Jeoloji Mühendisi Perinçek: Ege’deki depremlerin nedeni Akdeniz’in Girit adasının altına dalması

Radyo Sputnik’te yayınlanan İsmet Özçelik'le Ankara Farkı programının bugünkü konuğu Jeoloji Mühendisi, Prof. Dr. Doğan Perinçek oldu. Programda 6 Şubat depremlerinin etkileri ve Ege Denizi’nde meydana gelen depremleri değerlendiren Perinçek, şu mesajları verdi:

‘Kıta çarpışmasının sonucu depremler yaşıyoruz’

“Anadolu’nun ve İran’ın Güneyinde bir Tetis okyanusu vardı. Akdeniz’i Tetis’in torunu olarak kabul edebiliriz. Bu okyanus zamanla kapandı ve Afrika-Arabistan kıtası Anadolu, İran ve Avrasya’ya çarptı ve onun altına girmeye başladı. Dolayısıyla Tetis okyanusunun Doğu kısmı tümüyle kapandı ama Batısı Akdeniz olarak hala açık. Bu, Girit adası altına dalmaya devam ediyor. Yani Afrika ve onun Kuzey parçası olan Akdeniz Girit Adası ve Kıbrıs’ın altına dalmaya devam ediyor. Hem Tetis’in kapanması hem de bu dalma nedeniyle Ege Bölgesinde, Anadolu’da biz depremler yaşıyoruz. Bu kıta çarpışmasının sonucu olarak da Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu Fayı, Ölüdeniz Fayı oluştu ve Girit Adası’ndaki dalma-batma zonunda da büyük depremler yaşıyoruz.”

‘Ege’de deprem derinliği arttı, tehlike uzaklaştı’

“Depremlerin ilk gününden bugüne kadar sürekli inceliyorum. Hem deprem derinliklerine bakıyorum hem de 4’ten büyük depremlerin sayısına bakıyorum. İlk günler 4’ten büyük depremler sayısı arttı. Ama 3 gün önce 4’ten büyük depremlerin sayısı 26’da takıldı. Ondan sonra geriye doğru gitti. Bu sabah 13’tü, şimdi tekrar baktım 22’ye çıkmış. Bu iniş çıkışlar normal. Ama genel trende baktığımızda 26’dan 23’e düşüyor.”

‘Depremler volkanik aktiviteden kaynaklanıyor’

“Akdeniz Girit Adası altına dalıyor. O dalma-batma zonu Kuzeyde volkanların oluşmasına neden oluyor. Tetis’in kapanması Nemrut, Ağrı, Tendürek, Erciyes volkanları oluştu. Onlar biraz pasif ama Grit’in Güneyinde bu dalma-batma aktif olarak devam ettiği için günümüzden 3 bin 500 yıl önce Santorini patlamış. Bu depremler hemen Santorini’nin Kuzeyindeki volkan konisinin yarattığı depremler.

Santorini patladığı zaman külleri çok zararlı kimyasal maddeler içeriyor ve bütün Ege bölgesine, Akdeniz’e yayılmış. Volkanik patlama ile ilgili deprem ve depremin farkı var. Volkanik magmanın yüzeye sokulmasıyla oluşan bir deprem. Dolayısıyla bu bazen çok daha tehlikeli olabilir. Çünkü deprem olduğunda binayı sağlam yaparsınız ve kurtulursunuz. Eğer volkan patlarsa ki ben patlayacağını düşünmüyorum, etrafa yayacağı küller çok büyük zarar verir, gökten yağacak. İkincisi tsunami olursa bunu da önleyemezsiniz. Diyelim ki Santorini’nin Kuzeyinde deniz altındaki o volkan patladı. 30 dakika sonra bizim kıyılarımıza geliyor. Akdeniz’de bizim tsunami uyarı sistemimiz var, bu bize 3 dakika içinde bilgi veriyor. O zaman halkımızın şunu yapması lazım; hemen kıyılardan yükseklere kaçmalısınız. Kıyıda kalırsanız 3 metrelik bir tsunami bile bir sürü insanın canına mal olabilir. Bizim yaptığımız hesaplarda Marmara bölgesinde 5 metre yüksekliğinde dalgalar oluşuyor. Özetle dediğim gibi ihtimal uzaklaşıyor ama Santorini ile ilgili bir tsunami söz konusu olursa Ege kıyılarımız etkilenecektir. Gökçeada’ya kadar bile tsunami dalgaları gelebilir.”

‘Ege fayları depremi tetiklemez’

“Her fayın kendi sahip olduğu depremler var. Santorini bölgesindeki depremler de o bölgeye ait. Bir volkan konilerinin olduğu bir yay var, Yunanistan’dan Datça’ya doğru uzanıyor. Oradaki volkanları, fayları etkileyebilir bu. Ama Kuzey Anadolu Fayı’nı ya da Doğu Anadolu Fayı’nı etkilemez. Çünkü onlar bağımsız fay zonları.”

‘6 Şubat Depremi bin yılın depremi’

“Dünyada örneği yok. Bu asrın değil, bin yılın depremi. Çünkü Türkiye’de Cumhuriyet ve Osmanlı döneminde peş peşe 6 ile 7.7 arasında 5 tane deprem 25 gün içinde olmamıştı. Adapazarı-Düzce var 3 ay ara ile; Batı Marmara’da 1726’da iki tane peş peşe depremimiz var. Ama bu yaşadığımız deprem peş peşe 5 tane deprem ve depremin olduğu yerde 806 yıl önce bir deprem olmuştu. Yani orası 800 yıl sustu ve tekrar patladı, ama büyük bir patlama oldu bu. Net bir şekilde önce Doğu’da oluyor, arkasından Batı’da oluyor. Aynı şey Hatay’da da tekrarlandı; Hatay’da 6.4 oldu, hemen Batısında bu sefer 4.5 büyüklüğünde bir deprem yaşadık. Tabii bu depremlerle ilgili modelime önemli oranda ışık tuttu.”

‘Alüvyon zeminde depremin etkisi artıyor’

“Depremden bu kadar çok etkilenmemizin nedenlerinden biri; Maraş’tan Hatay/Samandağ’a kadar bir alüvyon zemin var. Bu alüvyon zeminin ortasına Hatay kentimizi kurmuşuz ve birçok kentimiz var. Pazarcık da o alüvyonun kenarında. Maraş’ın, Malatya’nın bir kısmı alüvyon ve alüvyonda olan yerleşimler daha fazla etkilendi. Ben 4 ay önce çalışmalarımı geliştirmek amaçlı Hatay’a gittim. Burada Hatay’da sağlam zeminde olan binaların fazla etkilenmediğini gördüm. Etkilense bile bunun nedeni binanın sağlam yapılmaması. Yine de çatlaklar oluşmuş, yıkılmamış. Fakat alüvyondaki binaların yüzde 80-85’i yıkılmış. Bu tabii bize bir ders oldu mu bilmiyorum. Alüvyon zemine bina yapmak riski ve yıkıcı etkiyi artıyor. 7 büyüklüğünde bir deprem olduğunda bunun şiddeti sağlam zeminde 7 iken alüvyon zeminde 8.5’e kadar çıkabiliyor. O 1.5’lik fark yıkımı çok artırıyor. O bakımdan bunun bize bir deneyim olmasını umarım. Alüvyon zeminden mümkün olduğunca uzak durmak lazım. Tarihsel dönemlere baktığımızda insanlarımız yüksek yerlerde yaşayıp alüvyonda tarım yapmışlar. Yani onlar kadar akıllı değil miyiz biz? Tabii hayretle karşılıyoruz.”

‘Alüvyon zemin daha masraflı’

"Binayı alüvyon üzerinde hakkıyla yaptığınızda daha çok masraf olabilir. Çünkü ona farklı bir temel uygulamak gerekir. Ama tabii bizim insanlarımız alüvyon zemin, sağlam zemin fark etmeden betonu döküyor. Dolayısıyla yıkımlar kolaylaşıyor. Bu zihniyeti değiştirmek lazım. Alüvyonda bina yapacaksanız zemine beton enjekte edeceksiniz, o enjeksiyonda zemini güçlendireceksiniz, binayı o şekilde yapacaksınız. Tabii alüvyon zemin üzerine de tek katlı, iki katlı bina yapabilirsiniz ama yüksek katlı bina yapamazsınız.”

‘İskenderun ile Hatay arasındaki tünel fayın üzerine inşa ediliyor’

“İskenderun ile Hatay’ın olduğu alana bir tünel açıyorlar. Biz zemin etüdü ve jeoloji yapıyoruz ama bazen şekil olarak yapıyoruz. Ben de orada çalışma yapıyorum, o tüneli açarken fay zonu üzerine yapıldığını tespit ettim. O tüneli açarken o faya denk geldiği yerde müthiş bir su boşalması olacak. Belki bir çökme olacak. O çökme olduğunda oradaki insanlar ziyan olacak. Çalışmalarımızı çok titiz yapmıyoruz. Farkında değiller. Oradaki jeoloji haritasında bir fay yok. O fayı Türkiye Petrolleri 1980’lerde çizmiş. Ama o çizdiği fay da benim bu çalışmamla daha da genişledi, birkaç tane faya dönüştü ve o faylardan bir tanesi de tünelin olduğu yerde. Üstelik çok enteresan, tünelin hem Batı ucuna hem Doğu ucuna baktım. Her iki ucunda da benim fay var orada. Bu fay o kadar önemli bir fay ki Ölü Deniz Fayı’nı Batı’ya doğru attırmış. Böyle önemli bir fay. Tabii bu fayın önemini daha önce vurgulamıştık, onunla ilgili ekstra bilgi toplamak için gittim. Bizim oradaki depremleri Ölü Deniz Fayı ve Doğu Anadolu Fayı ortak yarattı. Ama bunlara dik olan Kuzey Batı-Güney Doğu uzanan faylar da o depremleri belli ölçüde kontrol etti, depremlerin yıkıcı olanlarının sınırını çizdi. Bu ilk defa benim ortaya attığım bir tez ve bu tezimi doğrulayan en önemli Kuzey Batı- Güney Doğu fay Atatürk Barajı gövdesinin Güneyinden geçiyor. Bu fay 709’da ve 1008’de Urfa civarında iki tane yıkıcı deprem yaratmış. Pazarcık, Malatya, Hatay’da depremler oldu, diğer iller etkilendi ama Bozova Fayı Urfa yakınında çok uzak olmayan bir tarihte yıkıcı bir deprem yaratabilir. Urfa civarındaki Bozova Fayı’nın Doğu ucunda depremler olabilir. Urfa civarında şu anda yoğun bir şekilde ufak ufak depremler oluyor. Aylık bazda baktığımda en az 8-9 deprem var. Sadece Bozova Fayı mı? Diyarbakır yakınında Karacadağ Fayı var ve bunun devamı Irak’ta mevcut. Irak’ta da bu hat boyunca depremler oluyor.”

‘6 Şubat depreminin olduğu yerlerde en az 250 yıl büyük deprem olmaz’

“Uzun bir süre orada bir sakinlik olacak. 5 büyüklüğünde bir deprem yaşayabiliriz. Ama hiçbir şekilde 6, 7 büyüklüğünde deprem olmaz. Elazığ, Malatya, Pazarcık, İskenderun, Hatay’ı söylüyorum. Ama Hatay’ın Güneyinde Ölüdeniz Fayı Suriye’de devam ediyor. Bizden 80 km uzakta bir büyük deprem olabilir. O mesafe nedeniyle biz çok fazla etkilenmeyiz. Deprem yaşadığımız 11 ilin tekrar büyük deprem yaşama ihtimali en az 250 yıla kadar çok zor. Bin yıl ile 250 yıl arasında değişebilir."

‘Marmara’da risk büyük’

“Depremlerin tekrarlanma aralığı bölge bölge değişiyor. Marmara’da ortalama 250 yılda bir deprem bekliyoruz. Şu anda 1766 depreminden 250 yıldan daha fazla bir zaman geçmiş, dolayısıyla ben de Marmara’da deprem bekliyorum.”