'Uçak krizi, Türkiye ile Rusya'nın ortak yaklaşım geliştirme gerekliliğini ortaya koydu'

Türkiye ile Rusya arasında yedi ay süren bir krize sebep olan Rus savaş uçağının Suriye sınırında Türkiye tarafından düşürülmesinin birinci yıldönümünde Türkiye-Rusya ilişkilerini Sputnik’e değerlendiren İsmayil, "Bu kriz şunu gösterdi; biz son yıllarda ikili ilişkilerimizi geliştirsek de aslında henüz birbirimizi iyi şekilde tanımış değiliz. Eski stereotipler, eski bakışlar, Soğuk Savaş dönemi yaklaşımları devam etmekte. Yeni ortamın, yeni jeopolitik durumun ve günümüzün şartlarının gerekliliklerini her iki taraf da belki kendisi için belirlemiş ama ortak yaklaşımlar söz konusu değildi. Kriz, bunun için de ortam yaratmıştır. Nitekim krizden sonraki sürece baktığımızda her şey çok hızlı gelişmekte ve umarız ki önümüzdeki sene krizden önceki duruma geliriz ve krizden önceki durumdan da ötesine taşıyabiliriz ikili ilişkilerimizi” diye konuştu.

'KRİZ UZUN SÜRSEYDİ BÖLGE İSTİKRARSIZLIĞA SÜRÜKLENİRDİ'

Rus uçağının düşürülmesinin yıldönümünde Türkiye-Rusya ilişkilerinin geldiği aşamayı Sputnik’e değerlendiren İsmayıl, kriz öncesi dönemde Türkiye ile Rusya arasında ekonomik ilişkilerde yaşanan gelişmeye karşın siyasi ilişkilerde problemlerin çözülmediğine dikkat çekerek şöyle konuştu:

“Sorunlar vardı ve sorunlar karşılıklı olarak çözülmüyordu, bir nevi rafa kaldırılmışlardı, bu problemlere dokunulmuyordu. Bu, eninde sonunda Suriye krizinde patlak verdi. İki ülke ilk defa olarak ciddi şekilde bir problemin hallinde karşı karşıya geldiler ve bu da krizle sonuçlandı. Çok ciddi bir krizdi, çok şükür o kriz kısa bir sürede atlatıldı. İki ülke için de olumsuz yönleri çok fazlaydı, iki ülke de zarar gördü. Bu kriz uzun sürseydi bölge ciddi şekilde hem ekonomik hem de siyasi istikrarsızlığa sürüklenebilirdi. Hem Rusya’nın hem Türkiye’nin çıkar alanları ortak. Uzun yıllar bu alanlarda işbirliğine gitmeye çalışıyorduk. Bu işbirliğini yaparken de sorunları görmezden geliyorduk. İlk belirtiler Gürcistan’daki Rus-Gürcü savaşıyla ortaya çıktı, sonra Ukrayna kriziyle birlikte Kırım meselesi ciddi bir sinyaldi ve Suriye krizinde olay patlak verdi.”

'KRİZ İKİ ÜLKENİN BİRBİRİNİ YENİDEN TANIMA ŞANSINI DOĞURDU'

Türkiye ile Rusya arasındaki krizin yedi ay gibi kısa bir sürede çözüldüğünü ifade eden İsmayıl, “Ben, her olumsuzluğun olumlu bir yönüne bakarım. Birincisi ne gördük; bu kriz döneminde iki ülkenin ekonomik olarak birbirine ciddi şekilde bağımlılığının arttığını gördük. Krizin olumlu yönünü nasıl değerlendirelim; aslında kriz bize birbirimizi yeniden tanıma ve çıkar alanlarımızı veyahut bölgedeki sorunları tanımlamamıza yeni bir bakış açısı getirdi, öyle bir şans tanıdı. Rusya ve Türkiye, Avrasya’ya nasıl bakıyor, Kafkas bölgesindeki sorunlar, bunların çözüm yolları, Karadeniz bölgesindeki problemler, bunların jeopolitik değişim süreçleri, Ortadoğu’daki süreçlere hem Türkiye hem Rusya’nın yaklaşımları farklı da olsa her iki ülke nasıl ortak çıkarda ortaklaşılabilir diye düşünmeye başladılar” diye konuştu.

'İLERLEYEN ZAMANLARDA AVRASYA EKONOMİK BİRLİĞİ DE GÜNDEME GELECEKTİR'

Türkiye ve Rusya’nın son dönemde benzer sorunlar yaşadığını kaydeden İsmayıl, “Mesela Rusya ile AB ve Rusya ile ABD arasındaki problemler bir nevi bugün Türkiye’nin AB ve ABD ile yaşadığı sıkıntılara benzerlik gösteriyor. Bir nevi iki komşu ülke ABD ve AB’nin baskısını ciddi bir şekilde hissetmekte. Bu, doğal olarak bizi bir nevi işbirliğine itiyor. Müttefik olmayabiliriz ama işbirliği yapmamız artık şart haline geliyor. Gerçi bunu Cumhurbaşkanı’nın açıklamalarında görüyoruz. Şanghay İşbirliği Örgütü meselesini gündeme getiriyor, diğer meselelerde gündeme getiriyor. Herhalde ilerleyen zamanlarda Avrasya Ekonomik Birliği ile nasıl işbirliği kurarız veya nasıl bir süreç geliştirebiliriz gibi meseleler de gündeme gelecektir” dedi.

'SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ YAKLAŞIMLARI SON BULMALI'

Türkiye ile Rusya’nın yaşadığı uçak krizinde iki ülke arasında arabuluculuk rolü üstlenebilecek komşu ve dost devletlerin varlığının da ortaya çıktığını vurgulayan İsmayıl, “Azerbaycan gibi, Kazakistan gibi, hatta Rusya Federasyonu’nun içinde olan Tataristan gibi. Bunlar aslında her iki ülkenin ilişkilerinin iyi olmasını isteyen ülkelerdir, bölgelerdir. Bunlar da kendi açılarından bir nevi bizi birleştirici oldular. En önemlisi, bu kriz şunu gösterdi; biz son yıllarda ikili ilişkilerimizi geliştirsek de aslında henüz birbirimizi iyi şekilde tanımış değiliz. Eski stereotipler, eski bakışlar, Soğuk Savaş dönemi yaklaşımları devam etmekte. Yeni ortamın, yeni jeopolitik durumun ve günümüzün şartlarının gerekliliklerini her iki taraf da belki kendisi için belirlemiş ama ortak yaklaşımlar söz konusu değildi. Kriz, bunun için de ortam yaratmıştır. Nitekim krizden sonraki sürece baktığımızda her şey çok hızlı gelişmekte ve umarız ki önümüzdeki sene krizden önceki duruma geliriz ve krizden önceki durumdan da ötesine taşıyabiliriz ikili ilişkilerimizi. Burada tabii ekonomik sıkıntıları da göz önünde bulundurmamız gerekiyor” diye konuştu.

'TÜRKİYE VE RUSYA REKABET ETMEK YERİNE İŞBİRLİĞİNİ GELİŞTİRMELİ'

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şanghay çıkışını da değerlendiren İsmayıl, Erdoğan’ın Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne katılması konusunu ilk olarak 2005’te gündeme getirdiğini, daha sonra bu açıklamasını tekrarladığını anımsatarak şöyle konuştu:

"Bu, Türkiye’nin artık sadece Atlantik ya da Batı endeksli faaliyet göstermeyeceği, çıkar ve işbirliği alanlarının daha geniş, daha farklı boyutlarda olacağının göstergesidir. Avrasya, Türkiye için çok önemlidir. Rusya ile ilişkiler çok önemli, bunu doğru değerlendirmemiz lazım. O Soğuk Savaş dönemindeki korku sürecini üzerimizden atmamız gerekiyor. Doğrudur, Türkiye NATO üyesi ama Türkiye’nin kendine göre çıkarları var. Dikkat ederseniz Ukrayna krizinde Türkiye’nin tutumu buna örnektir, orada farklı bir yaklaşım sergiledi. Ukrayna’nın toprak bütünlüğü meselesinde Türkiye, uluslararası hukuk açısından hareket ediyor ama yaptırımlar meselesinde Türkiye buna destek vermedi. Bu tür meseleler şöyledir; iki ülkenin çıkar alanlarının ortak olduğu mesela Karadeniz Bölgesi, Kafkas Bölgesi, Hazar Havzası ve Orta Asya Bölgesi hem Rusya hem Türkiye açısından önemli yerlerdir. Burada biz aslında rekabet yerine, ki Türkiye tarafı yıllarca buna çalıştı, işbirliğini geliştirsek, birbirimizin çıkarları doğrultusunda hareket etsek, burada yaptığımız icraatların birbirimize karşı yönelmediğini, örneğin Türkiye’nin oradaki işbirliğinin Rusya karşıtı bir işbirliği olmadığını ya da Rusya’nın oradaki işbirliğinin Türkiye karşıtı olmadığını anlatsak ve bu işbirliğini ikili platformdan çok boyutlu platforma geçirebilsek sorunlar çözülmüş olacak. Ama aksi takdirde tek taraflı olarak bölgede dengeyi bir ülke kendi lehine değiştirmek isterse krizler sürekli ortaya çıkacaktır. Bu durumda biz istesek de istemesek de bu krizleri yaşamaya devam edeceğiz.”