İran'la nükleer anlaşma resmen yürürlükte

İran ile BM Güvenlik Konseyi (BMGK) ve Almanya’dan oluşan P5+1 ülkeleri arasında Avusturya’nın başkenti Viyana’da imzalanan nükleer anlaşma, BM Güvenlik Konseyi’ndeki onayının üzerinden 90 gün geçmesiyle dün yürürlüğe girdi. ABD Başkanı Barack Obama da dışişleri, hazine, ticaret ve enerji bakanlıklarına talimat verdi ve nükleer anlaşmanın uygulanmasında ABD’nin üzerine düşen yükümlülüklerin yerine getirilmesini istedi.

Obama’nın konuyla ilgili yazılı açıklamasında şu ifadeler yer aldı:

"Tüm ilgili bakanlıkların ve kurumların yöneticilerine, Kapsamlı Ortak Eylem Planı'ndaki (JCPOA) ABD yükümlülüklerinin, ABD yasalarıyla uyumlu şekilde uygulanmasına başlamaları için direktif verdim. Bu yükümlülükler, JCPOA'da detaylandırıldığı üzere, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) İran'ın tüm nükleer adımları tamamladığını onaylamasından itibaren nükleer yaptırımların kaldırılmasını da içeriyor. İran’ın taahhütlerine bağlılığını yakından izliyor olacağız. İran’ın sözlerinin her birinin tam olarak yerine getirilmesinden emin olmak için Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ve diğer JCPOA  katılımcılarıyla yakın çalışacağız.

Bu ileriye dönük önemli adımı memnuniyetle karşılıyorum. Ortaklarımızla bu kapsamlı anlaşmanın tamamen uygulanması için bizim İran’ın nükleer programına ilişkin kaygılarımızı içeren bu hassas çalışmaya odaklanmalıyız”.

YAPTIRIMLARIN KALDIRILMASI İÇİN IAEA TEYİDİ BEKLENİYOR

Öte yandan anlaşmanın yürürlüğe girmesine ilişkin gazetecilere telekonferans yoluyla açıklamada bulunan Beyaz Saray yetkilileri, Tahran’ın nükleer programını sınırladığının IAEA tarafından teyit edilmesinden önce İran’a yönelik herhangi bir nükleer yaptırımın kaldırılmayacağını vurguladı.

İran’ın, anlaşmanın uygulanmasını iki ay gibi kısa sürede tamamlanmak istemesinin zor olduğuna işaret eden yetkililer, uygulamanın kısa sürede yapılmasından ziyade doğru şekilde gerçekleştirilmesinin kritik öneme sahip olduğunu belirtti.

İRAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?

P5+1 ile Tahran yönetimi arasında 14 Temmuz'da varılan nihai anlaşma, İran'ın nükleer programının önemli ölçüde sınırlandırılması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını da öngörüyor.

Anlaşmada İran'ın yükümlülükleri, nükleer faaliyetlerini sınırlandırması, santrifüj ve uranyum zenginleştirme oranını azaltması olarak özetlenebilir.
İran 15 yıl boyunca, uranyum zenginleştirme çalışmalarını sadece Natanz nükleer tesisiyle sınırlı tutacak ve en yüksek yüzde 3.67 oranında uranyum zenginleştirmesi yapabilecek. Fordo tesisindeki uranyum zenginleştirme çalışmaları durdurulacak.

Uranyum üretimi için kullanılan 19 bin santrifüj, 5060'a düşürülecek ve 10 yıl boyunca bu sayıda tutulacak.

Nükleer tesislerde yeni bir faaliyete geçilmeyecek ve yeni bir sistem kurulmayacak. Arıza yapan santrifüjlerin yerine yenileri değil aynı model santrifüjler takılacak. Yeni santrifüj kullanılmayacak. Su reaktörleri arasında bağlantı sağlanmayacak.

AB DE ONAYLADI

ABD'nin yanı sıra AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de AB'nin yaptırımların kaldırılması için yasal çerçeveyi kabul ettiğini ancak bunun AIEA'nin onayıyla eş zamanlı olarak yürürlüğe gireceğini söyledi.

Mogherini, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ile yaptığı yazılı açıklamada, 18 Ekim'in İran'ın nükleer programıyla ilgili 14 Temmuz'da varılan nükleer anlaşmanın uygulama günü olduğunu ve bunun nükleer anlaşmanın uygulamaya girmesine bir adım daha yaklaştıran önemli bir dönüm noktası olduğunu kaydetti.

Nükleer anlaşmanın uygulanmasını sağlamak için siyasi yöneticilerden oluşan ortak komisyonun ilk oturumunun bugün Viyana'da gerçekleştireceğini belirten Mogherini, "Tüm taraflar anlaşmanın ivedilikle uygulanmasını taahhüt etmektedirler. Biz bu konuyla ilgili tüm hazırlıkları yerine getireceğiz" ifadesine yer verdi.

IAEA: İRAN EK PROTOKOLÜ GEÇİCİ OLARAK UYGULAYACAK

Diğer taraftan, IAEA'den yapılan yazılı açıklamada, IAEA Başkanı Yukiya Amano'nun, nükleer anlaşmanın uygulanması kapsamında İran tarafından bilgilendirildiği belirtildi. Açıklamada, dün itibarıyla İran'ın, Güvence Denetimleri Anlaşması kapsamındaki Ek Protokol'ü geçici olarak uygulayacağı ve Güvence Denetimleri Anlaşması'na ekli uzlaşmanın değiştirilmiş 3.1 maddesini de uygulamaya sokacağı belirtildi.

İNGİLTERE: DÖNÜM NOKTASI NİTELİĞİNDE

Bu arada İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond da anlaşmanın yürürlüğe girmesi vesilesiyle mesaj yayımladı. Hammond yazılı açıklamasında, “Bu, tarihi bir anlaşmada dönüm noktası niteliğinde bir gün" ifadesini kullandı.