Günümüzde herkesin kozmetik ürünlere ulaşımı kolaylaştı. Kozmetik denince akıllara başta kişisel bakım ürünleri gelirken fondöten, allık, rimel gibi makyaj malzemelerini de unutmamak gerek. Son zamanlarda ise bu ürünlerin etkisini arttırmak veya raf ömrünü uzatmak için kullanılan içeriklerin sağlığa etkisi tartışılıyor. Çünkü içeriğine bakmadan aldığımız bu ürünlerde bulunan toksik maddeler cilt emilimi yoluyla vücudumuza giriyor ve deri hastalıklarından kansere kadar gidecek yolun önünü açıyor. Peki kozmetik ürünlerinde kaçınılması gereken içerikler neler? Kozmetik etiketleri nasıl okunur? Bilinçli tüketici olmanın püf noktaları neler? Kozmetik Üreticileri ve Araştırmacıları Derneği Başkanı Levent Kahrıman Sputnik’e anlattı.
Bu içeriklere dikkat! Uzmanı makyaj ürünlerinde kaçılması gereken zararlı maddeleri sıraladı
Kozmetik Üreticileri ve Araştırmacıları Derneği Başkanı Levent Kahrıman, kozmetik ürünlerin yasa yoluyla takip ve kontrolünün yapıldığını bu yüzden yasaklı ve zararlı maddelerin kullanılmasının mümkün olmadığını belirtti:
“Kozmetik ürünler yasalar ile takip ve kontrolü olan ürünlerdir. Yasaklı ve zararlı maddelerin kullanılması mümkün değildir. Yine de tartışmaya açık maddeler bulunmaktadır. Bunlar otoritelerce zararları kesin görülürse yasaklanmaktadırlar. Örneğin uzun süre kozmetik ürünlerde yer alan kokuları sağlamak için kullanılan bir esans bileşeni olan Lilial yıllarca kullanılmıştır. Fakat son yıllarda bu bileşenin zararları net görülünce kozmetik ürünlerde kullanımı yasaklanmıştır. Bu durum bir çok kozmetik bileşen için geçerlidir.”
“AB Kozmetik Yönetmeliği’ne uygun olarak belirlenen 1.400’den fazla madde Türkiye'de de yasaklanmıştır. Örneğin, hidrokinon, kloroform, lidokain gibi içerikler kozmetik ürünlerde yasaktır. Bu maddelerin kozmetik kullanımı tespit edilirse marka sahibine ceza uygulanmaktadır.”
Kozmetik etiketleri nasıl okunur? Bilinçli kozmetik kullanımının püf noktaları neler?
Kahrıman, kozmetik etiketlerini okurken özellikle her girdinin yazılmış olduğundan emin olmamız gerektiğini kaydetti:
“Kozmetik ürünlerin içindekiler kısmın içinde kullanılan her girdinin yazılmış olması gerekir. Bu kozmetik dünyasında INCI olarak (Uluslararası kozmetik bileşenler sözlüğü) tanımlanmış adlandırma sistemi ile sağlanır. İçerikleri kontrol ederek yasaklı, limitli yada kullanıcıya alerjisi olan bir bileşen var mı kontrol edilmelidir. Son kullanma tarihi kozmetik ürünlerde her zaman yazılma zorunluluğu bulunmuyor. Özellikle son kullanma tarihi 30 aydan fazla olan ürünlere, son kullanma tarihi yerine kapak açıldıktan sonraki tüketim süresi (ay ve yıl olarak belirtilir) bulunur. Buna dikkat etmek gerekir. Ürünün parti numarası, üretim yeri gibi bilgiler etiket okumada önemlidir."
“Kozmetik ürünler Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından gözetim ve denetime tabi tutulur. Bakanlığımızın ürün takip sistemi (ÜTS) bulunuyor. Etiket üzerinde yer alan barkod ile ÜTS kaydı sorgulanabiliyor ürünün. Eğer ÜTS kaydı yoksa ürünün kontrol dışında olduğunu düşünüp işlem başlatılması için bakanlığa şikayet de bulunabiliyorsunuz.”
‘Şikayette bulunmak da mümkün'
Kozmetik Üreticileri ve Araştırmacıları Derneği Başkanı Levent Kahrıman, tüketicilerin içerik etiketinde herhangi bir yasaklı madde görmesi durumunda şikayette bulunabileceklerini söyledi:
"Ürünlerin bildiriminden piyasada dolaşımına kadar denetimler mevcuttur. Kullanıcı da elindeki üründe olası bir yasaklı madde görmesi durumunda şikayette bulunabiliyor.”
kozmetik ürünler
© Fotoğraf : Bu fotoğraf yapay zeka ile oluşturulmuştur
Kozmetik ürünlerde kullanılması yasak olan içerikler nelerdir?
Lilial: Lilial, kozmetik ürünlerde çiçeksi koku sağlamak için kullanılan bir kimyasal bileşiktir. Başta parfüm, deodorant gibi kişisel bakım ürünlerinde tercih edilen bu içerik alerjen içermesi nedeniyle cilt hassasiyetine yol açabileceği göz önünde bulundurulmuş ve tüketicilerin güvenliğini sağlamak için Avrupa Birliği Kozmetik Tüzüğü’nde yasaklı bileşenler listesine alınmıştır.
Hidrokinon: Hidrokinon özellikle cilt beyazlatıcı ve leke giderici ürünlerde kullanılan bir kimyasal bileşiktir. Bu bileşik ciltteki melanin üretimini baskılayarak koyu lekelerin rengini açmak için etkili bir şekilde kullanılır. Ancak uzun vadede kullanımında ciltte yüksek hassasiyet ve kansere yol açabileceği ortaya çıkmış, bu riskler nedeniyle birçok ülkede kullanımı yasaklanmış veya ciddi bir kısıtlamaya gidilmiştir.
Kloroform: Eskiden anestezi ve endüstriyel çözücü olarak kullanılan bu bileşik kozmetik ürünlerinde genellikle hoş koku sağlamak veya yağları ve pigmentleri çözmek için kullanılırdı. Ancak uzun süre cilt yoluyla emilmesi durumunda merkezi sinir sistemi, karaciğer ve böbrekler üzerinde toksik etkiler göstermesi ve kanser riskini artırdığı için AB Kozmetik Yönetmeliği, kloroformun kozmetik ürünlerde kullanılmasını tamamen yasaklamıştır.
Lidokain: Lidokain özellikle lazer, dudak dolgusu gibi acılı işlemlerde anestezi etkisiyle kullanılmış ancak yan etki ve doz aşımı durumunda yüksek risk içermesi nedeniyle yasaklanmıştır.
Kozmetik ürünlerinde dikkat edilmesi gereken içerikler neler?
PFAS (Per- ve Polifloroalkil Maddeler): Suya, yağa, ve lekeye karşı dayanıklı yapıları nedeniyle 'sonsuz kimyasallar' olarak adlandırılan ve doğada çözünmeyen kimyasal bileşik olarak öne çıkıyor. Günümüzde kozmetik ürünlerde, yiyecek ambalajlarında ve su geçirmez kumaşlarda bulunurken, PFAS’ın vücutta birikmesi ve uzun süre çözünmeden kalması nedeniyle uzman doktorlar için sağlığa olan etkileri ciddi endişeler yaratması ile biliniyor. PFAS, kozmetik sektöründe kalıcılık sağlamak için kullanılsa da insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle 'çok tehlikeli' olarak değerlendiriliyor. Üstelik bu içerikte ürünler, Türkiye'de sıkça tercih edilen online alışveriş sitelerinde bile satılıyor. PFAS, vücutta birikerek uzun vadede sağlık sorunlarına yol açabilir. Endokrin sistemi bozucu etkileri bilinen PFAS, hormonal dengesizlikler, kansere yatkınlık, bağışıklık sistemi zayıflığı gibi etkiler gösterebilir. Araştırmalar, PFAS maruziyetinin özellikle karaciğer, böbrek ve tiroid üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceğini göstermektedir. Ayrıca, PFAS maddelerinin doğurganlık, üreme sağlığı üzerinde de olumsuz etkileri olduğu belirtiliyor.
Alüminyum: Günümüzde halen tartışılan ve özellikle deodorantlarda bulunan alüminyum başta meme ve cilt kanseri olmak üzere ciddi hastalıklar ve hassasiyetlere neden olabilir.
Talk: Özellikle sosyal medyada içerik etiketi okuma hesaplarının radarına takılan bu içerik daha çok pudra, allık ve far gibi ürünlerde tercih edilirken bunların daha pürüzsüz uygulanmasını sağlar. Ancak son dönemde sağlık riskleri nedeniyle bu içerikte tartışılmaya başlamıştır. İçeriğin solunum yoluyla vücuda girmesiyle ciddi sağlık sorunlarına neden olduğu düşünülmekte.
Nanopartiküller: Özellikle güneş kremleri ve yaşlanma karşıtı kremlerde kullanılan bu içerikleri çinko veya titanyum nanopartikülleri oluşturur. Bunlar bileşenlerin cilde daha derin nüfuz etmesini sağlar. Ancak araştırmalar bu içeriklerinde sağlığa zararlı olduğunu gösteriyor.