Prof. Dr. Gökçe: ‘TRÇ’ ittifakı olsaydı Türk Cumhuriyetleri ABD ile işbirliği adımını atmazdı

ABD’nin Orta Doğu ve Orta Asya’daki hamleleri yeniden hız kazanırken, Türkiye denge siyaseti izliyor. Bölgesel denklemde Suriye’den Türk Cumhuriyetleri’ne, enerji koridorlarından yeni ittifak arayışlarına uzanan geniş bir tablo dikkat çekerken, bu tablo içinde Ankara’nın yönü, Washington’un çıkar hesapları ve bölgedeki güç rekabeti yeniden masada.

Radyo Sputnik’te yayınlanan İsmet Özçelik’le Ankara Farkı programının konuğu Prof. Dr. Ali Fuat Gökçe oldu. Dış politika ve bölge dengelerini yorumlayan Prof. Dr. Gökçe, şunları söyledi:

‘Türkiye hâlâ net bir yön belirlemiş değil’

Prof. Dr. Gökçe, Türkiye’nin Batı ile yoğun ilişkilerini sürdürürken Asya ülkeleriyle yeterince derin bir işbirliği geliştiremediğini dile getirerek denge politikasının fayda kadar risk de barındırdığını belirtti. Tek bir yörüngede kalmanın dayatmaları beraberinde getirdiğini kaydeden Prof. Dr. Gökçe, şunları söyledi:

“Denge politikasının faydası olduğu zamanlar da olur, zararı olduğu zamanlar da olur. Bunu iyi tartmak lazım. Fakat Türkiye Batılı ülkeler ile ilişkisini yoğunlaştırmış vaziyette. Ama Asya ile de ilişkilerini geliştirmek istediğini belirtiyor. Yeterli seviyede gelişmiş mi? Hayır. Yeterli seviyede gelişmediği takdirde KKTC konusunda olsun, diğer konularda olsun böyle sonuçlar beklemek mümkün değil. Dolayısıyla Batı ile olan bağımlılık coğrafyanızda size farklı sonuçlar çıkarıyor. Tabii Türkiye’nin şu ana kadar izlemiş olduğu politikalar da net bir adım atmadığını, halen denge politikasına devam ettiğini gösteriyor. Peki, Sayın Bahçeli’nin dediği olabilir miydi? Olsaydı belki de Türk Cumhuriyeti devletleri bu birlikteliği gördükten sonra bu adımları atmayabilirlerdi. Ama şu anda onunla ilgili net bir adım yok. Sadece bir teklif olarak kaldı. Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üye olma girişimleri var, BRICS’e başvurular var ama bunlar şu ana kadar ekonomik birlik olarak gözükse de sonuç itibariyle her ekonomik birlik siyasi birliğe doğru evriliyor. Bunun içerisinde zamanında yer almak lazım. Tek bir yörüngede kaldığınız zaman dayatmacı politikaları da uygulamak zorunda kalabiliyorsunuz. Denge siyasetinin böyle yürütülmesi gerektiğini düşünüyorum; yani birçok yerde olup, karşı tarafın dayatmalarına karşı siz de diğer taraftaki işbirliğiniz ile cevap vermeniz gerekiyor.

Şu anda Suriye’de Trump ile ilişkiler iyi gidiyor ama Biden ile gitmiyordu. Bir başka gün başka kişi gelir, iyi gitmeyebilir. Bununla ilgili olarak da Türkiye’nin bazı farklı politikalara adım atması ve net olması gerekiyor diye düşünüyorum.”

‘ABD çıkarları için Suriye’de’

ABD’nin Suriye’deki varlığının güvenlik değil ekonomik çıkar temelli olduğunu ve DEAŞ’la mücadele gerekçesinin gerçeği yansıtmadığını söyleyen Prof. Dr. Gökçe, Washington’un bölgede petrol ve doğalgaz anlaşmalarını korumak için kaldığını ifade etti. Gökçe, şunları kaydetti:

“Ahmed Şara ayakta durabilmesi, ülkeyi toparlayabilmesi için şu anda ABD’ye yaslanmak istiyor. Eli de mecbur. Çünkü ABD Suriye’de. Herkes ‘ABD Suriye’den çıkacak’ dedi. Bizler de ‘Çıkmaz’ dedik. Çünkü oradaki rafinerilerden petrol, doğalgaz çıkaran şirketlerin uzun vadede anlaşmaları var ve ABD onları korumak için orada. DEAŞ ile mücadele için orada değil. Yani adı DEAŞ ile mücadele. SDG’yi o yüzden desteklediğini söylüyor. Burada tamamen maddi anlamda bir düşüncesi var. Dolayısıyla Şara’nın da eli mahkûm. Şu anda Turmp da Irak ve Suriye politikasını Türkiye ile birlikte yürütmek isteyen bir ABD var ve oradan çıkmayacak olan bir ABD var. Şara da bunu görüyor. Şu anda ABD’nin İsrail vasıtası ile de Suriye’yi tehdit eder bir rolü olması çok önemli bana göre. ABD istikrar istiyorum’ diyor ama İsrail’in provokasyonlarına da pek sesini çıkarmıyor, sadece ‘makul ol’ diyor. Ama İsrail’in o bölgedeki emellerini biliyoruz. En azından belki Trump gidinceye kadar sessiz kalacaktır. Ama ondan sonra İsrail’in nihai amacının bir bütün halinde olmayan Suriye olduğunu düşünüyoruz, üniter yapıyı bozmak isteyen bir İsrail var. Amerika’daki birçok kesim de zımnen buna destek veriyor. Turmp da bunu kullanıyor. Zımni olarak, arka plandan tehdit ediyor. Açıkça söylemese de bazı planlar doğrultusunda mesajlar verebiliyor. Böyle bir durumda ABD ile hareket etmeye Şara’nın eli mahkûm gözüküyor.”

‘ABD’nin bölge politikalarının kökeni BOP Projesi’

Prof. Dr. Gökçe, ABD’nin bugünkü Orta Doğu stratejisinin 2000’li yıllarda şekillenen Büyük Ortadoğu Projesi’nden beslendiğini belirtti. Gökçe’ye göre Washington, İsrail’e tehdit oluşturan Arap milliyetçiliğini zayıflatmak ve bölgeyi adım adım yeniden şekillendirmek istiyor:

“ABD’nin bugünkü ve gelecekteki politikasını Condoleezza Rice’ın yazmış olduğu makalede aramak lazım. Çok uzak değil, 2002 yılı. Bölgede sınırlar değişecek’ diyor. Bu sınırlar değişirken, İsrail’e tehdit olabilecek ülkeler sıralanırken mesela neden Suudi Arabistan, BAE, Katar, Kuveyt sınırları değişmiyor da İsrail’e tehdit olabilen Arap milliyetçiliğinin yoğun olduğu ülkelerin sınırları değiştirilmek isteniyor? Bir kere bunu sormak lazım. Dolayısıyla bunlar içerisinde Netanyahu tehdit olarak haritada 3 ülke gösterdi. Türkiye’ye belki cesaret edemedi ama Türkiye’nin de tehdit olduğunu biliyor. Böyle bir durumda biz bu uzun vadeli politikanın Türkiye’ye alıştıra alıştıra yaptırılmasını mı göreceğiz? Hakan Fidan ve hükümet bunun tedirginliğini yaşıyor olabilir. Çünkü Tom Barrack önce ‘Tek Suriye’ dedi, sonra ‘Federasyona benzer’ dedi. Buna herkes ‘U dönüşü’ dedi. Hayır, bu U dönüşü değil. Alıştıra alıştıra yapmaya çalışıyor. Bu sadece ‘L dönüşü. Sola ya da sağa dönüş, adına ne derseniz. Bu, SDG konusunda entegrasyon deniyor ama entegrasyonun muhteviyatı ne olacak? Nasıl olacak? Entegrasyon konusunda o kadar çok senaryo konuşulabilir ki. Buradaki askeri yapının ne kadarı SDG’de olacak, ne kadarı Suriye hükümetinde, ne kadarı Türk, ne kadarı Arap olacak… Bunun yüzde oranı ne olacak? Atamalar nasıl olacak? Şu anda bunu bilmiyoruz. Sadece entegre olacak mı, olmayacak mı?"

‘ABD Orta Asya’da Çin ve Rusya arasına yerleşme çabasında’

Prof. Dr. Gökçe’ye göre Washington, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’ni İsrail ile ’normalleşme’ anlaşmaları üzerinden kendi yörüngesine çekmeye çalışıyor. Gökçe, ABD’nin Çin’in ‘Bir Kuşak Bir Yol Projesi’ni kuzeyden, Zengezur ve IMEC koridorlarıyla ise diğer yönlerden tıkamayı hedeflediğini belirterek, bunun sadece ekonomik değil, uzun vadeli siyasi sonuçları olacak bir satranç oyunu olduğu görüşünde:

“Kazakistan’ın normalleşme anlaşmasını imzalaması sembolik bir değer olarak görebilirsiniz. Kazakistan askeri ve siyasi açıdan İsrail’e nasıl bir tehdit ki normalleşme anlaşmasını imzalıyor? Ama ekonomik ilişkiler bağlamında biraz farklı. Acaba ABD İsrail ile normalleşme anlaşması adı altında Arap olmayan İslam ülkelerini de kendi yanına çekip daha önce yapmış olduğu Rusya’yı çevreleme politikasının benzerini mi yapmak istiyor? Orta Asya dediğimiz bu 5 ülkenin ABD yörüngesinde olmasının ekonomik sonuçlarının ötesinde, siyasi sonuçları var. Çin ile Rusya’nın arasında olan, muhtemel çatışmada iki ülkeye de derinlik sağlayan Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’ni kendi yanına çekerek o bölgelerde birlikteliği koparmaya çalışan bir Amerikan politikasını görüyoruz. Bu aynı zamanda Çin’in ‘Bir Kuşak Bir Yol Projesi’nin kuzey istikametini de akamete uğratır. Orta Kuşağı Zengezur ile akamete uğratmak isteyen ABD var; güney kuşağı da IMEC Projesi ile akamete uğratmak isteyen bir ABD olduğunu görüyoruz. Hindistan-Pakistan çatışması, Pakistan-Afganistan çatışması… Bütün bunlar kısa vadeli olmayan küresel politikalar. Çin ekonomik anlamda ABD için çok büyük bir tehdit. Çin’in Bir Kuşak Bir Yol Projesi’ni engellemeye çalışan, bütün istikametleri tıkamaya çalışan ABD olduğunu görüyoruz. Keza kuzey-güney istikametinde Rusya’nın Hint Okyanusu’na inmesini Gwadar Limanı’na ulaşmasını engellemek isteyen bir ABD olduğunu görüyoruz. Onu da Afganistan-Pakistan çatışması ile yapmak istiyor. Çünkü Rus doğalgaz-petrol hattı Afganistan’dan geçip Pakistan’ın Gwadar Limanı’na iniyor. Ticaret yolu keza öyle. Fergana Vadisi Özbekistan’dan geçip Afganistan’a iniyor. Bütün bunlara baktığımızda Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin ABD ile anlaşma izmalaması uzun vadeli politikaların tezahürüdür. Basit bir ekonomik anlaşma gibi görünüyor ama siyasi sonuçları oldukça fazla olabilecek bir girişim bu. Trump da buradaki satrancı şu anda çok iyi oynuyor. Ama ileride Putin ya da Şi Cinping nasıl bir hamle yapar, onu da bekleyip görmek gerekiyor?”