Her muhalefet zaferini askeri darbenin takip ettiği ülke: Tayland seçim labirenti için bir kılavuz

Güneydoğu Asya'nın kraliyet ve ordu kontrolündeki ülkesinde pazar günkü seçimler için yapılan anketler, halkın yine çok askeri darbe görmüş geçirmiş sürgündeki eski milyarder başbakan Taksin Şinavatra'nın partisine meyledeceğini gösteriyor.

Buna göre Şinavatra hanedanlığının meşalesini taşıyan Taksin'ın kızı Paetongtarn'ın liderliğindeki muhalefet, parlamentonun alt kanadı mecliste en çok sandalyeyi kazanacak. Yani halk, 2014'te ordunun yönetime el koymasıyla cunta lideri olan ve tartışmalı 2019 seçimlerinden başbakan çıkan Prayut Çan-oça'yı istemediği mesajını verecek.

Ancak Tayland'da parlamentonun hem alt hem de üst kanadının onayını alan, başbakan koltuğuna oturabiliyor. Başbakan olmak için halkın seçtiği meclisin çoğunluğunu kazanmak yeterli değil. 2017'deki anayasa değişikliğiyle 250 üyesinin tamamının ordu tarafından atandığı senatonun onayı da şart.

Başbakan oylaması için parlamentonun alt ve üst kanatları ortak oturum düzenliyor. 2019'daki oylamada tüm senatörler fire vermeksizin cunta lideri Prayut'u desteklemişti.

Yani kraliyetin payandası ordu, cepteki 250 senatörün üstüne mecliste 126 sandalye alırsa istediğini yaptırıyor.

Bu kural nedeniyle, cunta karşıtı kampın adayının başbakan seçilebilmesi için parlamentoda 376'dan fazla oy alması lazım. 400'ü doğrudan, 100'ü orantılı temsille seçilen 500 sandalyeli mecliste muhalefetin sadece basit çoğunluk elde etmesi halinde, cunta koalisyonunun adayı başbakan olur. Parlamentoda hiçbir adayın 376'dan fazla oy alamaması ise çıkmaz demek.

O zaman anayasanın izin verdiği gibi partilerin aday listelerinde yer almayan, yani milletvekili seçilmeyen bir isim başbakan olabilir.

Hal böyleyken, her seçim bölgesinde kazanması en muhtemel cunta karşıtı parti için stratejik oy atılması çağrısında bulunuldu.

2020-2021'de monarşide reform yapılması dahil daha önce benzeri görülmemiş taleplerde bulunan gençlerin demokrasi yanlısı protestolarından sonra ilk kez sandığa gidecek Tayland'ın özgün seçim süreciyle ilgili diğer bilinmesi gerekenler şunlar:

* 14 Mayıs genel seçiminde yarışan 43 siyasi parti, 63 başbakan adayı gösterdi.

* Yasa üç adaya kadar izin vermesine rağmen, 29 parti yalnızca bir aday, 8 parti iki aday gösterdi ve 6 parti üç aday hakkını kullandı.

* 63 başbakan adayından sadece 9'u kadın (yüzde 14).

* Darbeci Prayut (69), bir yıl önce kurulan Birleşik Tay Ulusal Partisi'nin başbakan adayı. Krallığın en uzun süre görev yapan başbakanlarından biri, ama anayasa mahkemesi kararına göre görevde ancak 2025 yılına kadar kalabilir. 2010'da Taksin yanlısı Kırmızı Gömlekliler protestolarını 90'dan fazla kişinin ölmesine yol açan şekilde kanla bastırmasını, daha sonra şiirler ve şarkılar - 2018'de Sevgililer Günü baladı 'Elmas Kalp' dahil- yayımlayarak unutturmaya çalıştı.

* Cunta yönetiminde Prayut'un yardımcısı ve halihazırda Başbakan Yardımcısı olan eski general Prawit Wongsuwan ise ordu destekli Palang Pracharath'ın (PPRP) başbakan adayı. Lüks saat sevgisi ve arkadan sessiz sedasız siyasi dolaplar çevirme becerisiyle tanınıyor. 'Rolex generali', 2018'de tahminen 1.2 milyon dolar değerinde 25 lüks saatinin fotoğraflarının yayımlanması üzerine eleştiri oklarının hedefi olmuştu.

* Şinavatraların 3. kez kurulmuş partisi Pheu Thai (Taylılar İçin) Taksin'in en küçük kızı Paetongtarn (36), lüks emlak şirketi Sansiri'nin eski CEO'su Srettha Thavisin (60) ve partinin baş stratejisti de olan eski başsavcı Chaikasem Nitisiri'yi aday gösterdi. Muhalefetin bir numaralı başbakan adayı Paetongtarn Şinavatra, seçimlerden 2 hafta önce doğum yaptı.

* Muhalefetin diğer öne çıkan partisi, daha çok gençlerin desteklediği İleri Hareket. Lideri de yine Taksin bağlantılı zengin bir işinsanı Pita Limjaroenrat. Yeni Zelanda'da lise, Harvard'da üniversite, MIT'de master eğitimi alması, 42 yaşında olması, genç yüzü, kızıyla yaptığı eğlenceli Instagram paylaşımlarıyla öne çıkıyor. 2019'da boşandı, ama uzun yıllardır 'kadınların kalbini çarptırdığı' iddiasıyla lanse ediliyor.

* Bu seçimle 29. başbakan Prayut koltuktan gönderilirse, yerine gelecek, Tayland'ın 30. başbakanı olacak.

* Pheu Thai'ın, siyaset üzerindeki ordu kontrolünü aşamazsa, son çare olarak PPRP ile ittifaka gidebileceğine dair spekülasyonlar yapılıyor. Henüz bu yönde somut bir işaret gelmese de, siyasi analistler, uzlaşı ve istikrar için muhalefet partileriyle cuntacı hükümetin bazı unsurlarının harmanlanacağı görüşünde.

* 1932'den bu yana krallık -sonuncusu 2014'te Prayut'un liderleiğinde olmak üzere- 12 başarılı askeri darbeye sahne oldu. Hem 2006 hem 2014 askeri darbesi, Pheu Thai'nin seçim zaferini müteakip düzenlendi.

* Darbeler ülkesi Tayland'ın 8 yılda inşa edilip 2021'de açılan 'Sappaya Sapasathan' isimli parlamento yerleşkesi kapladığı 424 bin metrekare alanla dünyanın en büyük yasama merkezi.