'Mısır veya İsrail liderleriyle el sıkışmak Suriye lideriyle el sıkışmakla aynı değil'

“Cumhurbaşkanı (Esad'la görüşme konusunda) gazetecilerin sorularına cevap veriyor ama çok sık gündeme geliyor. Lavrentyev’in Astana formatının 19. toplantısı sonrası yaptığı açıklamada da gazetecilerden sorular vardı. Ama Suriye veya Arap medyasına baktım. Bu yönde Suriye tarafından olumlu veya olumsuz bir yorum henüz yok. Biraz da bu işin Türkiye’nin özellikle Irak ve Suriye’ye yönelik hava operasyonları sırasında köpürtüldüğünü düşünüyorum. Türkiye’nin Suriye ile arasında diyalog olması ve bunun siyasi seviyeye yükseltilmesi meselesi yeni değil. Biz bunu en azından 2019’dan beri Erdoğan ve Putin tarafından yapılan açıklamalarla biliyoruz. Bunda da Adana mutabakatının referans alınabileceği de söylendi. En az 4 yıldır bu tür çabalar vardı. Bugüne kadar başka ülkeler de devreye girdi. Burada en önemli konu iki ülke arasında siyasi diyalog olması, iki lider arasında bir görüşme olması konusunda esas itibariyle Rusya’nın her iki tarafa baskısı söz konusu. Ama 4 yıl sonra dahi geldiğimiz nokta henüz o noktaya vardığımızı göstermiyor, biraz da uzak olduğumuzu gösteriyor.”

“Türkiye Cumhurbaşkanı’nın Mısır Cumhurbaşkanı ile el sıkışması ya da İsrail Cumhurbaşkanı ile el sıkışması, Esad ile el sıkışmasına benzemiyor. Hem yapısal hem de şekli sorunlar var. Cumhurbaşkanı’nın söylemi birçok ülkeyle engel ama bu zaman içinde ve Türkiye’nin de taviz vermesiyle aşılabilen bir sorun. Nitekim bunu gerek BAE gerek Irak gerekse Mısır ile görüyoruz. Her ne kadar Mısır’da da sembolik öneminin çok büyük olduğunu ama henüz suların durulmadığını düşünsem de önemli bir adım olduğunu inkar etmiyorum. Suriye meselesine gelince bu ülkelerin hiç birisiyle Türkiye’nin sorunları Suriye ile olan sorunlarına benzetilebilir durumda değil. Yani Türkiye bu ülkelerin hiçbirisinin topraklarını en azından karşı devletin iddiasıyla işgal etmiş değil. Karşı devletin iddiasıyla bu ülkenin yönetimini yıkmak için bir ordu kurmuş ve bu orduyu hala yönetiyor değil. Yine bu ülkelerin hiç birisiyle çok büyük bir sığınmacı sorunu da yok. Dolayısıyla bunların aşılabilmesi ancak iki tarafın temel tezlerinde ki Türkiye diğer ülkelerle olan temel tezlerinde geri adım attı ama Suriye ile aynı adımları atmamakta ısrar ettiği için bunun olabilmesi çok mümkün değil."

"Türkiye-Suriye ilişkilerinin diğer ülkelerle ilişkilerden farklılığı şuradan kaynaklanıyor. Suriye bir devlet olarak savaşta yenilmediği için kendi egemenliğinden taviz verecek bir çözüme yanaşmıyor. Türkiye de Suriye’nin egemenliğini ihlal etmeyen herhangi bir adım atmak niyetinde değil. Çünkü Suriye’nin şartları belli. BM şartına uyarsın ondan sonra ben seninle normal bir ilişkiye girerim. BM şartı nedir, egemenliğimi tanıyacaksın, askerlerini ülkemden çekeceksin. Bana karşı ‘terörist’ korumayı kullanmayı bırakacaksın. Suriye tarafının yüklediği anlam bu, kabul ederiz etmeyiz. Diyelim ki Esad bir gün uyandı, Erdoğan ile el sıkışalım da bu sorunu aşalım dedi. Bunu söylese dahi yapabilecek durumda mı? Kendi kamuoyuna 11 yıldır söylediklerini inkar etmiş olacak. Kendisinin iddiasıyla Suriye’nin bütün dünyada ABD başta olmak üzere emperyalizmin komplosuna tabi tutulduğunu, buradaki en büyük rolün de en büyük komşusu Türkiye’ye ait olduğunu söyledi. Bu doğru veya yanlış. Bundan dolayısıyla kolayca geri adım atamaz. Aksi halde Rusya’nın bu kadar büyük baskısı ve Türkiye-Rusya ilişkilerinin bu kadar gelişmiş olması, Rusya’nın Suriye üzerindeki gücünü düşündüğümüzde 4 yıl sonra bunun meyve vermiş olması gerekirdi.”

“Bildiriye farklı tarafların verdiği tepkilere baktım. Bu, aradaki ikili Soçi toplantılarını saymıyoruz ama Rusya, Türkiye ve İran’ın oluşturduğu mekanizmanın 19. resmi toplantısı. Bu toplantıların tümünde BM toplantılarında olduğu gibi Suriye’nin toprak bütünlüğüne, egemenliğine atıfta bulunuluyor. Bu birinci madde gibi ama onun dışında açıkçası bu bildiride biraz daha fazla. Birkaç bildiri önce de böyleydi, Suriye’nin egemenliğine verdiği zarar itibariyle Amerika’ya ve SDG’ye daha fazla yüklenme var. Türkiye’nin de ‘endişelerini’ karşılar şekilde komşu ülkelerin de güvenliğinin dikkate alınması gerektiğini ve bu anlamda SDG’ye de olumsuz gönderme de bulunan cümleler var. Nitekim Dışişleri Bakanlığımızın açıklaması da bunları vurguluyor. Yine karşı çıkmaması ama Türkiye’nin daha çok vurgulamasıyla gündeme gelen bir konu da siyasi çözüm meselesi. BMGK’nın 2254 kararıyla uyumlu BM kolaylaştırıcılığında Suriyeliler öncülüğünde ve Suriyeliler tarafında bir anayasa komitesi çerçevesinde Suriye ihtilafının siyasi çözümündeki önemine bir vurgu yapılmış. Bunlar daha önce de yapılan şeyler ama belki de şunu söyleyebiliriz. Bu toplantının bana göre önemi Türkiye’nin Suriye’ye yönelik hava harekatının olduğu dönemde olması, biraz daha Amerika ve SDG’ye yönelik eleştirilere daha fazla yer verilmiş olması."

"Suriyeliler bundan memnun mu? Astana toplantısında üç ülke var ama Suriye devleti ve muhaliflerin de temsilcileri oluyor. Suriye Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Susan da kendine göre o bildiride olmayan hususlara ağırlık veren, Türkiye’yi eleştiren bir açıklama yapmış. Suriye topraklarındaki gayri meşru yabancı varlığın uluslararası hukukun ihlali olduğuna dikkat çekmiş. Dolayısıyla 'Suriye’de istikrarın pekişmesine engel olmayı terörle mücadeleyi ve yeniden yapılaşmayı engellemeyi amaçlıyor, bunlara derhal son verilmelidir' diyor. Suriye’nin terörle mücadelesine destek sağlanması ve Haseke’nin sularının kesilmesi gibi Amerika ve Türk işgali tarafından gerçekleştirilen eylemlerin savaş suçu olduğuna dikkat çekmiş. SANA da başta çekmiş, kendi ifadeleriyle ‘Türk işgalinin Suriye’deki politikasını haklı çıkarmak için kullandığı bahaneler kimseyi aldatmaz, sınır güvenliği ortak sorumluluktur’ demiş. Suriye tarafı bundan çok memnun değil, çok beklenti içinde mi onu da bilemiyorum.”

“Astana formatı 2017’de kuruldu, dört bölgede gerginliğin azaltılmasında çalışmayı hedefledi. İlk üç bölgede bunu tamamladı ama İdlib ve Suriye kuzeyi duruyor. O bölgelerde bazı gelişmeler sağlandı ama Astana formatının oluşturulmasını gerektiren asıl sorunlar ortadan kalkmadı. Astana formatı sanki bir süredir bir başka niteliğe bürünüyor gibi. Bu anlamda İdlib ve Suriye kuzeyindeki sorunda uluslararası konjonktürün de etkisi var ama sorunu çözmekten ziyade daha çok bu üç ülkenin ve yanlarına katabildikleri ülkelerle bir anlamda uluslararası bir platform oluşturmaya ve bölgedeki politikaları etkilemeye yönelik bir platforma dönüşüyor gibi. Daha önce de olduğu gibi bu kez de Suriye’nin komşusu olan Lübnan, Irak ve Ürdün de gözlemci üye olarak katıldı. Çin’in katılması yönünde tartışmalar da devam ediyor. Rusya’nın önerisini İran kabul etti ama Türkiye henüz düşünüyor.”

“Amerika’nın açıklamaları her zamanki açıklamalar. Bu anlamda çok farklı bir şey görmüyoruz. Astana formatının bir özelliği de bu. Bir anlamda Suriye ve bölge konusunda Amerika’yı dışlayan etkili bir platforma dönüşmüş olması. İdlib ile ilgili sorunu çözememiş olsa da böyle bir özelliği var. Dolayısıyla Amerika şu anda açıkçası daha önce de olduğu gibi Türkiye’ye karşı koymamayı tercih etmiş durumda. Bir kara harekatı istemiyor ama bunun karşısında ne kadar güç kullanır orası tartışma konusu. Türkiye’nin Dışişleri Bakanlığı açıklamasında da İdlib konusu var. Soçi mutabakatları çerçevesinde Türkiye ve Rusya’nın anlaştığı konular var. Fırat’ın batısındaki bazı bölgelerde yani Münbiç, Tel Rıfat’tan YPG kuvvetlerinin çekilmiş olması gerekiyor. Bu Rusya ile Türkiye arasındaki bir konu. Aslında kabul etmedikçe Suriye’yi bağlamıyor. Ama Rusya’nın Türkiye’ye karşı böyle bir taahhüdü var. Türkiye bu taahhüdün bugüne kadar tam olarak yerine gelmediğini söylüyor. Çünkü orada bir görüntü olarak YPG geri çekilmiş görünmekle Suriye kuvvetleriyle beraber varlığını devam ettirdiğini ve oranın temizlenmesi gerektiğini iddia ediyor. Bunun karşılığında da Rusya’nın İdlib ile ilgili olarak birçok taahhüdü yerine getirmediği de son derece açık."