Birleşik Krallık, Hint Okyanusu’ndaki stratejik öneme sahip Chagos Adaları üzerindeki egemenliğinden vazgeçerek, bu adaları Afrika’nın ada devleti olan Mauritius’a devretti. Chagos Adaları, bölgedeki ABD’nin en önemli askeri üssü Diego Garcia’ya ev sahipliği yapıyor. Bu üs, uzun menzilli bombardıman uçaklarının konuşlandığı ve geçmişte Irak ve Afganistan savaşlarında aktif olarak kullanıldığı bir merkez olarak biliniyor.
Onlarca yıl süren müzakerelerin ardından adalar Mauritius’a teslim edilirken, bu karar İngiltere içinde tepkiyle karşılandı. Muhalefetteki Muhafazakâr Parti, İşçi Partisi lideri Başbakan Keir Starmer’ı eleştirerek, Mauritius’un Çin’in bir müttefiki olduğunu ve bu kararın İngiltere’nin stratejik çıkarlarını tehlikeye atabileceğini belirtti.
99 yıllığına kiraladı
Ancak, ABD ve İngiltere’nin askeri varlığı açısından büyük bir değişiklik olmayacak. Diego Garcia üzerindeki üs, 99 yıllığına kiralanmış durumda ve bu süre zarfında askeri üs, havaalanı dahil olmak üzere işlevini sürdürecek. Fakat ileride Mauritius hükümeti anti-Amerikan veya anti-İngiliz bir tutum benimserse, üsse ilişkin anlaşmaların iptali yönünde adımlar atabilir.
Bu üs, Hint Okyanusu’nun ortasında yer alması nedeniyle bölgedeki önemli deniz yollarını kontrol etmek açısından stratejik bir öneme sahip. Orta Doğu ve Güneydoğu Asya arasındaki ticaret yolları üzerinde etkili olan bu üs, bölgesel ve küresel güvenlik açısından kilit bir rol oynuyor.
İngiltere burayı nasıl ele geçirdi?
Chagos Adaları üzerindeki anlaşmazlık, 1960’lara kadar uzanıyor. Mauritius, İngiltere’yi adaları sömürgeci bir zihniyetle işgal etmekle suçlarken, Londra bu adaları 1965 yılında 3 milyon sterline satın aldığını savunuyordu. Ancak 2019 yılında Uluslararası Adalet Divanı, Birleşik Krallık’ın Chagos Adaları üzerindeki egemenliğini yasadışı ilan ederek, adaların Mauritius’a devredilmesini ve bölgedeki dekolonizasyonun tamamlanmasını emretti. Mahkeme ayrıca adaların halkının kendi kaderini tayin hakkının göz ardı edildiğini belirtti.
Birleşik Krallık, adaların devredilmesinin ardından, geçmişte adalardan zorla göç ettirilen binlerce Chagoslu’nun yeniden yerleştirileceğini açıkladı. 1960’ların sonunda ve 1970’lerin başında, ABD ve İngiltere’nin Diego Garcia’daki askeri üssün inşası için Chagos halkını zorla Mauritius ve Seyşeller’e sürdüğü biliniyor. Şimdi bu sürgün edilenlerin geri dönmesi sağlanacak.
'Stratejik bir felaket'
Birleşik Krallık’taki muhalefet partileri ve bazı siyasetçiler bu kararı eleştirdi. Eski Savunma Bakanı Grant Shapps, kararı 'pişmanlık verici' olarak nitelendirirken, Reform Partisi lideri Nigel Farage, bunu 'stratejik bir felaket' olarak değerlendirdi. Muhafazakâr Parti’den Robert Jenrick ise Başbakan Starmer’ı 'tehlikeli bir taviz' vermekle suçlayarak, bu kararı Çin’in müttefiki olan bir ülkeye toprak devretmek olarak tanımladı.
Buna karşın, Keir Starmer ve Mauritius Başbakanı Pravind Jugnauth, imzalanan anlaşmanın 'geçmişteki yanlışları telafi etmeyi ve Chagos halkının refahını desteklemeyi' amaçladığını belirtti.
WikiLeaks'te belgeler yayınlanmıştı
Adaların devri, Chagos halkının tarihi açısından da büyük bir önem taşıyor. WikiLeaks, İngiltere ve ABD’nin Chagosluların geri dönüşünü 'zor, hatta imkansız' hale getirmeyi planladığını öne sürerken, 2019’da Birleşmiş Milletler, adaların dekolonizasyonunu oylamıştı. Bu oylamada yalnızca Birleşik Krallık, ABD, Avustralya, Macaristan, İsrail ve Maldivler kararın aleyhinde oy kullanmıştı.
Diego Garcia, önümüzdeki 99 yıl boyunca İngiliz kontrolünde kalmaya devam edecek ve buradaki ABD askeri varlığı sürecek. Ancak bu üs, yalnızca İngiltere ve ABD’nin değil, dünya genelindeki güvenlik ve strateji açısından da büyük önem taşıyor.