Britanya'nın Haziran 2016 Brexit referandumunun sonucuna uyarak AB'den çıkmasından beri siyasi çalkantıları her geçen gün şiddetleniyor.
Londra'da iktidardaki Muhafaakar Parti'de Temmuz 2016'da David Cameron'un istifasından beri sırasıyla Theresa May, Boris Johnson, Liz Truss, Rishi Sunak başbakan koltuğuna otururken, AB'de kalma yönünde oy kullanmış İskoçya'nın sol eğilimli hükümetinde huzursuzluk tavan yaptı.
Edinburgh'da iktidardaki İskoç Ulusal Partisi (SNP), 2014'te düzenlediği bağımsızlık referandumunun yüzde 55 oranında hayır sonucu vermesine rağmen, bu kez Brexit aleyhine oy kullananların bağımsızlıktan yana oy kullanacağı gerekçesiyle yeni referandum talebine Britanya hükümetinden ret yanıtı alması üzerine Birleşik Krallık'ın en yüksek mahkemesine gitti.
Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi ise İskoçya parlamentosunun Londra'nın onayı olmadan ikinci bir bağımsızlık referandumu düzenlemek için yasa çıkaramayacağına karar verdi.
Karar oybirliğiyle alındı
Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi'nin oybirliğiyle aldığı karar, İskoç hükümetinin gelecek yıl ekim ayında yeni bağımsızlık referandumu düzenleme ve AB'ye katılma emellerine darbe indirdi.
İskoç hükümetinin referandum kararının Britanya hükümeti ve parlamentosuna ait olmadığı iddiasını reddeden Yüksek Mahkeme, 'böyle bir hareketin yasal etkisinin yanısıra siyasi ve maddi etkisinin de dikkate alınması gerektiğini' belirtti.
'Referandum yetkisi Britanya parlamentosunda'
Kararı açıklayan Yüksek Mahkeme'nin İskoç Başyargıcı Robert Reed, 'referandum çağrısı yapma yetkisinin, İskoçya'nın yetki devri anlaşması uyarınca, Birleşik Krallık parlamentosuna ait olduğunu, bu nedenle İskoç parlamentosunun İskoç bağımsızlığı konusunda referandum için yasa çıkarma yetkisine sahip olmadığını' söyledi.
Kosova kıyaslaması kabul görmedi
Lord Reed, İskoç hükümetinin İskoçya'nın durumunu Kosova ile kıyaslamasını reddetti. NATO'nun 1999'daki Yugoslavya harekatının ardından Batı'nın işgal ettiği Kosova, 2008'de Sırbistan'dan tek taraflı bağımsızlık ilan etmişti.
Quebec kıyaslamasına da ret
Reed, İskoç hükümetinin Kanada'nın Frankofon eyaleti Quebec'le yaptığı kıyaslamayı da reddederken, Quebec'tekinin tersine İskoçya'daki nüfusun hiçbir kesiminin hükümete erişiminin reddedilmediğini, dolayısıyla kendi kaderini tayin hakkı talep edemeyeceğini savundu.
Kendi kaderini tayin hakkının şartları
Başyargıç, kendi kaderini tayin hakkıyla ilgili uluslararası hukukun 'yalnızca eski sömürgeler veya bir halkın askeri işgal tarafından baskı altına alındığı veya belirli bir grubun siyasi ve medeni haklarından mahrum bırakıldığı durumlarda geçerli olduğunu' dile getirdi.
'Birleşik Krallık anayasasının temel yönlerini ilgilendiren bir mesele'
Britanya'da yetki devrine ilişkin 1998 İskoçya Yasası'nın İskoç parlamentosuna yalnızca 'sınırlı yetkiler' verdiğini aktaran Reed, "İskoç parlamentosunun, Westminster'daki Birleşik Krallık parlamentosuna ayrılan konularda yasama yetkisi yoktur. Bu rezerve edilen konular, İskoçya-İngiltere Birliği ve Birleşik Krallık parlamentosu dahil olmak üzere Birleşik Krallık anayasasının temel yönlerini içerir" dedi.
İskoç Başbakanı: Gönüllü ortaklık bir masaldan ibaret
İlk tepki olarak, karara saygı duyduğunu, ancak hayal kırıklığına uğradığını söyleyen İskoçya Başbakanı ve SNP lideri Nicola Sturgeon, "Eğer İskoçya, Westminster'ın rızası olmadan kendi geleceğini seçemiyorsa Birleşik Krallık'ın gönüllü bir ortaklık olduğu fikrinin bir masaldan ibaret olduğu ortaya çıkmıştır" diye tweetledi.
'Seçimi referanduma çevireceğiz'
Ardından basın toplantısı düzenleyen Sturgeon, Yüksek Mahkeme'nin ret kararı nedeniyle İskoç hükümetinin gelecek Britanya genel seçimlerini Birleşik Krallık'tan ayrılma konusunda 'fiili bir referandum' olarak ele alacağını söyledi. İskoç Başbakanı, "İskoç halkının iradesini ifade edebileceği başka bir demokratik, yasal ve anayasal yol bulmalıyız ve bulacağız. Bana göre bu ancak bir seçim olabilir" dedi.
İskoçya'nın bu yoldan gitmesi ise 2024'te yapılması planlanan Britanya genel seçimlerinin anayasal kaosa dönüşmesi anlamına gelecek.