Rus enerji şirketi, pazar paylaşımı, doğalgaz için 'adil olmayan fiyatlar' ve 'yakıtın bağımsız tedarikçilerinden alımının engellenmesi' ile suçlanıyor.
Avrupa Komisyonu ile Gazprom arasındaki görüş ayrılığını Radyo Sputnik'e değerlendiren XXI. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Enerji Güvenliği Uzmanı Tuğçe Varol, Avrupa Birliği’nin enerji konusunda yeni bir politika aşamasına geldiğini, ancak Gazprom’a karşı geliştirmeye çalıştığı stratejide daha dikkatli olması gerektiğini söyledi.
Avrupa Birliği ilk defa enerji birliğini oluşturma politikasını kabul etti, ama bu daha başlangıç aşamasında. Bu politikanın uygulanabilmesi için öncelikle Avruap ülkelerinin Gazprom’a ve Rusya’ya karşı birleşmesi gerekiyor. Çünkü Rusya, Brüksel tarafından uygulanması istenilen AB ortak enerji politikası önünde en büyük engel olarak görülüyor. O nedenle Avrupa, ortak enerji politikasını başlatmak adına, Gazprom’un karşısında mümkün olduğu kadar Avrupa ülkelerini bir araya getirerek, ülkelerin ortak sorunlarını masaya yatıracak ve yeni politikalar oluşturmaya başlayacaktır. Son olarak Gazprom’a gelen uyarıda ben bunu görüyorum. Özellikle Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri diye bir birleştirme yapmışlar. Bu ülkeler bireysel olarak Gazprom’un karşısına çıkmasın diye birleşerek Ayrupa içerisinde savunulması gerektiğini düşünmüşler. Ancak aynı zamanda bu bölge Rus doğal gazına en bağımlı bölge. Bu ülkelerin Rus doğal gazına bağımlılığı yüzde 50 ile yüzde 100 arası. Aslında bu mesele yavaş yavaş AB ile Rusya arasında bir sorun haline geliyor gibi.
Rusya’nın Avrupa’ya yönelik enerji politikasındaki en önemli taktiklerinden birisi, ülkelerle birebir ikili ilişkiler yoluyla politikalarını devam ettirmek. Ancak şimdi bir Avrupa enerji birliği oluşturma çabası içerisindeler. Ne kadar başarılı olacaklar, Gazprom’a karşı ne kadar direnecekler, onu göreceğiz. Çünkü Gazprom’un bu ülkelerdeki mevcut yatırımları halihazırda varken, Gazprom'u bu yatırımlardan bir günde veya kısa bir süre içerisinde çıkartmaları söz konusu değil. AB’nin bu hareketinin hem bir uyarı niteliği taşıdığını hem de bu konunun Türk Akımı’na bağlanacağını düşünüyorum. Çünkü bilindiği üzere Türkiye AB üyesi değil, dolayısıyla AB’nin ortak enerji politikasına da dahil değil. O nedenle Türkiye ve Rusya arasında ikili enerji ilişkileri sınırsız bir boyutta ilerleyebiliyor. Avrupa Birliği henüz buna karışamıyor. Ancak ileride Türkiye’nin AB ile üyelik müzakerelerinde ilgili enerji başlığı açıldığı takdirde AB bu ülke listelerinin içerisine mutlaka Türkiye’yi de dahil etmek isteyecektir. O nedenle Türkiye’nin buradan alması gereken çok ciddi bir ders olduğunu düşünüyorum. Öte yandan Rusya’nın Türkiye konusundaki politikalarında çok daha hızlı hareket etmesi gerekiyor.
"GAZPROM'UN ENGELLENMESİ ZOR"
Avrupa Komisyonu enerji bağımsızlığı konusunda Rusya’yı büyük bir engel olarak görerek, 'yakıtın bağımsız tedarikçilerinden alımının engellenmesi' ile suçladı. Ancak AB ülkeleri bugüne kadar ‘bağımsız tedarikçilerden’ gaz alınabilmesi için yeni hatların kurulması konusunda herhangi bir adım atmamıştı. Hatta Gazprom’a karşı öne sürdüğü suçlamalarla Üçüncü Enerji Paketi’nden daha önce yürürlüğe giren anlaşmaları hiçe saymak istiyor. Ancak Tuğçe Varol, AB’nin altyapı çalışmaları yapmadan Gazprom’u engellemesinin zor olacağını düşünüyor.
Rusya’nın yatırımları belli bir maliyet karşılığında gerçekleştirmiş durumunda. Sonuçta ne Bulgaristan, ne Litvanya, ne de Letonya, altyapı boru hatlarını ve dağıtım şirketlerini Gazprom’a bedavaya vermediler. Çeşitli siyasi baskılar, ticari taktikler olmuş olabilir. Ama bu dünyanın her yerinde var. Eğer Ortadoğu’ya bakacak olursanız Amerikan, Fransız, İngiliz şirketlerinin her yerde nasıl baskı oluşturduklarını görürsünüz. Şimdi burada benim aslında dikkatleri çekmek istediğim bir nokta da şu: AB burada ülkeleri ayırmış. Öncelikle dokuz ülkeyi, daha sonra beş ülkeyi, en sonunda da iki ülkeyi ortaya çıkartmış, Bulgaristan ve Polonya diye. Bu ülkelerin arasında bazıları zaten Rusya ile ilişkilerde zorlanıyor. Örneğin Polonya. Ancak burada son dönemde Rusya’nın iki Avrupa ülkesiyle iyi ilişkileri ve enerji konuşmaları başlattığını biliyoruz. Bunlardan bir tanesi Macaristan. Bu ülke özellikle Türk Akımı'na destek veren konuşmalarda bulundu. İkincisi ise burada listede gözükmeyen Yunanistan. Bildiğiniz üzere Yunanistan aslında Güney Akım hattında değildi, tamamen bu projenin dışındaydı. Ama şu anda Yunanistan’ın da Rusya ile iletişime geçmesi bana kalırsa Avrupa Birliği Komisyonu’nu veya Brüksel’de enerji konusundaki karar alıcıları endişelendiriyor. Ve burada ellerindeki mevcut kartlarla Gazprom’un politikalarını mümkün olduğu kadar çevreleme politikası gütmeye çalışıyorlar.
"TEHLİKELİ BİR PAZARLIK"
AB Komisyonu'nun Enerji Birliği'nden Sorumlu Üyesi Maroş Şefçoviç, Gazprom’a karşı daha önce dava açtıklarını ve Rus enerji devinin büyük bir maddi tazminata mahkum olabileceği bu davada son aşamaya gelindiğini duyurmuştu. Şimdi de Gazprom’a karşı anti-tekel suçlaması yapılıyor. Ancak bu suçlamalara Gazprom’un sessiz kalmayacağını söyleyen Varol, Avrupa Komisyonu’nun çok tehlikeli bir pazarlığa girdiğini işaret etti.
Büyük maddi tazminat belirlenmesinde bulunsalar dahi Gazprom'in uyarıları da çok ciddi. Gazprom CEO’su Aleksey Miller, ‘Avrupa tek pazarımız değil, aynı zamanda Doğu’da da yepyeni büyük bir pazarımız var. Biz istediğimiz zaman bu hatların yön değişiklerini yapabiliriz. Ona göre Avrupa’nın kendisini hazırlaması gerekmektedir’ diye uyarıda bulunmuştu. Eğer Rusya ekonomisini ve Gazprom şirketini temelden sarsacak ciddi tezminat rakamları çıkararlarsa, Rusya ve Gazprom bunu ‘artniyet’ olarak değerlendirebilir. Ve bu artniyet karşısında da Rusya, Avrupa’ya giden doğal gazla ilgili yön değiştirme taktiğine başvurabilir. Çünkü başta Çin olmak üzere Asya ülkeleri Rusya’dan gaz bekliyor. Eğer tazminat rakamı tarihsel anlamda Rusya ekonomisine zarar verirse, Rusya Avrupa’ya bakış açısını ‘Soğuk Savaş’ mantığına çevirebilir. Bence tehlikeli bir pazarlık aşamasına gelindi. Çünkü Aleksey Miller, ‘Biz Türk Akımı’nı hazırlıyoruz. Bunun karşısındaki boru hattını hazırladınız hazırladınız, hazırlamadınız gazsız kalabilirsiniz’ demişti. Şu anda bunu en diplomatik dille söylemeye çalışıyorlar. Ancak Avrupa ekonomisinin böyle bir riski kaldırabileceğini zannetmiyorum. Çünkü bizim önümüzde bizzat Avrupa Birliği’nin ne kadar gaza ihtiyaçlarının olduğuyla ilgili hazırlanan raporlar var. Büyük bir kalemde ne Rus gazından vazgeçebilirler ne de gazda kısıntıya veya büyük oranda eksitmeye gidebilirler. Çünkü Avrupa Birliği henüz başka bir kaynak bulabilmiş değil.
