Akciğer kanserinde, '41 bin kişiden' biri de siz olmayın
Türkiye'de ve dünyada akciğer kanseri vakalarının sayısı artıyor. Türkiye'de her yıl 41 bin kişiye akciğer kanseri teşhisi konulurken, 20 yıl içerisinde bu rakamın iki katına ulaşması bekleniyor. En büyük faktör ise sigara.
Sitede okuAkciğer kanseri hem dünyada hem de Türkiye'de kansere bağlı ölüm nedenleri arasında en üst sıralarda yer alıyor. Türkiye'de her yıl 41 bin kişiye yeni akciğer kanseri teşhisi konulurken, akciğer kanseri tüm kanser ölümlerinin yüzde 19.4'ünden sorumlu. Erkeklerde kadınlara oranla neredeyse 5 kat fazla görülüyor. Uzmanlar ise uyarıyor: 'O 41 bin kişinin içinde olmayın'. 17 Kasım Dünya Akciğer Kanseri Günü öncesinde Sputnik'e konuşan uzmanlar, akciğer kanserinin nedenlerini ve korunma yöntemlerini anlattı? Akciğer kanseri nedir? Akciğer kanserinden nasıl korunulur? Sigara içmek akciğer kanserini artırıyor mu? Akciğer kanserinin risk faktörleri neler?
Hastaların yüzde 90'ında sigara içme öyküsü var
Ortalama her yıl dünyada 1 milyon 800 bin kişinin akciğer kanseri nedeniyle hayatını kaybettiğini söyleyen Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Ü. Seha Akduman tütün ürünleri kullanımının bu hastalık üzerindeki etkisinin altını çizdi. Sigara içen beriylerin yüzde 10-15'inde akciğer kanseri geliştiğini ve akciğer kanserli hastaların yüzde 90'ında sigara içme öyküsü bulunduğunu söyleyen Dr. Akduman, "Türkiye'de ve dünyada sigara içme oranı yüzde 30'lar civarında ve yaygın olarak kullanılan sigara ile kaygılar daha da artıyor. Yine hava kirliliği, asbest ve ağır metal maruziyeti gibi çevresel faktörler de akciğer kanserinin artışına neden oluyor" dedi.
Bir diğer faktörün de 'tarama yöntemlerine' başvuran sayısındaki artı olduğunu belirten Dr. Akduman, yaşlı nüfus sayısının artmasının da vaka sayısındaki artış üzerinde etkili olduğunu belirtti.
Kanserin türü ve erken teşhis önemli
Tüm kanser türlerinde olduğu gibi 'erken teşhis' akciğer kanserinde de önemli. Hastalığın 'dört evresi' olduğunu belirten Dr. Akduman şunları söyledi:
"Yapılan çalışmalarda beş yıllık sağ kalım oranları evre birde yüzde 90 iken evre dörtte yüzde beşlere kadar düşmektedir. Erken evrede yakalanan ve ameliyat şansı bulunan hastalarda sağ kalım oranları ve hastalıktan kurtulma ihtimalleri de yüksektir. Akciğer kanseri küçük hücreli ve küçük hücreli dışı olmak üzere iki gruba ayrılır. Küçük hücreli akciğer kanserinin sağ kalım oranları daha düşük olmakla beraber kemoterapiye daha iyi yanıt verdiği düşünülmekte."
Akciğer kanserinden nasıl korunur? Risk faktörleri nelerdir? Akciğer kanserinin belirtileri nelerdir?
Erken tanı için 50 yaş üzerinde ve 20 yıl günde en az bir paket sigara içen hastaların düşük doz tomografi ile taranmasının önerildiğini söyleyen Dr. Akduman, risk faktörleri hakkında da şu bilgileri paylaştı:
Akciğer kanserinin başlıca risk faktörleri arasında sigara, pipo, nargile ya da elektronik sigara gibi tüm tütün ürünlerinin tütün ürünleri kullanımı öne çıkmakta. Sigara içmeyen akciğer kanseri vakalarının üçte birinde ise pasif sigara dumanına maruz kalmak önemli bir risk faktörü. Günde bir paket sigara içen erkeklerde akciğer kanseri riski içmeyenlere göre 23 kat, kadınlarda ise 13 kat daha fazladır. Risk, sigaraya erken yaşta başlama, ev içi kullanım ve mesleki/genetik faktörlerle daha da artar. Sigarayı bıraktıktan sonra risk azalmaya başlasa da anlamlı bir azalma için 25 yıl geçmesi gerekir ve bu durumda bile risk, hiç sigara içmemişlere kıyasla yüksektir. Ayrıca puro ve pipo kullanımı da riski artırmakta olup, düşük nikotin ve tar içeren "light" sigaralar bile koruma sağlamaz. Diğer risk faktörleri; ailede akciğer kanseri öyküsü, hava kirliliği, iş yerinde asbest arsenik krom gibi maddelere maruz kalınması, herhangi bir nedenle yoğun radyasyona maruz kalınması, önceki hastalıklara bağlı akciğer hasarı ve mesleki kimyasal maruziyettir. Sigara başta olmak üzere toksik maddelerden uzak durmak ve mesleki zorunluluklarla karşılaşılan durumlarda koruyucu ekipman kullanmak gibi önlemler, riski önemli ölçüde düşürebilir.
Bu belirtileri gözden kaçırmayın
"Akciğer kanserinin en yaygın belirtileri arasında inatçı öksürük, kanlı balgam, göğüs ağrısı, ses kısıklığı, açıklanamayan kilo kaybı, nefes darlığı, yeni başlayan hırıltılı solunum ve sık tekrarlayan, tedaviye dirençli zatürre bulunmakta". diyen Dr. Akduman sözlerini şöyle sürdürdü:
"Ayrıca tek taraflı göz kapağı düşmesi, kol uyuşması ve ağrısı, halsizlik, kas kaybı ve baş-boyun bölgesinde ödem gibi şikayetler de görülebilir. Belirtiler, tümörün konumu ve boyutuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. Özellikle uzun süre sigara kullanan kişiler, sigaraya bağlı olduğunu düşündükleri kronik öksürüğü göz ardı edebilir, bu da erken teşhis için zaman kaybına neden olabilir. Sigara kullananların öksürüklerinde meydana gelen değişimlere dikkat etmeleri gerekir. Öksürükte artış, balgam miktarında çoğalma, kanlı balgam veya öksürük sırasında solunum seslerinde kabalaşma gibi belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden harekete geçmek önemlidir. Bu tür değişiklikleri hasta kendisi fark edemeyebilir; bu nedenle yakınlarının da dikkatli olması büyük önem taşır. Akciğer kanserine bağlı öksürük, gece-gündüz fark etmeksizin devam eder ve yemeklerle bağlantılı değildir; ayrıca öksürük kesici ilaçlara genellikle yanıtı düşüktür."
20 yıl içinde akciğer kanseri hastalarının sayısı 4 milyona çıkacak
Türk Toraks Derneği'nin paylaştığı verilere göre ise vaka sayısı her geçen yıl artıyor. GLOBOCAN 2022 verilerine göre; 2022 yılında dünyada yaklaşık 2.5 milyon kişi akciğer kanseri tanısı almış. Türkiye’de 2022 yılında bu rakam 41 bin 32 kişi olarak belirlendi. Yapılan analizlerde önümüzdeki 20 yıl içinde akciğer kanseri hastalarının 4 milyonun üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. Türkiye'de kadınlarda akciğer kanseri saptanma oranının yüzde 70 artarak 8 bin’den yaklaşık 14 bin’e ulaşması, erkeklerde yüzde 96 artış ile 33 bin’den 64 bin’e çıkması bekleniyor. Türkiye’de en son 41 bin olan bu sayının yaklaşık 2 kat artarak 80 bin hastayı bulacağı tahmin ediliyor.
Neden artıyor?
Akciğer kanseri vakalarındaki artışın tek bir sebeple açıklanamayacağı belirtilirken en önemli neden olarak sigara gösteriliyor. Elektronik sigara gibi ürünlerin kullanılması da vaka sayılarındaki artışı tetikliyor. Yine 'pasif içicilik' özellikle kadınlar ve çocuklar arasında kanser riskini artırırken bir önemli faktörlerden biri de yaşlılık. Türkiye'de akciğer kanseri 50-70 yaş arası erkeklerde diğer yaş gruplarına göre daha sık görülüyor.
Verilere göre, 15-24 yaş grubunda henüz akciğer kanseri görülmüyor ama 25-49 yaş erkeklerde ise giderek artan bir oran mevcut.
Sağlığınız için bunları yapın
Akciğer kanserine yakalanmamak için sigaradan, elektronik sigara ve nargileden uzak durun. Egzoz dumanı, endüstriyel atıklar ve diğer hava kirliliği kaynaklarına uzun süre maruz kalmaktan kaçının. Evde kullanılan biyoyakıt veya kömür gibi maddelerin neden olduğu iç mekan hava kirliliğini azaltmak için iyi havalandırma sağlayın. Evinizi radon gazı açısından test ettirin. Radon birikimini önlemek için evde havalandırma sistemlerini iyileştirin. Mesleki Risklerden Korunun. Asbest, silika ve diğer kanserojen maddelere maruz kalınan işlerde çalışanlar koruyucu ekipman kullanmalıdır. Bol meyve ve sebze tüketimi bağışıklık sistemini güçlendirir ve kansere karşı koruyucu etki sağlar. Düzenli fiziksel aktivite genel sağlığı iyileştirir ve kanser riskini azaltır. Yüksek risk grubundaysanız (örneğin, uzun yıllar sigara içmişseniz), doktorunuza danışın. Ailede akciğer kanseri öyküsü varsa, bu durum doktora bildirilmelidir. Kronik stres ve uyku eksikliği bağışıklık sistemini zayıflatabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek önemlidir. Aşırı alkol tüketimi, akciğer kanseri riskini dolaylı olarak artırabilir. Alkol tüketimini sınırlamak genel sağlığı iyileştirir.