Uzmanların ‘organoid zeka’ olarak adlandırdığı bu teknoloji henüz emekleme aşamasında olsa da, basit oyunlar oynayabilen ve temel konuşma tanıma görevleri yapabilen canlı sistemler ortaya çıkmış durumda.
Şu anda bu sistemler yalnızca basit uyum ve tepki davranışları gösterebiliyor. Bilinç veya karmaşık zekaya dair bir bulgu bulunmuyor. Yakın vadede odak noktası, prototiplerin tekrarlanabilir hale getirilmesi.
Nörolojik hastalık modelleri ve toksisite testleri için hayvan deneylerine alternatif oluşturmak da araştırmalar arasında. Bazı çalışmalar, epilepsiyle ilişkili beyin aktivitelerinin nöron-elektronik kombinasyonlarıyla daha doğru öngörülebildiğini gösteriyor.
Ne yapabiliyor, ne yapamıyor?
Bilim insanları yaklaşık 50 yıldır nöronları mikroelektrot dizileri üzerinde büyüterek elektriksel aktivitelerini inceliyor. 2000’li yılların başında nöronlarla elektrotlar arasında iki yönlü iletişim kurulmaya çalışılsa da gelişme sınırlı kalmıştı.
2013’te bir dönüm noktası yaşandı: Kök hücrelerin üç boyutlu, beyin benzeri yapılar haline kendi kendine örgütlenebildiği gösterildi. Bu yapılara ‘organoid’ deniyor.
Bugün ilaç testlerinden gelişimsel araştırmalara kadar birçok alanda kullanılıyorlar. Ancak mevcut örneklerin bilinç açısından gerçek beyinlerle kıyaslanamayacak kadar ilkel olduğu vurgulanıyor.
Şirketler ve üniversiteler sahada
ABD, İsviçre, Çin ve Avustralya’da birçok ekip biyohibrit bilgisayar platformları geliştiriyor.
İlaç sektörünün yanı sıra yapay zeka araştırmacılarının da bu sistemlere ilgi göstermesi bekleniyor.
Üniversitelerde de iddialı hedefler var. Örneğin UC San Diego’daki bir ekip, 2028’e kadar Amazon’daki petrol sızıntılarının seyrini organoid tabanlı sistemlerle tahmin etmeyi planlıyor.