Üniversitesi Anayasa Hukuku Doçenti Şule Özsoy Boyunsuz, RS FM’de Yavuz Oğhan’dan Bidebunudinle programında değerlendirdi.

'KHK YETKİLERİ KEYFİ TASARRUFLARIN ÖNÜNÜ AÇIYOR'

16 Nisan’da yapılması öngörülen anayasa değişikliğini değerlendiren Galatasaray Üniversitesi (GSU) Anayasa Hukuku Doçenti Boyunsuz, söz konusu teklifin onaylanması halinde meclisin yetkilerinin daraltılacağına işaret ederek devlet başkanına verilecek Kanun Hükmünde Kararname (KHK) yetkileriyle, ‘keyfi’ tasarruflarda bulanabileceğine dikkat çekti.

Boyunsuz, parlamenter sistemde meclisin tasarrufunda bulunan yürütme yetkisinin tek bir kişiye verilmesinin meclisin var olan yetkilerini by-pass etmek anlamına geldiğini söyledi. GSU öğretim üyesi Boyunsuz, AK Parti’nin hedeflediği anayasaya değişikliğiyle yürütmede başbakan ve bakanlar kurulunun yetkilerinin kaldırıldığını ve gücün cumhurbaşkanı üzerinde toplandığını belirtti.

Şule Boyunsuz söz konusu değişiklikle devlet başkanının yargı üzerindeki atama yetkisinin orantısız bir şekilde artırıldığının da altını çizerek, anayasaya değişikliğiyle devlet başkanı “Yargı üzerinde de son derece kuvvetli bir atama yetkisine sahip oluyor. Çok kuvvetli bir KHK yapma yetkisi verilmiş. Başkan sosyal ve ekonomik haklar dahil olmak üzere bir grup hak ve özgürlükleri de bu kararnamelerle düzenleyebilir. Herhangi bir kararnameyi meclis izni ya da olmadan doğrudan doğruya yapabilir” dedi. Boyunsuz, yeni rejimin bir tek kişi üzerinde kurumsallaşmasının demokratik sistemler açısında ‘tehlikeli’ olabileceğinin de altını çizdi.

'REFERANDUMDAN SONRA MECLİSİN YASA YAPMA YETKİSİ KALMAYACAK'

Yavuz Oğhan’a konuşan Boyunsuz, meclisin yürütme ve yasa yapma yetkilerinin de kısıtlandığına dikkat çekti. İktidarın referandum değişikliklerini değerlendiren Boyunsuz, parlamenter sistemde yasa çıkarma çoğunluğunun 151 vekilin onayıyla mümkün olduğunu fakat rejim değişikliğiyle bu rakamın 301’ e çıkarılacağının altını çizerek, meclisin yasa yapma yetkisinin fiilen sona erebileceğine dikkat çekti.

Boyunsuz, “Cumhurbaşkanı veto ettiği takdirde sayı (yasa yapma yetkisi) 301’e çıkıyor. Yani yasa yapmak için minimum 301 kişi gerekir. Bu durumda meclisin yasa yapma yetkisinin zorlaştırıldığını görüyoruz. Bu demektir ki meclisin şu anda sahip olduğu yasa yapma gücü daha zor bir koşula bağlanmış olacak. Kağıt üzerinde meclis var ama yetkileri çok zayıflatılmış olarak var. Sandık olsa olsa meclisin karşısında tek adam oluyor” dedi.

Boyunsuz, anayasa değişikliğiyle meclisteki vekil sayısının çoğaltıldığını ancak yetkilerinin elinden alınmasından dolayı ‘içinin boşaltıldığına’ dikkat çekti.

'YÜZDE 10 SEÇİM BARAJI DURURKEN TEMSİL ADALETİNDEN BAHSEDİLEMEZ'

“Sandık var ama temsil adaleti, adil rekabet ve demokrasinin minimum özgürlük şartları yok. bu nedenle de yeni sisteme demokrasi diyemiyoruz” diyen Anayasa Hukukçusu Doçent Boyunsuz, şartların sağlanamaması nedeniyle meclisin kağıt üzerinde kaldığını, iktidarın bir partide toplandığını ve hukukun giderek daha da zayıflayacağının altını çizerek ifade etti.

Boyunsuz, AK Parti’nin referandum teklifiyle ve anayasa değişikliğiyle ilgili olarak “Meclis güçlenmiyor. Parlamenter rejimde meclis zaten halihazırda kendi iradesiyle yasa yapıyor, sadece yasa teklifi hükümetten geliyor. Parlamenter rejimde meclis minimum 151 vekille yasa çıkarabiliyor. Fakat (başkanlık rejiminde) 301 milletvekili bulunamadığı zaman, yasayı cumhurbaşkanına rağmen çıkarmak mümkün olmayacak. (AK Parti’nin referandum teklifinin kabul edilmesi durumunda) Yasa yapmak bir anlamda zorlaşmış, yasa konusu olan birçok konu cumhurbaşkanı kararnamesine devredilmiş olacak. Bakanların denetim yetkisi, meclis soruşturması rakamsal olarak güçlendirilmiş olacak ama bu denetim ve yasa yetkisi oldukça zayıflamış demektir. Vekil sayısının 550’den 600’e çıkması meclisi güçlendirmez, tek başına temsil adaleti de getirmez. Ve hala henüz seçim barajı değiştirilmemişken, yani yüzde 10 seçim barajı dururken Türkiye’de temsil adaletinden kimse bahsedemez diye düşünüyorum” diye konuştu.

'ÖNÜMÜZDEKİ MANZARA ZAYIF MECLİS İSTİKAMETİNDE'

Yavuz Oğhan’dan Bidebunudinle programına konuk olan Anayasa hukukçusu Boyunsuz, meclisin içinin boşaltıldığını ve ‘tek adam’ın yasama, yargı ve yürütmeyi elinde bulundurduğunu sık sık vurguladı.

Boyunsuz “Burada bence en önemli tehlike, son derece kuvvetli bir kararname yetkisinin cumhurbaşkanına bırakılıyor olması. Cumhurbaşkanı, bakanlıkları, bütün merkez devlet teşkilatını bir kararname ile kurabilir, kaldırabilir. Bütün üst düzey bürokrasiyi atayabilir veya görevden atabilir. Demek ki bakanlık kurabiliyor, görev ve yetkilerinin kararname ile belirliyor, üst düzeyini atayabiliyor ya da kovabiliyor. Bu bir anlamda her cumhurbaşkanı değiştiğinde o teşkilatlar tamamen gidecek, yerine yenisi gelecek demektir. Kurumların kurumsallaşması mümkün olmayacaktır. Bunlar halihazırda yasayla yapılabilen hususlar. Ancak yasayı yapan da uygulayan da aynı kişi olduğu zaman keyfilik ortaya çıkacak. Yasayı başkası yapacak, uygulayan da başkası olacak ki biz tek adamdan bahsetmeyelim. Burada çok zayıflamış bir kontrol-denge mekanizması var. Ben yeni sistemde çok güçlenmiş bir başkan ve çok zayıf bir meclis görüyorum” dedi.

'HSYK TAMAMEN CUMHURBAŞKANI’NA BAĞIMLI OLACAK'

Anayasa hukukçusu Boyunsuz, AK Parti’nin referandum teklifiyle ilgili olarak teklifteki ‘yüksek yargı’ organlarının bağımsızlığıyla ilgili olarak da konuştu.

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’ndaki (HSYK) atama yapısını da değerlendiren Boyunsuz “Adalet bakanı ve müsteşarı cumhurbaşkanı tarafından belirleniyor. Dört üyeyi de cumhurbaşkanı atıyor. Sayı altıya yedi oldu. Fakat geriye kalan yedi üyeyi de meclis çoğunluğu belirliyor. Ancak meclis çoğunluğu ile cumhurbaşkanının partisinin aynı olması takdirde yedi üyeyi de cumhurbaşkanı belirleyecektir” diyerek toplam on üç üyenin cumhurbaşkanı tarafından atanmasının olası bir durum olduğunu belirtti.

Boyunsuz aynı zamanda, iktidarın hedeflediği yeni anayasa teklifinin geçmesi halinde devlet başkanına verilecek mutlak yetkilere dikkat çekti. Anayasa hukukçusu söz konusu değişiklik ile parlamenter sistemde var olanın aksine fesih yetkisinin tek taraflı olarak devlet başkanına devredildiğini ve bunun da demokratik rejimlerle bağdaşmayarak antidemokratik sonuçlar doğurabileceğinin altını çizdi.