Tugay Toydemir: Kayıt dışı komisyon ekonomisine bağlı bir ekosistem oluştu

Tugay Toydemir, Okan Aslan’la Gün Ortası programında “hanutçuluk” ve “turisti rahatsız eden uygulamaların” sektöre ve ekonomiye etkilerini anlattı.

Toydemir, hanutçuluğun tarihsel olarak çarşı esnafıyla yabancı dil bilen aracılar arasındaki komisyon ilişkisini tanımladığını, ancak günümüzde “dejenere” olup kayıt dışı ve tüketiciyi yanıltan bir yapıya dönüştüğünü vurguladı.

Toydemir, konuya ilişkin şunları söyledi:

Çarşı esnafı arasında hanut, bir satıştan alınan yüzde demektir. Eskiden 5-6 dil bilen güvenilir kişiler tercümanlık yapar, satıştan payını alırdı. Bugün ise hak edilmemiş değerlerle ürün satmaya çalışan, sistemi kötüye kullanan bir yapıya dönüştü. Kültür turizmi bacağında, yurt dışından gelen ziyaretçilerin büyük kısmı hanut çarkının içinde öğütülüyor. Gidiş-dönüş uçak en az 800 dolar, 14 günlük turun maliyeti 700 dolar. Bin 500 dolarlık ürün bin dolara satılıyor. Aradaki 500 dolar nereden geliyor sorusunun cevabı bu komisyon çarkı.

Toydemir, kayıt dışı yapının zincirleme kayıplar doğurduğunu belirtti:

Bu düzen ciddi vergi kaybı, kayıt dışı istihdam ve kalite erozyonu demektir. Büyük mağazalar yüzde 50’leri aşan komisyonlar yüzünden nefes alamıyor. Taksiciden otel resepsiyonuna kadar kayıt dışı komisyon ekonomisine bağlanan bir ekosistem oluştu. Bu da ülkenin turizm itibarını zedeliyor.

Denetimlerin yetmediğini vurgulayan Toydemir, bütüncül koordinasyon çağrısı yaparak şöyle konuştu:

Valilik genelgeleri, yaka kameraları, gizli çekimler ve saha kontrolleri elbette caydırıcıdır ancak bunlar bataklıktaki sivrisineklerle uğraşmaktır Maliye, Çalışma, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları ortak bir çerçeve oluşturmalı. Turizm Bakanlığı da sürecin kolaylaştırıcısı olmalı. Vergi idaresi, kolluk birimleri ve yerel yönetimler arasında ortak bir bildirim izleme sistemi kurulursa, kayıt dışı komisyon trafiği daralır. Fiyatlar gerçek maliyete yaklaşır, mağaza ve işletmeler sürdürülebilir fiyat politikası uygulayabilir.

'Mısır’dan Yunan adalarına güçlü bir rekabet var'

Sektörde doluluk ve kârlılıkta istenen seviyeye ulaşılamadığını söyleyen Toydemir,

Girdi maliyetleri çok yüksek, döviz gelirleri baskılı. Yabancı misafir, iki yıl önce 100 dolara konakladığı otele 150 dolar verince rakip destinasyonlara kayıyor. Mısır’dan Yunan adalarına güçlü bir rekabet var. Kaliteli hizmet ve gerçekçi fiyatla ayakta kalabiliriz. Üç dil bilen bir resepsiyonisti 40 bin liraya tutamıyoruz başka sektörler kapıyor. Kalite kaybı doğrudan hizmete yansıyor.