Orman yangınları sadece doğayı değil insan sağlığını da vuruyor: Kalp krizi, felç ve ani ölüm riskine dikkat

Türkiye'nin birçok bölgesinde etkili olan ve ülkenin 'ciğerlerini' yakan orman yangınları insan sağlığını da olumsuz etkiliyor. Sadece yanan yerlerde değil uzak yerleşim alanlarında da dumanın etkili olabileceğine dikkat çeken uzmanlar ise doğrudan dumana maruz kalmayan ve yangının etki alanında olmayanların dahi sağlığının tehlikede olduğuna dikkat çekti. Sputnik Türkiye'ye konuşan uzmanlar, 'Zararlı maddelere maruz kalmak, kalp krizi, felç ve ani ölüm riskini artırabilir. Özellikle kalp ve akciğer hastalığı olanlar için yangın dumanının hayati tehlike oluşturabilir" vurgusu yaptı. Yangın alanından 50 kilometre uzaklıkta bile olunsa havadaki zararlı ince tozlar normalin beş-altı katına çıkabilir ve bu da kalp ve damar hastalıkları nedeniyle hastaneye yatışlara neden olur.

Sputnik'e özel değerlendirmelerde bulunan Türk Toraks Derneği (TTD)Çevre Sorunları ve Akciğer Sağlığı Çalışma Grubu Başkanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç ve grup üyesi Uzm. Dr. Serhan Olcay, Türkiye'de yaz aylarıyla birlikte artış gösteren orman yangınlarının yalnızca ekosistem ve biyolojik çeşitlilik açısından değil aynı zamanda halk sağlığı açısından ciddi tehdit oluşturduğu ve viddi bir halk sağlığı krizine yol açma potansiyeline sahip olduğu vurgusu yaptılar.

Özellikle 2025 yılı yaz aylarında Bursa ve Karabük gibi yerleşim yerlerine yakın bölgelerde meydana gelen yangınların yangın dumanına maruziyetin şehirleşmiş alanlarda yaşayan bireyleri nasıl etkileyebileceğine dair kaygıları artırdığına vurgu yapan Doç. Dr. Aykaç ve Uzm. Dr. Olcay şunları anlattı:

"Orman yangınları sırasında havaya salınan duman; karbon monoksit (CO), karbon dioksit (CO₂), metan (CH₄), azot oksitler (NOx), ozon (O₃), polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH), uçucu organik bileşikler (VOC) ve en önemlisi partikül maddeler (özellikle PM2.5 ve PM10) içermektedir. Bu maddelerin çoğu, toksik, proinflamatuar ve oksidatif stres artırıcı özelliklere sahiptir. PM2.5 partikülleri, alveoler düzeye kadar ulaşabilmekte ve sistemik dolaşıma geçerek çoklu organ sistemlerinde inflamatuvar süreçleri başlatabilmektedir

Yangın alanından 50 kilometre uzaklıkta bile havadaki zararlı ince tozlar normalin beş-altı katına çıkabilir ve bu da kalp ve damar hastalıkları nedeniyle hastaneye yatışlara neden olur. Yangın dumanındaki ince tozlar (PM2.5), karbon monoksit ve diğer zararlı gazlar, hem hemen hem de ilerleyen dönemde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu maddelere maruz kalmak; kalp krizi, felç ve ani ölüm riskini artırabilir. Özellikle kalp ve akciğer hastalığı olanlar için yangın dumanı, hayati tehlike oluşturabilir. Yoğun duman solunması, hastaneye yatış ve kalp damar tıkanıklığı gibi ciddi sonuçlara hatta ölüme neden olabilir."

Orman yangınlarıyla birlikte ortaya çıkan dumanın gözle görülmeyen çok küçük zararlı maddeler ve gazlar içerdiğinin altını çizen Doç. Dr. Aykaç ve Uzm. Dr. Olcay tehlikenin büyüklüğüne şu sözlerle dikkat çekti:

"Bu duman solunduğunda; gözlerde yanma, burun akıntısı, öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi şikâyetler oluşabilir. Özellikle astım, KOAH gibi hastalığı olanlarda bu belirtiler daha da kötüleşebilir ve acil servise başvurular artabilir. Duman, kalp krizini, tansiyon yükselmesini ve kalpritim bozukluklarını da tetikleyebilir. Ciltte tahriş, göz iltihabı ve yangın nedeniyle stres ve kaygı da sık görülür. Duman uzun süre solunursa, akciğerlerde kalıcı hasar bırakabilir ve bazı kanser risklerini artırabilir. Ayrıca hamile kadınlarda erken doğum ve düşük kilolu bebek doğurma riski vardır. En fazla risk altında olanlar; çocuklar, yaşlılar, hamileler, kalp veya akciğer hastalığı olanlar ve dışarıda çalışan kişilerdir.

Araştırmalar, orman yangınlarının olduğu dönemlerde nefes darlığı gibi solunum şikâyetlerinin ve 0-6 yaş çocukların acil servise başvurularının yaklaşık üç kat arttığını göstermektedir. Yetişkinlerde ise akciğer kapasitesinde düşüş görülür."

Yangın dumanına maruziyetin başta akut ve kronik solunum hastalıkları olmak üzere çok sayıda solunum sistemi bozukluğunu tetikleyebileceğini dile getiren uzmanlar, yapılan epidemiyolojik çalışmaların yangın dönemlerinde "Astım ve KOAH ataklarında artış, solunum yolu enfeksiyonlarında belirgin sıklık artışı, hava yolu irritasyonu, öksürük, wheezing, dispne gibi semptomlarda artışa" neden olduğunu kaydettiler.

Çocuklar, yaşlılar ve kronik solunum hastalığı olan bireylerin yüksek risk grubunda olduğunu belirten Doç. Dr. Aykaç ve Uzm. Dr. Olcay şu bilgileri paylaştı:

"Kısa süreli maruziyetin dahi vasküler inflamasyon, endotelyal disfonksiyon, trombosit aktivasyonu ve otonom sinir sistemi dengesizliğine yol açabileceği, bu mekanizmaların akut miyokard enfarktüsü, aritmiler ve inme gibi olayları tetikleyebileceği bilimsel olarak gösterilmiştir

Özellikle: Koroner arter hastalığı olanlar, hipertansif bireyler ve önceden geçirilmiş serebrovasküler (beyne giden kan damarlarının ve kan akışının etkilendiği bir grup hastalığı) olay öyküsü olanlar yüksek risk altındadır."