Emeklilik hayali kuran binlerce kişi 2025'te hak kaybına uğramamak için kurumları dilekçe yağmuruna tuttu. 2024'te emeklilik dilekçesi verenlerin 2025'te verenlere göre yüzde 30 daha fazla maaş alacak olmasına ilişkin tartışmalar hükümeti harekete geçirdi.
Yüzde 30 fark nasıl giderilecek?
Hükümet, kamuoyunda tartışılan 2024 yılı ile 2025 yılı arasında ilk defa emekli olacak çalışanlara bağlanacak emekli aylıkları arasındaki oluşan yüzde 30 farkın giderilmesi konusunda çalışma başlattı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasındaki yapılan görüşmelerin ekim ayı içinde somutlaştırılması, hazırlanacak düzenlemenin de Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulması bekleniyor.
Maaş farkı nasıl ortadan kalkacak?
Sabah Gazetesi'nde yer alan habere göre emekli olacaklar arasındaki maaş farkını ortadan kaldırmak için alternatifli çalışma yürütüldüğü öğrenildi. Masadaki formüllerden birinin de "güncelleme katsayısını belli oranda sabitleme" olduğu belirtildi.
Sorunun temeli; güncelleme katsayısı hesabının esasını oluşturan TÜFE oranı ile emekli aylıklarına yapılan artış oranları arasındaki farktan kaynaklanıyor. Bu fark her yıl ortaya çıkmıyor. Ancak enflasyonun yüksek olduğu yıllarda emekli aylıklarında ciddi farklılıklar yaşanmasına yol açıyor.
Katsayı 1.42 olacak
Yılın ilk yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında bir önceki yılın TÜFE ve büyüme oranları bilindiği için güncelleme işleminin kolaylıkla yapılabiliyor. Yılın ikinci yarısında emeklilik başvurusu yapıldığında TÜFE belli olmadığı için özellikle yüksek enflasyonun olduğu dönemlerde durum daha önemli hale geliyor.
5510 Sayılı Kanun'un 29. maddesinin son fıkrasında "Kanuna göre hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle ocak ödeme dönemi, daha sonra temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır" ifadesi yer alıyor.
Eğer çalışan yılın ilk 6 ayında emekli olduysa bir önceki yılın güncelleme katsayısı belli olduğu için güncelleme işlemi yapılacak ve ardından emekli aylıklarına yapılan artış oranı kadar ağırlığı artırılacak ve ele geçecek emekli aylığı hesaplanacak.
Örneğin sigortalı 2025 yılı ilk yarısı içinde emekli aylığı başvurusu yaptı. TÜFE 2025-2027 OVP'de tahmin edildiği gibi yüzde 41.5 ve büyüme de yüzde 3.5 olarak gerçekleşirse (41.5+1.05-yüzde 3.5'in yüzde 30'u) 2024 yılında uygulanacak güncelleme katsayısı 1.4255 olacak.
2024 yılı içinde emekli olmakla 2025 yılına ertelemek arasında emekli maaşı açısından neden fark oluşacak?
Hürriyet'ten Noyan Doğan maaş farkı konusunu şu sözlerle açılıyor:
Aslında bu fark, tamamen 2025 yılında hedeflenen ekonomi politikalarından kaynaklanıyor. Farkın temel kaynağı da enflasyon ve büyüme hızı. 2024 yılında emekli olacakların emekli maaşı hesaplaması; 2023 yılındaki yüzde 4.5’lik gelişme hızı ve yine 2023 yılındaki yüzde 64.77’lik TÜFE’ye göre yapılacak ve buna göre de güncelleme katsayısı 1.6612 olarak uygulanacak. 2024 yılının Ocak ayında emeklilere yüzde 49.25, temmuz ayında da yüzde 24.73 oranında zam yapıldı ve 2024 yılında emeklilere kümülatif olarak yüzde 86.16 zam yapılmış oldu. 2024’ün sonuna kadar emekli olacakların maaş hesabına bu tutar da eklenecek. Özetle; yüzde 4.5’lik gelişme hızı, yüzde 64.77’lik enflasyon ve yüzde 86.16’lık zamma göre emekli maaşı hesaplanacak. Dolayısıyla da maaş yüksek olacak. 2024 sonuna kadar emekli olmayıp da 2025 yılına bırakanların maaş hesabı nasıl olacak? Bir kere 2025 yılında emekli olacaklar, 2024 yılındaki yüzde 86.16’lık emekli maaş zamlarından yararlanamayacak. Bundan sonrası, ekonomik programın tahminleri üzerine değişiyor. Tahminlere göre gelişme hızı 2024 yılında yüzde 4 olacak. Enflasyon tahminleri ise yüzde 38 ila yüzde 42 arasında değişiyor. Bu tahminlere göre de 2024 yılında emekli olacaklar ile 2025 yılında emekli olacaklar arasında maaş farkı yüzde 30 ila 36 arasında değişecek. Enflasyon yüzde 38 olursa maaş farkı yüzde 36, enflasyon yüzde 42 olursa maaş farkı yüzde 32 olacak. Enflasyon beklenenden yüksek gelirse aradaki maaş farkı yüzde 26’lara düşecek.
Çözüm ne?
Sorun ancak bir yasa değişikliği ile çözülebiliyor. Prim ve gün sayılarındaki değişiklik, seyyanen zam ve güncelleme katsayısındaki değişiklik gibi formüller masada yer alıyor.
Üzerinden durulan formüllerden biri 2024 yılı güncelleme katsayısının yine 2024 yılında emeklilere uygulanan toplam zam oranında (yüzde 86.16) şeklinde.
Bu formül; 2024 güncelleme katsayısının 1.4255 yerine, 1.8616 olarak değiştirilmesi anlamına geliyor. Yapılacak değişikliğin bütçeye getirecek ek maliyet uzmanlar tarafından tek tek hesaplanıyor.
Bakan Işıkhan: Farkla ilgili çalışıyoruz
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'ndeki Kabine Toplantısı sonrası basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, "2024'te emekli olacaklarla 2025'te emekli olacakların aylıkları arasında oluşacak farkla ilgili bir çalışmanız var mı? Kamuoyunda konuşulan bazı formüller var, bunlarla ilgili bir netlik var mı?" sorusunu "Bir netlik yok, ekiplerimiz çalışıyor, Hazine ve Maliye Bakanlığımız ile çalışıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız ile bir araya gelip görüşeceğiz" diye yanıtladı.