Çeviköz: Kimse yeni duvarlar örmek istemiyor

Türkiye'de dış politikada değişim yönünde İsrail ve Rusya’ya yönelik olarak atılan adımlar tartışma konusu. Bu iki ülkenin ardından Mısır ve Suriye ile de ilişkilerin rayına oturtulma olasılıkları üzerine tartışmalar yaşanırken, Türk dış politikasının realist zemine çekilmeye çalışıldığı değerlendirmeleri öne çıkıyor.

Gelinen aşamayı emekli Büyükelçi ve Ankara Politikalar Merkezi’nin Başkanı Ünal Çeviköz, RS FM'de Ceyda Karan'ın hazırlayıp sunduğu 'Eksen' programında değerlendirdi.

Çeviköz, Türkiye'nin Rusya ve İsrail’le ardı ardına attığı normalleşme adımlarını olumlu değerlendirmek gerektiğini belirtirken, "Türkiye’nin dış politikasında çok ciddi tıkanıklıklar vardı. Bu tıkanıklıklar özellikle Doğu Akdeniz ve Ortadoğu coğrafyasını ilgilendiriyordu. Bu açıdan bakıldığında öncelikle İsrail'le ilişkilerin normalleştirilmesi için adım atılması ve Rusya ile atılan diplomatik adımlar olumlu olarak değerlendirilmeli. Çünkü bunlarla bir açılım sağlanırsa, Türkiye’nin Ortadoğu’da tıkanan ve Doğu Akdeniz'deki dengeleri de bizim aleyhimizde olumsuz etkileyen bazı gelişmelerin önü alınabilir” yorumunda bulundu.

'RUSYA GÜNEYDE DE KOMŞUMUZ'

Rusya’nın ortak coğrafyayı paylaştığımız bir ülke olmaktan öte uluslarası politikada çok güçlü bir ülke olduğunu belirten Çeviköz, "Rusya artık sadece Karadeniz’de komşumuz değil. Suriye'deki iç savaşa müdahale etmesinden ve Esad'a destek vermesinden sonra aslında güney komşumuz da oldu. Türkiye’nin Rus uçağını düşürmesi ile Türkiye’nin Rusya ile Karadeniz’de olmadığından daha çok karşılaşma ihtimali olduğunu gördük. O yüzden bu normalleşmeler Rusya’yla ve Doğu Akdeniz'deki ilişkilerin yeniden dengeye oturması bakımından olumlu olarak değerlendirilmeli” dedi. Çeviköz, Mısır ve Suriye’de aynı adımların gelmesi temennisinde bulundu.

'DIŞ POLİTİKA İDEOLOJİK PLATFORMA ÇEKİLDİ'

Türkiye’nin dış politikayı cumhuriyet tarihinde hiç olmadığı kadar araçsallaştırdığı yorumu yapan Çeviköz şunları söyledi:

"Dış politikayı tamamen iç politikaya yönelik bir malzeme olarak değerlendirirseniz, o zaman içeride popülist bir takım politikalar izlediğiniz anlamına gelir. Bunun yanı sıra dış politikayı ideolojik bir platforma çekilmesi de söz konusu. Yani dış politika belli bir görüşü yansıtacak şekilde uygulanmaya çalışılıyor. Türkiye'nin geleneksel dış politika anlayışında herhangi bir problemin çözümü için tüm aktörlerle iletişim halinde olunması ve taraf tutulması durumu vardır. Tarafsızlık ilkesini terk ederseniz, o  zaman inandırıcılığınızı da yitirirsiniz. Ancak Türkiye’nin son zamanlardaki dış politikası Ortadoğu’da tamamen yanlı, belirli bir dünya görüşünü, ideolojiyi hatta mezhepsel bir bakış açısını yansıtıyor algısı oluştu."

Çeviköz’e göre, bu algıyı düzeltmek için yapılması gerekenler Türkiye’nin yeniden tarafsızlığını gösterecek ve herhangi bir sorunun çözümünü sağlayacak herhangi bir aktörle ilişkilerini sürdürmek olmalı: "Nereden bakılırsa bakılsın bu Mısır’la ilişkilerin yeniden canlandırılmasını gerektirir. Suriye’de sadece muhalefetle konuşmayı değil, Suriye’de çözüme katkıda bulunabilecek tüm aktörlerle resmi olmasa dahi, konuşmayı gerektirir. Uluslararası toplum bunu yapıyor zaten. Kaybettiğimiz denge, kaçırdığımız nokta bu oldu. En kısa zamanda bu şekildeki bir anlayışa dönmemiz gerekiyor."

'NATO ORTAK SAVUNMAYI VURGULUYOR'

8-9 Temmuz’daki NATO zirvesinin, Varşova Paktı'nın 25’inci yılına denk gelmesi açısından Varşova’da yapılmasının sembolik bir önemi olduğunu belirten Çeviköz bunun Rusya’ya açık bir mesaj olduğunu söyledi. Varşova Zirvesi'nde uzmanlar forumuna katılan Çeviköz şu değerlendirmeleri yaptı:

"Orada konuşan devlet başkanları, başbakanlar, dışişleri bakanları ve savunma bakanlarının vurguladıkları önemli birkaç unsur var. Özellikle Varşova Paktı’nın dağılmasından sonra ittifaka yeni üye olan ülkeler, Rusya’nın Kırım'ı ilhakı ve Ukrayna’nın doğusunda yarattığı fiili durum nedeniyle çok ciddi bir endişe içinde. Bu endişeyi ve onların güvenlik endişelerini gidermek için NATO, ortak savunma özelliğini ve 5. maddeyi daha güçlü vurguluyor. Bu sebeple de yeniden ‘caydırıcılık’ adımları attı ve esas işlevi olan temel konulara geri döndü. Baltık ülkelerine ve Polonya’ya çok uluslu taburlar yerleştiriliyor. Bu taburlar Rusya’nın herhangi bir müdahalesi halinde en önemli caydırıcılığı gösterecek. En ön safta, ön müdahaleyi yapabilecek şekilde bir konuşlanma olacak."

'GÜNEY KANADI İHMAL EDİLMEDİ'

NATO’nın Varşova’daki toplantısında özellikle doğu sınırlarıyla ilgili kararlar almasıyla güney kanadını ihmal ettiği yönündeki görüşlerinin yanlış olduğu değerlendirmesini yapan Çeviköz, "NATO’nun en önemli ilkelerinden birisi güvenliğin bölünmezliği ilkesidir. Bu ilkeyle ilgili her konuşmacı şunun altını çizdi: Doğu cephesinin güney cephesine karşı ya da herhangi bir kanada karşı bir önceliği yoktur. Her iki taraftan da gelen tehditleri ve meydan okumaları çok ciddiye alıyoruz. Hepsinin farkındayız. Şu anda doğudaki tehdit Rusya görülüyor. Güneydeki tehditle ilgili ise elbette bunu da Türkiye’yi en önemli müttefik olarak görüyoruz. Buradaki tehditlere karşı da ittifakın alması gereken önlemler bilinmektir ve alınacaktır" dedi.

'DEVLET DIŞI AKTÖRLER TEHLİKESİ'

Çeviköz, NATO açısından devlet dışı aktörlerin teşkil ettiği tehditlere de şu sözlerle dikkat çekti: "NATO’yu bir örgüt olarak düşündüğümüzde, neyi yapmayı daha iyi bildiğine ve nelerin yeni olduğunun ayırdına iyi varmamız gerekiyor. Devlet olmayan, devlet dışı aktörler son 20 yılın ortaya çıkardığı bir olgudur. Bu bağlamda uluslararası terör ve IŞİD her ne kadar kendisine devlet diyorsa da bir devlet dışı aktör ve bir terör örgütü olarak hareket ediyor. Böylesine hareket eden bir uluslararası aktörle mücadeleyi NATO henüz yeni yeni öğreniyor. Zira NATO devletler arasındaki ilişkilerde tecrübeli. Esas temel görevleri içinde de böyle bir mücadele yok.”

'AKDENİZ'LE İLİŞKİSİ ARTACAK'

Irak ve Suriye’nin, NATO’nun operasyon alanının dışında kalmasına karşın bu bölgelerle ilgili kararlar almasının zirvedeki vurguların değiştiği anlamına gelmeyeceği yorumunu yapan Çeviköz, "Irak’ta çok ciddi bir şekilde eğitim çalışmalarına ağırlık verildi. Zaten vardı. Fakat bu yoğunlaştırılacak. NATO’nun Akdeniz diyalogu ortakları denilen Akdeniz kıyısındaki bazı Ortadoğu  ve Kuzey Afrika ülkeleriyle işbirliğini arttıracak. Bunların arasında Ürdün başta geliyor. Ürdün ile çok ciddi bir güvenlik eğitimi ve onların silahlı kuvvetlerine eğitim çalışması başlatılacak. Bir de yine Akdeniz diyalogu ortaklarından İsrail ile ilişkilerin daha yoğunlaştırılması düşünülüyor. Bu önemli zira İsrail, Brüksel’de NATO nezdinde bir irtibat ofisi açma kararı aldı ve bir temsilcisini de gönderdi. Önemi de şu: Türkiye’nin İsrail’le ilişkilerinin normalleşmesi NATO zirvesinden önceye denk geldiği için iki ülke ilişkilerin nahoş seyretmesi engeli ortadan kalktı” dedi.

'RUSYA İLE DİYOLOG YOLU AÇIK BIRAKILDI'

13 Temmuz’da NATO-Rusya konseyi yapılacak. Çeviköz’e göre Varşova zirvesinin ardından böyle bir buluşmanın gerçekleşmesi NATO’nun işbirliğine açık olduğu mesajını Rusya’ya vermesinden ileri geliyor.

Rusya’nın Avrupa’da bir güvenlik endişesi yaratması sebebiyle NATO’nun aldığı caydırıcılık önlemlerine ihtiyaç olduğunu savunan Çeviköz, "Ancak hiç kimse Soğuk Savaş dönemine dönmek istemiyor. Kimse Avrupa’da yeni duvarların inşa edilmesini, bölünmelerin oluşmasını istemiyor. Bunun için mutlaka bir diyolog çağrısı yapmak zorundasınız. Yani bir yandan caydırıcılığınızı, kararlılığınızı, mukavemetinizi ciddi bir biçimde gösterirken, bir yandan da eğer karşı taraf bu tutumundan vazgeçerse işbirliğine daima hazır olduğunuzu göstermeniz gerekiyor" dedi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ile Almanya'dan oluşan P5+1 ülkelerinin İran müzakerelerinde Rusya’nın katkılarını hatırlatan Çeviköz, uluslararası toplumun Rusya ile çalışabileceği alanlar olduğunu söyledi.