Türkiye ve dünyada yaşlı nüfus artıkça yaşa bağlı hastalıkların sayısı da artıyor. Alzheimer, demans gibi hastalıklarla mücadelede ise beslenme bir adım öne çıkıyor. Uzmanlar sağlıklı yaşlanmanın temel taşı olarak sağlıklı beslenmeyi gösterirken Akdeniz ve DASH beslenme alışkanlıklarının bir kombinasyonu olan Mind diyetinin bilişsel fonksiyonların korunması için en etkili yöntemlerden biri olarak gösteriliyor. Açılımı “Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay” yani “Nörodejeneratif Gecikme için Akdeniz-DASH Müdahalesi" olan Mind diyeti nedir? Mind diyeti bir mucize mi? Mind diyetinde hangi besinler tüketilmeli? Mind diyetinde hangi besinlerden uzak durmalı? Mind diyeti yaparken nelere dikkat edilmeli?
Mind diyeti nedir? Mind diyeti nasıl ortaya çıktı?
Mind diyeti, yaşa bağlı olan bilişsel hastalıklar için Rush Üniversitesi'nden Dr. Martha Clare Morris ve ekibi tarafından 2015 yılında oluşturuldu. Temelinde tam tahıllar, baklagiller, sebzeler, meyveler, kuru yemişler, balık ve az miktarda et, süt ve süt ürünlerini içeren Akdeniz diyeti ile hipertansiyonu ve kalp-damar hastalıklarını önlemek amacıyla önerilen DASH diyeti yatıyor.
Mind diyeti mucize mi? Demans'ı, alzheimer'ı durdurabilir mi?
Türkiye Alzheimer Derneği Başkanı Prof. Dr. Başar Bilgiç'e bu soruyu sorduk.
Prof. Dr. Bilgiç, Mind diyetinin Akdeniz diyetinin 'modifiye' hali derken, "Alzheimer hastalığı çok faktörlü bir hastalık. Tek bir diyetle, beslenmeyle bağdaşlaştırılabilecek bir hastalık değil. Hatta diyet bu işin çok ufak bir kısmında kalıyor" dedi.
Alzheimer'da bilinen risk faktörleri olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Bilgiç şu bilgileri paylaştı:
"Orta yaşlarda kötü kolesterol yüksekliği, tansiyon yüksekliği ve diyabet de risk faktörleri arasında. Böyle düşününce, Mind diyeti gibi damar sağlığına olumlu etki eden diyetler alzheimer'ı da dolaylı yönden etkiliyor mu, azaltıyor mu, engelliyor mu diye düşünülebilir. Ama çok net bir şey yok."
Riski düşürüyor ama ortadan kaldırmıyor
Prof. Dr. Bilgiç, vücudun birbirinden bağımsız olmadığına dikkat çekerek, "Alzheimer da bir damar sorunu da var. Kalbe ve damara etkili bir diyet uyguladığınızda bu beyne de olumlu bir şekilde yansır. Ama tamamen bu diyetle beslenip alzheimer olan hastalar var mı? Var. Akdeniz diyeti diyoruz Akdeniz havzasında bu hastalık görülüyor mu? Görülüyor. Dünyada ne kadar görülürse o kadar görülüyor. Riski düşüren bir diyet ama riski sıfırlayan bir diyet değil. İnsanlar ben böyle besleniyorum zaten kırmızı et yemem neden oldum diye düşünebilir. Bu sadece diyetle ilgili kısmında iyileştirme yapıyor yoksa hava kirliliğine maruz kalıyorsunuz yaşlanıyorsunuz diğer risk faktörlerine maruz kalıyorsunuz. Bunların hepsi etkili. " diye konuştu.
Araştırmalar sürüyor
Mind diyeti ile ilgili tüm dünyada araştırmalar sürüyor. Kesin sonuçlar olmasa da uzmanlar 'sağlıklı' beslenmeyi öneren bu beslenme tarzından umutlu.
Mind diyetinde neler tüketilmeli?
1. Yeşil yapraklı sebzeler: Haftada en az altı porsiyon ıspanak ve yeşil salata gibi yeşil yapraklı sebzeleri pişmiş ya da çiğ hâlde tüketebilirsiniz.
2. Diğer tüm sebzeler: Yeşil yapraklı sebzelerin yanı sıra günde en azından bir sebze daha tüketilmeli. Bu amaçla düşük kalorili olması ve besin değerinin yüksek olması nedeniyle nişastasız sebzeleri tercih edebilirsiniz.
3. Meyveler: Haftada en az iki kez kırmızı-mor meyveler tüketilmeli. Özellikle çilek, yaban mersini, ahududu ve böğürtlen gibi kırmızı-mor meyveler antioksidan açısından son derece zengin.
4. Kuru yemişler: Haftada en az beş porsiyon kuru yemiş tüketilmeli. Besin değerini çeşitlendirmek için farklı tür kuru yemişleri tercih edebilirsiniz.
5. Zeytinyağı: Temel pişirme yağı olarak zeytinyağı kullanılmalı.
6. Tam tahıllar: Günde en az üç porsiyon tüketilmeli. Yulaf ezmesi, kinoa, esmer pirinç, tam buğdaylı makarna ve %100 tam buğday ekmeği gibi tam tahılları tercih edebilirsiniz.
7. Balık: Haftada en az bir kez balık tüketilmeli. Omega-3 yağ asitleri açısından zengin olan somon, sardalya, alabalık, ton balığı ve uskumru gibi yağlı balıkları tercih edebilirsiniz.
8. Baklagiller: Haftada en az dört öğün fasulye, mercimek ve soya fasulyesi gibi baklagiller tüketilmeli.
9. Kümes hayvanları: Haftada en az iki kez tavuk veya hindi tüketilmeli. Ancak kümes hayvanlarının kızarmış şekilde tüketilmesi önerilmiyor.
Mind diyetinde tüketilmemesi gereken besinler hangileri?
1. Tereyağ gibi katı yağların günlük tüketilecek miktarı 1 yemek kaşığının yani yaklaşık 14 gramın altında tutulmalı. Yemekleri pişirirken katı yağlar yerine zeytinyağı kullanabilirsiniz.
2. Peynir: MIND diyetinde haftada en fazla bir porsiyon peynir tüketilmesi öneriliyor.
3. Kırmızı et: Haftada en fazla üç porsiyon sığır eti, kuzu eti ve bu etlerden yapılmış kırmızı et ürünleri tüketilebilir.
4. Kızarmış yiyecekler: MIND diyetinde özellikle kızarmış fast food yiyeceklerin sınırlandırılması tavsiye edilir. Bu tür yiyecekler haftada en fazla bir kere tüketilebilir. Çünkü kızarmış yiyeceklerde bulunan trans yağların kalp-damar hastalıkları ve Alzheimer gibi hastalıklarla ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar bulunuyor.
5. Tatlılar: Dondurma, kurabiye, kek, şekerleme gibi işlenmiş ürünler ve rafine şeker içeren yiyeceklerin haftada en fazla dört kez tüketilmesi öneriliyor.