MHP lideri Devlet Bahçeli'nin bugün grup toplantısında yaptığı açıklamalar gündemin ilk sıralarına yerleşti. Bahçeli, PKK lideri Abdullah Öcalan için çağrıda bulunarak "Umut hakkı" önerisini getirdi. TBMM'deki grup toplantısında konuşan Bahçeli, "Geçen haftaki grup konuşmamda demiştim ki; Türkiye’ye getirilirken, 'her türlü hizmete hazırım' diyen teröristbaşı, buyursun 'terörün bittiğini, örgütünün tasfiye edileceğini tek taraflı ilan etsin.' Bu çağrımın iç yüzünü henüz anlamayan, anlasa bile işine gelmediğinden saptırmaya çalışanlar çok sayıdadır. Teröristbaşı işin içinde olmazsa bir şey çıkmaz diyenlere de sesleniyorum; Şayet teröristbaşının tecridi kaldırılırsa, gelsin TBMM DEM Parti Grup Toplantısı'nda konuşsun" dedi.
"Terörün tamamen bittiğini ve örgütün lağvedildiğini haykırsın" ifadelerini kullanan Bahçeli, "Umut hakkının kullanılması için yasal düzenlemeyi işaret ederek şunları kaydetti:
"Bu dirayet ve kararlılığı gösterirse, 'Umut Hakkı'nın kullanımıyla ilgili yasal düzenlemenin yapılması ve bundan yararlanmasının önü de ardına kadar açılsın. Ne Kandil, ne de Edirne; adres İmralı’dan DEM’e uzansın, bu ağır ve tarihi terör sorunu ülke gündeminden tamamen çıkarılsın. Hodri meydan, buna varız; vatan, millet, devlet, bayrak, ortak gelecek ve tam bağımsızlık için bunu dahi sineye çekmeye sonuna kadar hazırız."
Bahçeli'nin açıklaması sonrası "Umut hakkı nedir" sorusu gündem oldu. Peki, Umut hakkı nedir? Umut hakkı için yasal düzenleme gerekir mi? Umut hakkı hangi suçlar için geçerli? Umut hakkından kimler yararlanabilir?
Umut hakkı nedir?
Umut hakkı, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan bir mahkumun belirli bir süre sonra cezasının yeniden gözden geçirilmesini ve rehabilitasyon sürecine tabi tutulma şansını içerir.
Umut hakkı, ceza hukukunda, hapis cezasına mahkûm edilen bireylerin belirli süreler boyunca gösterdikleri iyi hal ve davranışları göz önünde bulundurularak, kanunla belirlenmiş şartlar dahilinde koşullu salıverilme olasılıklarının değerlendirilmesini içerir. Umut hakkı, her mahkûm için geçerli değildir. Bu hak, özellikle belirli koşulları sağlayan mahkûmlar için geçerlidir.
Öcalan 'Umut hakkından' faydanabilir mi?
Bu olgudan yararlanabilmek için müebbet hapis cezası alınmış olması ve terörle iltisaklı bir suçu işlememiş olmak gerekir. Umut hakkı aynı zamanda koşullu salıverme ve mevcut çıkan aflardan müebbet ağırlaştırılmış hapis cezaları almış kişilerin yararlanacağına dair düzenleme yapılırsa 'Abdullah Öcalan' 2036 yılında tahliye olabilir. Öcalan'ın Umut hakkından yararlanabilmesi için düzenleme gerekiyor.
Abdullah Öcalan'ın koşullu salıvermeden yararlanması için Terörle Mücadele Kanunu'nun 17. maddesinin 4'üncü fıkrasının yürürlükten kaldırılması gerekiyor. Söz konusu madde cezası idamdan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılanların koşullu salıvermeden yararlanamayacağını ve ömür boyunca cezaevinde kalacağını düzenliyor. Eğer bu hüküm kaldırılırsa Öcalan'ın cezaevinde kalacağı sürenin 36 yıla düşeceği ifade ediliyor.
Umut hakkından kimler yararlanabilir?
Umut hakkı, bir mahkûmun ceza süresince sergilediği davranışların değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu süreç şu şekilde işler:
İyi Hal Değerlendirmesi: Cezaevi yönetimi, mahkûmun ceza süresi boyunca sergilediği tutumu değerlendirir. Disiplin cezası almamış, sosyal rehabilitasyon programlarına katılmış ve suç işleme eğiliminde olmayan mahkûmlar iyi hal değerlendirmesine tabi tutulur.
Koşullu Salıverilme Talebi: Mahkûm veya avukatı, belirli bir süreyi doldurduktan sonra koşullu salıverilme talebinde bulunabilir. Bu talep, cezaevi yönetiminin verdiği iyi hal raporu ile desteklenir.
Mahkeme Kararı: Koşullu salıverilme kararı, mahkeme tarafından verilir. Mahkûmun durumu, cezaevi raporları ve gelecekte yeniden suç işleyip işlemeyeceği olasılığı göz önünde bulundurularak değerlendirilir.
AİHM'in kararı
AİHM, Öcalan ile ilgili 18 Mart 2014 tarihinde verdiği kararda, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının ömür boyu sürdürüleceğine dair düzenlemelerin işkence yasağına aykırı olduğu tespitinde bulunarak, bu konuda yasal düzenlemelerin getirilmesi gerektiğine hükmetmiş "Umut hakkı" gündeme gelmişti. Ancak Türkiye’de herhangi bir yasal düzenleme yapılmamıştı.
Komite, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının belirli bir asgari sürenin ardından gözden geçirilmesine dair inceleme mekanizması için yasal ve diğer yeterli tedbirlerin gecikmeksizin yerine getirilmesi gerektiğini kaydetmişti.