ABD'de görevi devralmaya hazırlanan Donald Trump, 23 Aralık'ta Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Grönland'ın ABD kontrolünde olması gerektiğine ilişkin söylemini yineleyerek Ada'nın mülkiyeti ve kontrolüne sahip olmanın 'mutlak zorunluluk' olduğunu savunmuştu.
Rusya Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nden siyasi analist İlya Kravçenko Sputnik'e yaptığı açıklamada, masada resmi bir teklif olmasa da Grönland'ı satın almanın varsayımsal olarak devasa bir meblağa mal olacağını dile getirdi.
“Yeni gelen yönetim böyle bir harcama çılgınlığıyla işe başlamak ister mi?” diye soran Kravçenko, Trump'ın bu konuda işin iç yüzünü öğrenmeye çalışıyor olabileceğini düşündüğünü dile getirdi.
Askeri analist Aleksey Leonkov da Avrupa'daki ekonomik krizin ortasında Danimarka'nın fazladan paraya ihtiyacı olabileceğini dile getirdi.
Başka hangi seçenekler var?
Kiralama
Askeri analist Leonkov, ABD'nin 99 yıllık kiralama gibi bir uzlaşma seçeneği sunabileceğini düşündüğünün altını çizdi.
Açık baskı
Siyaset bilimci Dr. Vladimir Vasilyev ABD'nin NATO'yu kullanarak -ABD'nin çekileceği tehdidinde bulunarak ya da harcamaların artırılmasını talep ederek- klasik bir anlaşma yapabileceğini belirterek NATO üyesi Danimarka da dahil olmak üzere Avrupa'nın, NATO ülkelerine bazı avantajlar sağlanması karşılığında Grönland'dan vazgeçebileceğini dile getirdi.
Aynı zamanda Rusya Bilimler Akademisi ABD ve Kanada Çalışmaları Enstitüsü araştırmacısı olan Vasilyev, Trump'ın gümrük vergileri uygulayarak Danimarka'a baskı yapabileceğini ve bunun da ekonomik bir savaşa dönüşebileceğini de vurguladı.
Askeri seçenek
Siyasi analist Kravçenko, Trump'ın NATO üyesi Danimarka'ya karşı askeri güç kullanmak gibi 'çılgınca' bir yola başvurması pek akla yatkın olmadığını zira bu fikrin Washington'un çıkarlarına uygun olmadığını belirterek diplomatik bir tartışmanın ve sonunda bir uzlaşmaya varılmasının daha olası olduğunu dile getirdi.
ABD Grönland'ı neden ilhak etmek istiyor?
Askeri analist Leonkov Grönland'ın doğal kaynaklarının kayda değer olduğunu ancak ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump'ın Danimarka'danbu adayı satın alma isteği her şeyden önce askeri kaygılardan kaynaklandığını belirtti.
Leonkov, Grönland'da küresel ısınmayla beraber ABD'nin burada tüm Kuzey Atlantik'i 'örtmesine' ve Kuzey Kutbu'nu izlemesine olanak tanıyacak bir deniz tesisleri zinciri kurabileceğini öne sürdü.
Leonkov ayrıca ABD'nin daha önce Grönland'da bir deniz üssü kurma girişiminde bulunduğunu ancak orada elektrik ve ısınma kaynaklı maliyetler nedeniyle ileri karakolun inşasından vazgeçtiğini vurguladı.
ABD'nin Kuzey Atlantik bölgesindeki mevcut donanma varlıklarının Rusya'nın buradaki denizaltı operasyonlarını hala güvenilir bir şekilde takip edemediğini vurgulayan Leonkov, ABD'nin bu sorunu Grönland'a genişleme yoluyla donanma varlığını güçlendirerek çözmeye çalışabileceğini söyledi.
İzlanda'nın hem nispeten küçük olması hem de volkanik faaliyetlerle ilgili tüm riskler barındırması nedeniyle İzlanda'nın üsler için kullanılmasının söz konusu olmadığını da ekleyen Leonkov ABD'nin Grönland'ı ele geçirme çabasının muhtemel nedenini, “Çözümleri orada daimi deniz varlığı, özellikle de Rus denizaltılarını aktif olarak arayacak deniz ve dalgıç insansız hava araçları bulundurmaktan geçiyor" cümlesiyle özetledi.
ABD Grönland'ı ilhak edebilecek mi?
Askeri analist Leonkov tarafından konuya ilişkin yapılan açıklamada, “Bence büyük bir yaygara kopacak ama Grönland bir bölge hatta bir devlet olarak ABD'ye katılacak. Danimarka maddi tazminat alacak ve Rus tankerlerinin Baltık Denizi'ne açılan Danimarka boğazlarından geçişini engellemesi için kesin emir verilecek" dedi.
Vasilyev ise Washington'un şu anda Grönland'ın kademeli olarak ABD kontrolüne geçmesi için çözümler üzerinde kafa yoruyor olabileceğine işaret etti.
'Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız'
Grönland Başbakanı Mute Egede'nin Trump'ın bu fikrine sosyal medya hesabından yanıt verdi.
Grönland bağımsızlık taahhüdünü ve ticaret ile işbirliğine açık olduğunu teyit eden Egede, "Grönland, Grönland halkına aittir. Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız. Uzun süredir devam eden özgürlük mücadelemizi kaybetmeyeceğiz” dedi.
Trump, ABD'ye ait Pituffik Üssü'nün (eski adıyla Thule Hava Üssü) bulunduğu Grönland'ı satın almaktan ilk kez bahsetmiyor. Başkanlığının ilk döneminde bu fikri kamuoyuna açıklamış ancak Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen tarafından 'saçma' bulunarak reddedilmişti. Bu olumsuz tepki Trump'ın Danimarka'ya yapmayı planladığı resmi ziyareti iptal etmesine neden olmuştu.
Danimarka savunma harcamalarını artıracak
Danimarka Savunma Bakanı Troels Lund Poulsen, yeni savunma paketi açıkladı.
Poulsen, Grönland için hazırlanan paket kapsamında bölgeye iki devriye gemisi, iki uzun menzilli insansız hava aracı ve kızaklı köpekler sevk edileceği bilgisini paylaştı.
Trump'ın, 'Grönland'ın ABD kontrolünde olması gerektiği' yönündeki açıklamalarına atıfta bulunan Poulsen, yeni savunma paketinin zamanlamasını 'kaderin ironisi' olarak nitelendirdi.
ABD ilk olarak 1946'da 100 milyon dolar teklif etmişti
Ulusal arşivlerinde yer alan belgelere göre ABD, 1946'da Grönland'ı satın almak için Danimarka'ya 100 milyon dolar ödemeyi teklif etmişti. 100 milyon doların altın olarak ödenmesi planlanan teklif gerçekleşmese de ABD istediği askeri üslere yine de sahip olmuştu.
1970'lerin başından beri gizliliği kaldırılmış olan söz konusu belgeler daha önce Danimarka menşeli Jyllands-Posten tarafından haberleştirilmişti.
Yayımlanan belgelere göre satın alma önerisinin ilk olarak Kasım 1945'te Senatör Owen Brewster tarafından Amerikan askeri ve donanma yetkililerinin bunu desteklediğini ve kendisinin bunu 'askeri bir gereklilik' olarak gördüğünü söylediğinde gündeme gelmişti.
Nisan 1946'da ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi John Hickerson, Genelkurmay Başkanlığı'nın planlama ve strateji komitesinin bir toplantısına katılmıi ve 'hemen hemen her üyenin ... Grönland'la ilgili gerçek hedefimizin Danimarka'dan satın alma yoluyla elde etmek olması gerektiğini söylediğini' dile getirmişti.
Hickerson bir notunda, “Komite şu anda paranın bol olduğunu, Grönland'ın Danimarka için tamamen değersiz olduğunu ve Grönland'ın kontrolünün ABD'nin güvenliği için vazgeçilmez olduğunu belirtti” satırlarını kaleme almıştı.
Dışişleri Bakanlığı'nın Kuzey Avrupa İşleri Bölümü Başkan Yardımcısı William C. Trimble, 24 Mayıs 1946'da bu memorandumu takip eden bir yazıda, ABD'nin ada için 100 milyon dolar altın teklif etmesini önermişti. Trimble, Grönland'ın satın alınmasının ABD'ye 'bir saldırı durumunda Arktik bölgesinde hava karşı saldırısı başlatabileceği değerli üsler' vereceğini dile getirmişti.
20 Haziran 1946'da Savaş Bakanı Robert Patterson, Dışişleri Müsteşarı Dean Acheson'a 'Genelkurmay Başkanları tarafından ana hatları çizilen askeri hakların Danimarka'dan alınması için gerekirse adanın tamamının satın alınması da dahil olmak üzere derhal harekete geçmenin iyi bir fikir olabileceğini' yazmıştı. Acheson ise Dışişleri Bakanlığı'nın Grönland'ın öneminin farkında olduğu yanıtını vermiş ancak satın alma konusunda bir şey dile getirmemişti.
'İhtiyaçlarımız Rasmussen'i şok etmiş gibi görünüyordu'
Öte yandan Dışişleri Bakanı James Byrnes'in Kopenhag'daki ABD Büyükelçiliği'ne gönderdiği bir telgrafta, bu teklifin 14 Aralık 1946'da New York'ta Danimarka Dışişleri Bakanı Gustav Rasmussen'e yapıldığı ortaya çıkmıştı. Grönland için diğer güvenlik düzenlemelerini tartıştıktan sonra Byrnes'in Rasmussen'e adanın ABD'ye doğrudan bir satışın 'en temiz ve tatmin edici netice olacağını' söylediğini belirtilmişti.
Söz konusu teklif ilişkin Byrnes, “İhtiyaçlarımız Rasmussen'i şok etmiş gibi görünüyordu ancak önerilerimi kesin bir dille reddetmedi ve kendisine verdiğim bir memorandumu inceleyeceğini söyledi” demişti. Byrnes'in notunu da içeren arşiv dosyasında ise Danimarka'nın bu teklife yanıt verip vermediğine ya da konunun kapanmasına izin verip vermediğine dair herhangi bir bilgi ortaya çıkmamıştı.
Grönland iki asırlık koloni döneminin ardından 1951 yılında Danimarka'nın ayrılmaz bir parçası haline gelmiş ve 1979'da adaya özerklik verilmişti.
ABD Hava Kuvvetleri'nin şu anda Grönland'da Thule ve Sondestrom olmak üzere iki üssü bulunuyor. Thule Üssü'nün 1952 yılında inşa edilmesi, 1951 yılında ABD ve Danimarka arasında imzalanan bir savunma anlaşması sayesinde mümkün olmuştu. Başlangıçta uzun menzilli bombardıman görevleri için bir yakıt ikmal üssü olarak tasarlanan bu üs, 1961 yılından bu yana balistik füze erken uyarı sahası ve uydu telemetri istasyonu olarak kullanılıyor.