Peki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kritik İran ziyaretinden ne gibi sonuçlar çıkacak? Nükleer müzakerelerin olumlu sonuçlanmasıyla yaptırımların hafifletilmesi söz konusu, bu durumda Ankara, İran petrolünün uluslararası pazarlara sevkiyatı açısından avantajlar elde edebilecekken, Tahran’a karşı neden sert bir pozisyona geçti? Konu mezhepsel rekabet mi? Türk ekonomisi Suriye ve Mısır’ın ardından üçüncü bir dış politika krizini kaldırabilir mi?
Tüm bu soruları, Ortadoğu Barış Araştırmaları Merkezi Başkanı İran uzmanı Doç. Dr. Veysel Ayhan Sputnik için yanıtladı.
Ortadoğu’nun ciddi bir değişim sürecinin içerisinde olduğunu ifade eden Ayhan, bölgedeki toplumsal, siyasal ve askeri bir çatışma haline dikkat çekti:
“Türkiye ve İran iki bölgesel güç olarak gelişmeleri takip ediyor. İran, paramiliter gruplar üzerinden bölgedeki dengeleri değiştirmeye yönelik ciddi adımlar atıyor. Ama bir yandan da Batı’yla uzlaşı içerisinde. İran ve Türkiye arasındaki ilişkiler bölgedeki gelişmelerden etkileniyor. Fakat yapılan eleştiriler bireysel açıklamalar olarak algılanıyor ve iki ülkenin ilişkilerinde belirleyici olmuyor. Bölgenin yeniden inşa edilmesi sürecinde bölgesel güç olarak Türkiye’nin de söyleyeceği sözler var. İran’ın da bu konuda aktif olduğunu biliyoruz. Bu anlamda diplomatik görüşmelerin gerçekleşmesi doğal ve olumlu karşılanabilir. Türkiye ve İran bölgenin iki önemli gücü ve bölgedeki gelişmeleri iki ülkeyi de doğrudan etkiliyor."
‘TÜRKİYE NÜKLEER UZLAŞIYI ÖNEMSİYOR’
Türkiye ile İran arasında geçmişe dayalı bir enerji ilişkisi olduğunu hatırlatan Ayhan, bu ilişkilere rağmen bazı konularda anlaşmazlıkların görülebildiğini ifade etti:
“Yemen konusunda İran’ın geri adım atmayacağını öngörüyoruz. Görüşmede bazı sorunlar da gündeme getirilebilir. Çünkü Türkiye Yemen politikasını çok net bir şekilde ortaya koydu. Ancak Türkiye’nin bu konuda İran üzerinde etkisinin olduğu söylenemez. Yapılan açıklamalara rağmen İran siyasetinde bir değişiklik yok. Bu konu hakkında iki ülke arasında diplomatik bir çözüm beklemiyoruz. Fakat bu anlaşmazlığa rağmen Türkiye nükleer uzlaşının sağlanmasını önemsiyor ve destekliyor. Muhtemelen Tahran’da olasılıkla nükleer konusundaki gelişmelerin Türkiye açısından olumlu olduğu ifade edilecek. Türkiye-İran ilişkilerinin çok iyi olduğu dönemlerde bile ticaret tek taraflı işlemişti. Yani İran pazara kapalıydı. Bölge meselesi çok önemli ama Türkiye ekonomik beklentileri doğrultusunda buradaki ittifaklarından ödün vermez.”
‘OLASI KRİZ, İKİ ÜLKEYE DE ZARAR VERİR’
“İran, nükleer uzlaşıdan sonra, istikrarlı bir politika izlemeye başlarsa ekonomik ilişkiler gelişim gösterir” diyen Ayhan’a göre, Türkiye’nin İran’la yaşayacağı olası krizin ekonomi üzerindeki etkileri iyi analiz edilmeli:
“Mesela Rusya’yla Türkiye arasında da bazen sorunlar çıkabiliyor. Ama ekonomik ilişkiler kendi rayında ilerliyor. İran’la yaşanacak olan krizin doğrudan ekonomi üzerindeki etkilerini iyi analiz etmek lazım. Her iki ülkede bölgede hegemonik güç oluşturmaya çalışıyor. Bu ekonomik güç oluşturma siyaseti iki ülkeyi karşı karşıya getiriyor. Fakat her iki ülkede çok büyük bir ayrışma yaşandığı takdirde bundan zarar göreceklerini biliyorlar. Tüm çelişkilere rağmen her iki taraf da ilişkilerini geliştirme çabasında. Öte yandan İran Batı’yla sorunlarını çözme noktasında başka adımlar da atarsa bölgedeki rekabette avantajlı pozisyona gelebilir. Bu da Ortadoğu’daki dengelerin çok ciddi sarsılması anlamına gelir. Bölgede konjonktür değişmeye başladı.”
