Avrupa kıtasında 14. yüzyılda başlayan veba salgını nüfusun yarısını yok etmiş, dünya tarihine en ölümcül salgınlardan biri olarak geçmişti. Kara ölüm olarak adlandırılan bu salgının nasıl başladığına dair yapılan bir bilimsel araştırmanın sonuçları paylaşıldı.
Araştırmaya göre bir volkanik patlama, iklimde ani değişikliklere yol açarak hastalığın yayılması için uygun koşullar yaratmış olabilir. Bulgular, tarih boyunca salgınların sadece biyolojik değil, çevresel faktörlerle de şekillenebildiğine işaret ediyor.
Kara veba
© Fotoğraf : Bu fotoğraf yapay zeka ile oluşturulmuştur
14. yüzyıl iklimini daha iyi anlamak için Avrupa genelindeki ağaç halkalarını inceleyen, verileri Antarktika ve Grönland'dan alınan buz çekirdeği örnekleriyle karşılaştıran ve tarihi belgeleri analiz eden araştırmacılar, tarihi trajedinin kökenini açıklayabilecek bir "mükemmel fırtına" senaryosu oluşturdular.
Çalışmanın yazarları, Kara Ölüm salgınının başlamasından yaklaşık iki yıl önce, yaklaşık 1345 civarında, tek bir yanardağda veya muhtemelen tropik bölgelerdeki bilinmeyen bir yanardağ kümesinde bir patlama meydana geldiğine inanıyor.
Volkanik külden kaynaklanan duman, Akdeniz bölgesinde güneş ışığını yıllarca kısmen engellemiş, sıcaklıkların düşmesine ve mahsullerin bozulmasına neden olmuş olabilir. Ağaçlardan tamamen bağımsız olan buz çekirdeği kayıtlarında kükürt artışlarına dair kanıtlar bulan bilim insanları, bunun bir volkanik patlamaya işaret ettiğini belirtti.
Senaryoya göre bunun sonucunda ortaya çıkan tahıl kıtlığı, kıtlığa veya iç karışıklığa yol açma tehlikesi yarattığından, Venedik ve Cenova gibi İtalyan şehir devletleri, nüfusun beslenmesine yardımcı olan Karadeniz bölgesinden acil ithalata başvurdular.
Bakterinin adı: Yersinia pestis
Ancak tahıl taşıyan gemiler ölümcül bir bakteriyle yüklüydü: Yersinia pestis. Orta Asya'daki yabani kemirgen popülasyonlarından kaynaklanan bu patojen, Avrupa'yı kasıp kavuran vebaya yol açtığı ileri sürülüyor.
Çalışmanın ortak yazarı ve Almanya'daki Leibniz Doğu Avrupa Tarih ve Kültür Enstitüsü'nden Orta Çağ iklimi ve epidemiyolojisi tarihçisi Martin Bauch hazırladıkları senaryoda salgının kökenini şöyle açıklıyor:
"Veba bakterisi, tercih ettikleri konakları olan sıçanları ve diğer kemirgenleri arayan sıçan pirelerini enfekte ediyor. Bu konaklar hastalıktan öldükten sonra pireler, insanlar da dahil olmak üzere alternatif memelilere yöneliyor... Sıçan pireleri tahıl depolarına çekilir ve acil durum gıda kaynağı olarak tahıl tozuyla aylarca hayatta kalabilirler, bu da onların Karadeniz'den İtalya'ya kadar olan uzun yolculuğu atlatmalarını sağlar."
Kara ölüm
Salgın öncesinde dünya nüfusu 450 milyon olarak tahmin ediliyordu. Salgının ortaya çıktığı 1347-1351 yılları arasında en az 25 milyon insanın hayatını kaybettiği öngörülüyor.
Gemilerin ve tahıl ticaretinin Kara Ölüm'ün Avrupa'ya ulaşmasında merkezi bir rol oynadığı düşünülüyordu ancak bu çalışma, pandemiye yol açan olaylar zincirinde ilk halkanın volkanik bir patlama olabileceğini öne sürüyor.