Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ni ziyaret eden gazeteci Karan: 'Uygur Özerk Bölgesi yatırımlarla gelişmiş durumda’

‘Soykırım söz konusu değil’

6 günlük Çin ziyaretinde Uygur Özerk Bölgesi’ndeki gözlemlerini aktaran Gazeteci Ceyda Karan, Batı’nın jeopolitik hedefler güttüğünü ve bu bölgede soykırım yapıldığı yönünde yanlış algı yarattığını vurguladı. Aksine Çin’in bölgeye kapsamlı yatırımlar yaptığını, halkın kültürünü ve dilini geliştirmesine destek olduğunu, ayrıca Uygur Özerk Bölgesi’ndeki nüfusun giderek arttığını belirten Karan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Soykırım olduğunu düşünmüyorum. Böyle bir soykırım olamaz. Çünkü bölgenin nüfusu artıyor. Birtakım mahalleleri ziyaret ettik. Hatta yüz tanıma cihazları ile girilenler olduğu söyleniyor. Biz ziyaret ettik. Tabii model Türkiye’den daha farklı. Urumçi’de Güney mahallesinde değişik bir örgütlenme var; bizdeki muhtarlık gibi değil. Çok acayip hizmetler var. İnsanların içindeki tuvalet bile olmayan korkunç yapılarını yıkıp üzerlerine modern bloklar inşa etmişler. Muazzam bir hizmet var. Halkın beraber oturabileceği yerler, iş ilanları, masaj odaları, sağlık odası, çocuk odası, Çin satrancı odası, TikTok odaları… İnsanlar satranç oynuyorlardı. Biraz sosyalist bir model. Orada Türk yoktu diye bir şey yok. Çin’in önemli bir motifi. Türküleri, dilleri… Böyle bir yasaklama yok. Böyle soykırım olmaz. Bu açıkçası jeopolitik hedeflerle söylendiği sonucunu çıkartıyorum buradan. Hangi soykırıma kalkışan bir halkın kültürünü, dilini, türkülerini bu kadar özgürce geliştirmesine yatırım yapar onu bilmiyorum. Çocuklarını soruyorsunuz, 6-8 çocuklu. Nasıl oluyor? Bunları sormak gerekiyor. Soykırım olmadığını ben gitmeden önce de karşılaştırmalı okumalarımdan gayet iyi biliyordum. Ama burada gerçek insanlara dokunduk biz. Urumçi zaten çok modern, ben bu kadar modern beklemiyordum. İpek Yolu açısından da önemli bir konumda. İpek Yolu’nun kesiştiği bir yer. Ticareti, ekonomisi çok gelişmiş.”

‘Uygur Özerk Bölgesi yatırımlarla gelişmiş durumda’

Karan, Uygur Özerk Bölgesi’nin tarımdan hizmet sektörüne kadar birçok alanda yatırım aldığı ve Uygurların kültürlerini özgürce yaşadıkları yönündeki gözlemlerini şöyle aktardı:

“Batı’nın belli kodlamaları var, başka toplumları anlamamızı zorlaştıran hususlar var orada. Onu dikkatten çıkarmamak gerekiyor. Biz Uygur Özerk Bölgesi’ne gittik. Doğu Çin’e giden arkadaşlar var ve Çin’in son derece geliştiğini çeşitli videolardan da izliyoruz.

6 günlük ziyarette Uygur Özerk Bölgesi’nin de büyük yatırımlarla geliştirildiğine tanıklık ettik. Her açıdan; tarım sektöründen serbest ticaret bölgelerine, hizmet sektörüne yatırım yapılan bir coğrafya. Tabii orada Uygurlar yaşıyor. Burası özerk bölge, dolayısıyla adıyla sanıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi. Çok geniş toprakları var. Yanında çöl olması dolayısıyla yerleşim alanı olarak daha küçük. Turfan’a gittik, muazzam bir coğrafya. Türk kültürünün izleri yaşatılıyor ve teşvik ediliyor. Özellikler folklör. Kaşkar’ın yüzde 90’ı Uygurlar. Tabelalarda Uygur dili var. Arap alfabesi kullanıyorlar. Arap alfabesi ile Uygurca yazıyorlar, Uygurca konuşuyorlar. Ben gece çıktım ve dolaştım. İnsanlarla da konuştum. Uygur Türkçesini birebir anlamak tabii ki zor ama kelimeleri seçebiliyorsunuz. Türkler de orada çok itibarlı. Dolaşırken esnaftan büyük itibar gördük.

Tabii ki bizim takip ettiğimiz bir program vardı ama istediğimiz soruları sorduk, boş vakitlerimizde dolaştık. Kendi dillerini konuşuyorlar, temsilcileri var. Medreseyi ziyaret ettik, imam ile konuştuk. Yaklaşık bin öğrencinin eğitim gördüğü akademileri gördük. Dolayısıyla Çin’de 56 farklı etnik grup yaşıyor. Çin Halk Cumhuriyeti demeleri ondan. Tabii üst etnik grup nasıl Türkiye’de Türklerse Çin’de de nüfus çoğunluğu bakımından da Çinliler. Ama sosyalist bir model var, buna Çin tipi sosyalizm diyorlar. Eğitim, sağlık bedava. Bir yandan muazzam yatırımlar yapıyorlar.”