Gökbilimciler, yıldız patlamalarının gizemli dünyasına dair çığır açan bir keşfe imza attı. ABD'nin Kaliforniya'daki Yüksek Açısal Çözünürlüklü Astronomi Merkezi'ni (CHARA) kullanan uluslararası bir ekip, 2021 yılında patlayan iki yıldızı, patlamadan sadece günler sonra ve şimdiye kadarki en yüksek çözünürlükte görüntüledi. Bu, bir nova patlamasının ilk 'yakın plan çekimi' olarak tarihe geçti.
Araştırmaya öncülük eden Texas Tech Üniversitesi'nden Prof. Dr. Elias Aydi, "Artık bu patlamaları bir flaş patlaması gibi değil, tüm karmaşıklığıyla görebiliyoruz. Siyah-beyaz bir fotoğraftan, yüksek çözünürlüklü bir filme geçmek gibi" dedi.
Bir patlama süper hızlı, diğeri beklenmedik şekilde yavaştı
Gözlemlenen iki patlama, birbirinden tamamen farklıydı. İlki, Nova V1674 Herculis, kayıtlara geçen en hızlı novalardan biriydi. Parlayıp sönmesi sadece birkaç gün sürdü. Görüntülerde, yıldızdan birbirine dik açıyla fırlayan iki ayrı gaz jeti tespit edildi.
İkinci patlama ise herkesi şaşırttı. Nova V1405 Cassiopeiae adlı yıldız, patladıktan sonra dış katmanlarını tam 50 gün boyunca tuttu ve ancak sonrasında uzaya saçtı. Bu, bir novada "geçikmeli dışa atımın" ilk somut kanıtı oldu.
Gama ışınlarının sırrı çözüldü
En önemli bulgulardan biri, bu gaz akımları görüntülenirken, NASA'nın Fermi Uzay Teleskobu'nun da tam aynı anda yüksek enerjili gama ışınları tespit etmesi oldu. Nova patlamalarındaki şok dalgalarının neden olduğu gama ışınları, tam olarak bu çarpışan gaz akımlarından kaynaklanıyor.
Bu keskin görüntüleri elde etmek, birçok teleskobun ışığını birleştiren "interferometri" adlı özel bir teknikle mümkün oldu. Aynı teknik, daha önce galaksimizin merkezindeki karadeliğin görüntülenmesini de sağlamıştı. Uzmanlar, bu yeni pencere sayesinde yıldızların ölümüne dair çok daha fazla sır perdesinin aralanacağını ifade ediyor.