AB üyesi Macaristan'da milliyetçi-muhafazakar Fidesz partisinin 15 yıldır liderliğini yapan, 1998-2002 döneminde ve ardından 2010'dan beri başbakanlık koltuğunda oturan Viktor Orban'a karşı muhalefetin birleşme çabası, ilk kez önseçimler düzenlenmesini beraberinde getirdi. 6 muhalefet partisinin blok oluşturup Nisan 2022 seçiminde Orban'a karşı tek aday çıkarma çabasına sahne olan önseçimleri, herhangi bir partiyle bağlantısı olmayan taşralı muhafazakar belediye başkanı Peter Marki-Zay kazandı.
'Daha temiz, dürüst Macaristan istiyoruz'
7 çocuk babası koyu Katolik Marki-Zay, ikinci turda, solcu Demokratik Koalisyon partisinin Avrupa Parlamentosu vekili Klara Dobrev'i 57-43 yendi. Başkent Budapeşte'de kutlama yapan muhalefet destekçilerine seslenen Marki-Zay (49), "Sadece Orban ve partisini göndermeyi değil, aynı zamanda yeni, daha temiz, daha dürüst bir Macaristan istiyoruz" dedi.
Macaristan'ın ilk kadın başbakanı olmak isteyen, ancak eski başbakan kocası Ferenc Gyurcsany'nin iktidardayken yalan söylediğini itiraf ettiği ses kayıtlarının gölgesinden çıkamayan Dobrev de bu andan itibaren artık Marki-Zay'i desteklediğini dile getirip muhalefete birlik çağrısı yaptı.
Muhalefet bloku ile Fidesz'in başabaş gittiği anketlere göre Marki-Zay'ın Orban'ı yenme ihtimali Dobrev'den daha yüksek.
Marki-Zay, önseçim zaferinin ardından Reuters'e verdiği demeçte, AB'ye zorluk çıkartan Orban'ın tersine, 'Macaristan'ın AB ile bağlarını güçlendirmesi, ekonomisini euroya geçme yoluna sokması ve yolsuzlukla mücadele için Avrupa Kamu Savcılığı'na katılması gerektiğini' söyledi.
'Rusya, Çin ve Türkiye ile yakın ilişkiler, Avrupa değerlerine uygun değil'
'Dış politikaya yeniden yön vermenin birinci öncelik olduğundan' söz eden muhalefetin başbakan adayı, 'Orban'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin ve Türkiye ile yakın ilişkilerinin Avrupa değerlerine uygun olmadığını' savunarak ekledi:
"Bizim için Avrupa değerleri, Avrupa entegrasyonu, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve serbest piyasa ekonomisi son derece önemli değerlerdir. Yolsuzlukla mücadele bu değerler beyanının bir parçası olacaktır."
Çoğunluk sistemini aşmak için her Fidesz adayına karşı tek aday
Macaristan'da çoğunluk sistemi uyarınca her seçim bölgesinde en çok oyu alan aday milletvekili seçildiğinden, muhalefet bloku önseçimlerde nisanda her seçim bölgesinde Fidesz'e karşı çıkaracağı tek adayı da belirledi.
'Macaristan'ı bin yıllık tarihindeki en yolsuz sistemden kurtarmak için'
Önseçim sürecini öven muhalefet blokunun başbakan adayı, 'Macaristan'ı bin yıllık tarihindeki en yolsuz sistemden kurtaracak temiz adayları ülke çapında seçtiklerini' söyledi.
Fransız haber ajansı AFP'ye değerlendirme yapan Macar analist Robert Laszlo, "Fidesz'in önseçimden galip çıkmasını isteyeceği son kişi Marki-Zay'di. Liberal-solcu seçmen tabanını kaçırmadan, yeni ama kararsız seçmeni cezbetme kabiliyeti var gibi gözüküyor. Fidesz gelecek yılki seçim için stratejisini yeniden yazmak zorunda kalacak" dedi.
3. sıradayken ipi göğüsledi
Geçen ay 600 binden fazla kişinin katıldığı muhalefet önseçimlerinin ilk turunda 3. gelen Marki-Zay, 2. gelen liberal Budapeşte Belediye Başkanı Gergely Karacsony'yi çekilip ikinci turda Dobrev'e karşı kendisini desteklemeye ikna etti.
Fidesz'in kalesini kazanma formülü, ülkeye uyar mı?
Kampanyasında 'hem solcu seçmenlere hem de Orban'ın göçmen ve LGBT karşıtlığıyla kutuplaştırıcı politikalarından bezgin muhafazakarlara yalnızca kendisinin hitap edebileceğini' savunan Marki-Zay, ilk kez 2018'de güneyde 44 bin nüfuslu bir kentin belediye başkanlığını kazandığında ülke çapında dikkati çekti.
ABD ve Kanada'da 5 yıl çalışmış mühendis-ekonomist Marki-Zay'in on yıllardır Fidesz'in kalesi olan Hodmezövasarhely'de tüm partilerin seçmenlerinden oy alarak seçilmesi, muhalefetin ülke çapında başarı kazanmasının yol haritası olarak görüldü.
Arkasında parti mekanizması veya kaydadeğer finansmanı olmayan Marki-Zay'in seçkinleri hedef alan, yolsuzluk karşıtı mesajlarıyla genç seçmenleri cezbetmesi de muhalefet içi yarışı kazanmasını sağladı.
'800 binden fazla katılım, meşruiyeti güçlendiriyor'
Organizatörler, önseçimlere 800 binden fazla seçmenin katılmasını, 9.8 milyon nüfuslu ülkedeki seçmenlerin neredeyse yüzde 10'unun harekete geçmesi bakımından, 'inanılmaz bir başarı' olarak selamladı. Oyları sayan gönüllülerden Budapeşte'deki ilçe belediye başkanı Marta V. Naszaly, "Daha önce hiç önseçim yapmamış Macaristan bir yana, uzun zamandır önseçim geleneğine sahip ülkeler için bile muazzam bir sayı" diyerek ekledi:
"Aynı zamanda meşruiyet veriyor. Muhalefetin gelecek yılki seçimlerde hükümeti değiştirme şansı olan adayları olacak."