Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeni görev süresi içinde Rusya Devlet Başkanı Putin ile ilk defa yüz yüze bir araya geldi. İki lider yaklaşık bir yıl önce Astana’da bir araya gelen liderin görüşmesi dünyanın da yakından takip ettiği bir görüşme oldu. Görüşme öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı’nı yeniden tahıl koridoru anlamasına geri döndürebileceği yorumları nedeniyle görüşme batılı ülkeler tarafında da yakından takip edildi.
Görüşme sonucunda kameralar karşısına geçen iki lider tahıl koridoruna dönüşü görüştüklerini açıkladı. Rusya Lideri Putin kendilerine verilen sözlerin tutulması durumunda tahıl koridoru anlaşmasına dönüşün olabileceğini bir kez daha bu görüşme sonrasında açıklamış oldu.
İki liderin görüşmesinde tahıl koridorun dışında ikili ticaretin geliştirilmesi ve yerel para birimleri ile ticaret konularında atılabilecek adımlar da değerlendirildi. İkili ticaret hacminin 69 milyar dolara ulaştığına dikkat çekilen açıklamalarda bunun artırılması için atılacak adımların değerlendirildiğine de vurgu yapıldı.
‘Türkiye’nin ana gündemi tahıl koridoruydu’
Dış Politika Uzmanı Ferit Temur iki liderin görüşmesi sonrasında yaptıkları açıklamayı Sputnik’e şöyle değerlendirdi:
“Bugün Soçi’de gerçekleşen liderler düzeyindeki Türk – Rus diplomatik görüşmelerinde beklenmedik bir gelişme ortaya çıkmadı. Türk tarafı için ana gündem maddesi Rusya’nın Batılı ülkelerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle tek taraflı çekildiği tahıl koridoru anlaşmasına geri dönmesinin sağlanması idi. Ancak, Rusya bu anlaşmadan çekilirken öne sürdüğü kendince haklı gerekçeler yerine getirilmeden yeniden anlaşmaya dönmeyeceği yönündeki duruşunu yinelemiş oldu. Esasında, bölgesel ve küresel iç içe geçmiş ikili ve çok taraflı pek çok kritik konu varken Türk tarafının bu görüşmede tahıl koridoru anlaşmasını bu kadar öne çıkarıp vurgu yapması diplomatik açıdan ne kadar doğru pek emin değilim. Zira muhatabınız zaten çoktandır belli bir olumsuz tutum içerisinde iken.”
‘Türkiye’nin potansiyel Rus yatırımlarına odaklanması çok daha anlamlı olurdu’
İki ülke arasında ticari potansiyelin tahıl koridoru anlaşmasında daha önemli olduğunu savunan Temur “Tahıl koridorundan çok daha önemli olan ve Türk ekonomisinin içerisinde bulunduğu zorlu sürece katkı sunabilecek daha ikili düzeyli gündem başlıkları geliştirilebilinirdi. Özellikle Rus şirket ve yatırımcıların dünyanın önemli bir kısmından soyutlandırıldığı böylesi bir konjonktürde ortak üretime dayalı uzun vadeli ekonomik yatırımlar için Türkiye’nin potansiyel Rus yatırımlarına odaklanması çok daha anlamlı olurdu. Ama Ukrayna savaşının başladığından bu yana maalesef Türkiye kayda değer Rus yatırımlarını çekebilecek politika seti geliştiremedi. Kendi başına ülkemize gelen küçük ve orta ölçekli Rus girişimciler ise büyük ölçüde başta Türk bankaların olumsuz tutumu nedeniyle buradan ayrıldılar” değerlendirmesini yaptı.
‘Fırsatları büyük ölçüde kaçırıyoruz’
Rusya ile Türkiye arasında işbirliği imkanları kuramsal olarak bulunsa da bunları sektörel bazlı olarak değerlendirilemediğine dikkat çeken Dış Politika Uzmanı Temur “Kuşkusuz böylesine tarihi bir fırsatı layıkıyla değerlendirememizde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rus muhatabıyla ikili görüşmeleri öncesinde sonuç odaklı daha doğru hazırlıkların Türk Dışişleri Bakanlığı’nca yapılmadığı anlaşılıyor. Bölge ve ülke uzmanlığı anlayışından yoksun Türk Dışişleri Bakanlığı teşkilat yapısı maalesef uzunca süredir Türkiye’nin mevcut bölgesel ve küresel sınama ve fırsatlar sarmalında çok boyutlu ve derinlikli bir politika geliştirmesinin önünde engel olarak varlığını sürdürüyor. Dolayısıyla Rusya ile muazzam işbirliği imkanları kuramsal olarak bulunsa da bunları sektörel bazlı doğru analiz yapıp, siyasal karar alma mekanizmasını ona göre yönlendirebilecek yetişmiş insan kaynağından ve kurumsal yapılanmalardan yoksun olduğumuz için fırsatları büyük ölçüde kaçırıyoruz maalesef” ifadelerini kullandı.
‘Ruble ve TL ile ticaret için önlemler alınmalı’
İki liderin görüşmesi sırasında gündeme gelen yerel para birimleri ile ticaretin geliştirilmesinin önemine de değinen Ferit Temur “İkili görüşmelere iki ülke Merkez Bankası yöneticilerinin katılmış olmasına dikkat çekmek gerekir. Çünkü, Batılı yaptırımlar kapsamında Türk – Rus ikili ticari ilişkilerin gelişiminin önündeki bir diğer engel de bankacılık sektörü. Karşılıklı ulusal para birimleri olan Ruble ve Türk Lirası ile ticaretin önünü açacak şekilde ivedi çözümlerin hayata geçirilmesi gerekiyor. Umarım bu konuda yapıcı işbirliği sağlanır ve hızlı adımlar atılır. Yine görüşmelere Rusya Doğrudan Yatırımlar Fonu Başkanı Sayın Kirill Dmitriev’in katılmasının da benzer şekilde Rus tarafının Türkiye’nin sunabileceği diğer olası yatırım fırsatlarına peşin ilgisini göstermesi bakımından önemli olduğu kanaatindeyim. Son dönemde doğrudan yabancı yatırımlarda körfez odaklı ilerleyen Türkiye için Rusya seçeneğinin değerlendirilmesinin yatırımların çeşitlendirilmesi yönünden faydalı olacağı düşüncesindeyim” dedi.
‘Doğalgaz merkezi projesi Türkiye için stratejik kazanım’
İki liderin gündeminde olan doğalgaz merkezi projesiyle ilgili Temur şu değerlendirmeye yaptı:
“Son olarak, Rus lider Putin tarafından yeniden dile getirilen Türkiye’de bir doğalgaz borsası ve hubı kurulması projesinin de Türkiye açısından stratejik kazanımlarına odaklanılması ve bu konudaki teknik düzeyli müzakerelere iyi hazırlanılması gerektiği ortadadır. ABD’nin küresel liderlik yetisini kaybetmesine bağlı olarak uluslararası arenada sürdürdüğü saldırgan ve aşırı bencil tutum nedeniyle önümüzdeki süreçte Türkiye üzerinde Rusya konusunda daha da çok baskı yapacağını göz önünde bulundurursak, Rusya ve Türkiye’nin ticari ilişkilerini daha da köklü hale getirecek yeni mekanizmaları hayata geçirmesi bölgesel ve küresel güvenlik ve istikrar için olmazsa olmaz bir gereksinimdir.”